بخشی از مقاله
چکیده
توسعه پایدار بهوسیله مجموعهای از شاخصهای اجتماعی و اقتصادی سنجیده میشود که از مهمترین آنها شاخصهای مربوط به وضعیت غذا و تغذیه جامعه میباشد. بنابراین تأمین امنیت غذایی در برنامهریزی توسعه پایدار، از مهمترین اهداف به شمار میآید. امنیت غذایی یکی از چالشها و مشکلات فعلی در جهان است. این موضوع از اهمیت خاصی، بهویژه در منطقه خاورمیانه، با توجه به شرایط آب و هوایی و ملاحظات سیاسی آن برخوردار میباشد. رشد جمعیت و کمبود منابع تولید دو مفهومی هستند که تأمین امنیت مواد غذایی را با چالشهایی روبرو میسازند. از سوی دیگر بر اساس شاخصهای مصرف سرانه، امنیت غذایی کافی باید در کشور ایران وجود داشته باشد ولی توزیع ناعادلانه مواد غذایی بهویژه در استانهای محروم، دسترسی به غذا را برای بسیاری از گروههای فقیر دشوار ساخته است.
برای این منظور، در مطالعه حاضر به برآورد شاخص امنیت غذایی در استان کرمانشاه، که بر مبنای بسیاری از شاخصها در زمره استانهای محروم کشور میباشد، پرداخته شده است. برای این کار شاخص کلی امنیت غذایی برای خانوارهای شهری و روستایی استان محاسبه گردیده است. امنیت غذایی در این مطالعه با توجه به شاخص FSI1 پیشنهادشده توسط IFAD2 - صندوق بینالمللی توسعه کشاورزی - در طی سالهای 83-94 محاسبه شده است. نتایج محاسبات نشان میدهد، مقدار شاخص با در نظر گرفتن استاندارد 2300 کالری، برای 7سال حاکی از عدم وجود امنیت غذایی و با در نظر گرفتن استاندارد 2100 کالری، برای 4 سال حاکی از عدم وجود امنیت غذایی در استان کرمانشاه میباشد.
واژگان کلیدی: امنیت غذایی، خانوارهای روستایی و شهری، استان کرمانشاه، شاخص FSI
مقدمه
امنیت غذایی به عنوان هدف اصلی سیاست های توسعه و از محورهای اصلی تأمین سلامت جامعه به شمار می رود. در واقع توسعه انسانی در گرو امنیت غذایی پایدار می باشد. لذا متخصصان توسعه لزوم توازن بین رشد و توسعه را بیشتر در غالب توسعه انسانی مطرح نمودهاند که در این نوع توسعه، توجه خاص بهسلامتی انسان، طول عمر و دسترسی به منابع غذا و حفاظت از محیطزیست برای نسل حاضر و آتی مطرح میشود. دسترسی به مقدار کافی مواد غذایی و سلامت تغذیهای از محورهای اساسی توسعه انسانی بهحساب میآید. لذا تأمین امنیت غذایی به یکی از اهداف استراتژیک دولتها تبدیل شده است.
امنیت غذایی شرایطی است که مردم در فقر یا ترس از گرسنگی و قحطی زندگی نمی کنند. سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد - فائو - ، هدف عمده امنیت غذایی را ایجاد اطمینان برای تمامی انسانها در دسترسی فیزیکی و اقتصادی به مواد غذایی اساسی که نیاز دارند، معرفی مینماید - فائو، . - 2008 اطلاعات جدید از سازمان غذا و کشاورزی سازمان ملل متحد نشان میدهد که جهان برای دستیابی به اهداف توسعه هزاره جهت به نصف رساندن شیوع سوءتغذیه موفق نخواهد شد. بنابراین، ما باید برای آنچه با آن در آینده روبرو خواهیم شد آماده باشیم. چنین آمادگی بدون دانستن وضعیت موجود امکانپذیر نیست. بنابراین، بدون در نظر گرفتن نیازهای فعلی و کمبودها، ما با یک بحران برای فراهم کردن مواد غذایی و متعاقباً یک چالش امنیت غذایی روبرو خواهیم بود.
امنیت غذایی همواره یکی از اهداف عمده برنامه های توسعه کشاورزی و روستایی ایران در گذشته بوده است و جزء اهداف راهبردی و اولویت های برنامه های بلندمدت آینده - سند چشم انداز 20 ساله - نیز میباشد. خوشبینانهترین پیشبینیهاو اطلاعات جمعیتی، جمعیت ایران را برای سالهای 2025 و 2050، به ترتیب 88,34 و 100,75 میلیون نفر برآورد میکنند. این پیشبینی نشان میدهد که اگر روند فعلی در چهار دهه آینده نیز همچنان ادامه یابد حدود 41 درصد به جمعیت ایران اضافه خواهد شد. در ایران امنیت غذایی به یک مسئله پیچیده سیاسی- اجتماعی تبدیل شده است، زیرا از یکسو رشد جمعیت به رشد بیشتر تقاضا برای مواد غذایی دامن زده و از آنجا که عرضه نیز نتوانسته پاسخگوی تقاضا باشد موجب شده امنیت غذایی مورد تهدید قرار گیرد.
از سوی دیگر بر اساس شاخصهای مصرف سرانه، امنیت غذایی کافی باید در کشور وجود داشته باشد ولی توزیع ناعادلانه مواد غذایی بهویژه در استانهای محروم دسترسی به غذا را برای بسیاری از گروههای فقیر دشوار ساخته است - عماد زاده و همکاران، . - 1380در این راستا در پژوهش حاضر، ابتدا به بررسی مفاهیم تعریف امنیت غذایی پرداخته میشود. سپس شاخص امنیت غذایی به طور کامل معرفی می شود. محور این تحقیق محاسبه شاخص FSI و ارزیابی آن برای استان کرمانشاه است که بر مبنای بسیاری از شاخصها در زمره استانهای محروم کشور بهحساب میآید. در این مسیر با عملکرد تولید و مصرف مواد غذایی و کشاورزی و مقایسه آن با مقادیر استاندارد هر یک از ارزشهای غذایی، موقعیت امنیت غذایی در این استان مشخص میشود و به تحلیلی از وضعیت امنیت غذایی مطابق با مفهوم جدید آن ازلحاظ دستیابی، پایداری و تأمین در استان پرداخته میشود.
ادبیات و پیشینه تحقیق
توسعه انسانی، هم هدف و هم مسیر توسعه ملی و امنیت غذایی یکی از معیارها و ابزارهای توسعه انسانی است. با استفاده از تعبیر "زندگی در سلامت و رفاه" بهعنوان یکی از مؤلفههای توسعه انسانی، حصول به سطح مناسبی از سلامت و امنیت غذایی و تغذیهای بهعنوان یکی از مقاصد جدی در سیاستگذاری های ملی و منطقهای شناخته میشود.
