بخشی از مقاله
چکیده
ناامنی غذایی ازجمله عواملی است که میتواندارزشهای حیاتی ودرنتیجه امنیت ملی یک نظام سیاسی اجتماعی راتهدید نماید.درخصوص انقلاب اسلامی ایران آشکاراست این عامل درکنارسایرفشارهاوتهدیدهای دشمنان میتواند حربه ای جهت تسلیم وعدول جمهوری اسلامی ازمواضع ارزشی خودباشد.دراین بین با توجه به اینکه تامین امنیت غذایی بعنوان یک کالای عمومی مطرح است درکنارنگاه های کلی به بحث غذا از جمله نظریه مالتوس،رویکردهای مختلفی در جهت تبیین نقش دولت در تامین امنیت غذایی وجود دارد از جمله رویکرد نئوکلاسیکی،توسعه پایداروفرانوگرایی که دراین مطالعه نقش دولت بانگاه اسلامی در الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت بعنوان نظریه رقیب رویکردهای مطرح شده بررسی شده است .
نتایج مطالعه بیانگراینست که درالگوی اسلامی ایرانی پیشرفت ، دولت جمهوری اسلامی ایران باحفظ هویت اسلامی انقلابی والهام بخشی درجهان اسلام ، ضمن ایفای نقش برنامه ریزی ومدیریت درحوزه موجودی غذا ، نقش حمایتی و نظارتی درحوزه دسترسی به غذا و نقش هدایتی ومشورتی درحوزه استفاده ازغذا ، بترتیب با برداشتن سه گام تامین امنیت غذایی در داخل کشور ، جهان اسلام و مشارکت در تامین امنیت غذایی جهانی ، درگام نهایی ، نیل به حیات طیبه نوع بشررابعنوان آرمان و رسالت خود تامین خواهدکرد.
واژگان کلیدی: امنیت غذایی،امنیت ملی،دولت،نگاه اسلامی
.1 مقدمه
مطالعه تاریخ سیاسی-اجتماعی کشورهانشان می دهدکه علاوه برتهدیدات خارجی،عوامل دیگری نیزوجودداردکه موجب بی ثباتی وآسیب پذیری یک نظام سیاسی می شود.»ناامنی غذایی«ازجمله عواملی است که میتواندارزشهاوهمینطور امنیت ملی کشورهارابه مخاطره بیندازد.بررسی فاکتورهای موثردربحث امنیت ملی گویای این واقعیت است،آفتهایی که امنیت ورفاه آینده جوامع بشری راتهدیدمیکندنه تنهاخطرات سنتی مانندتهدیدات بینالمللی ونظامی خارجی است بلکه تهدیدات اقتصادی وازهمه مهمتروجودگرسنگی وعدم وجودامنیت غذایی است.بدون شک امنیت غذایی ودرجه اطمینان دسترسی به غذابه حیات اقتصادی وسیاسی وبالاخره به حیات امنیتی کشورمرتبط است وامنیت غذایی یکی ازعناصراصلی تامین امنیت ملی است.
فلذا در حال حاضر در بین نظامهای حاکمه کشورها دیگر بحث برسر چرایی تامین امنیت غذایی نیست بلکه برسرچگونگی تامین این نوع از امنیت است.در کنار نظریات کلی که در خصوص جمعیت و تامین غذا مطرح است مانند نظریه مالتوس میبینیم کشورها بر اساس نوع جهان بینی خود رویکردهای مختلفی را جهت تامین غذا ترسیم مینمایند از جمله در رویکرد نئوکلاسیکی از زاویه کارایی و انباشت سرمایه ، در رویکرد توسعه پایداراز منظر تأمین نیاز با حفظ محیط زیست ، درنگاه رویکرد نیازهای اساسی از منظرتأمین غذا به عنوان اولویت اول فرآیند توسعه ، دررویکرد توسعه انسانی براساس عرضه محوری و توجه به ظرفیت و استحقاق و در رویکرد فرانوگرایان سنجش امنیت غذایی با احساسات و ادراک افرادونبود ترس و بیم از نبود غذای کافی سنجیده و مسیر راه ترسیم میشود.
درخصوص انقلاب اسلامی ایران نیز آشکار است فشارها و تهدیدهای دشمنان ، تحریم ها ، محاصره نظامی واقتصادی و ... پی درپی جهت واردآوردن فشاربه جمهوری اسلامی درجهت وادارکردن کشوربه تسلیم وعدول ازمواضع ارزشی خود است.فلذا ناگزیر به مقابله با نظام سلطه جهانی و مقابله با تهدیدات امنیتی ازجمله تامین امنیت غذایی مردم میباشیم . از سوی دیگر از آنجا که جمهوری اسلامی ایران الگوی جهان اسلام بوده در راستای اجرای اقتصادمقاومتی وترسیم چراغ راه نظام درالگوی اسلامی-ایرانی پیشرفت با تبیین بحث امنیت غذایی با رویکرد اسلامی میتوانیم الگویی ایرانی اسلامی در مقابل تئوری های غربی مطرح ارائه نماییم فلذا دراین مطالعه در آغاز ما ابتدا به فسلفه وجودی و مشروع و یا غیر مشروع بودن دخالت دولت در بحث تامین امنیت غذایی با تاکید برنگاه اسلامی پرداخته و سپس باتعیین حدود این دخالت ، جایگاه آنرا در الگوی اسلامی-ایرانی پیشرفت بصورت عملیاتی ترسیم می نماییم .
درواقع در این مطالعه با پاسخ به این سئوالات که آیا اصولا" دولتها و بالاخص دولت اسلامی مشروعیت و مسئولیت دخالت در تامین غذا برای کل جامعه را دارد و یا خیر و همینطور پاسخ به این سئوال که نقش دولت جمهوری اسلامی ایران در تامین امنیت غذایی در ابعاد داخلی ، منطقه ای و جهانی چیست و این نقش چگونه در الگوی پایه پیشرفت تبیین میشود ، بتوانیم ضمن اشاره مختصر به برخی رویکردهای رایج غربی ومقایسه الگوی پایه پیشرفت با دیگر الگوها ، مشخصا" با طرح جایگاه دولت جمهوری اسلامی در تامین امنیت غذایی و بیان رسالت جمهوری اسلامی پیش نویس آرمانها و رسالت را تکمیل و تعمیق نماییم . بدیهی است با توجه به جوانب عملیاتی و همینطور گستره تاثیرگذاری موضوع تامین امنیت غذایی ، بتواند در تکمیل و تعمیق پیش نویس تدابیر از قبیل بسط علم و همینطور پیش نویس افق از جمله ریشه کن شدن فقر و تبعیض نیز مفید به فایده باشد.
.2 دولتها وامنیت غذایی
امنیت یکی از عناصر مورد نظر در ارزیابی عملکرد کلیه دولتها محسوب میشود فلذا نوع نگاه دولتها به این مقوله در انتخاب نوع حرکت و همینطور کیفیت تامین آن تاثیر گذار خواهد بود.فلذا قبل از ارزیابی هر دولت و نظامی میبایست به تعریف آنها از مولفه امنیت توجه نمود .
. 2-1 دولتها ، امنیت ملی و امنیت غذایی
امنیت بسته به زمینه کاربردبه گونه های مختلف تقسیم میشود:امنیت فردی،امنیت خانواده،امنیت اجتماعی،امنیت ملی،امنیت بین الملل،امنیت منطقه ای ،امنیت سایبری،امنیت اقتصادی،امنیت فرهنگی،امنیت روانی،امنیت ملی،امنیت فرامحلی،امنیت شهری و... . یکی دیگر از مولفه های امنیت در بعد امنیت غذاییست .سرچشمه فکری امنیت غذایی به بحران غذا در جهان در اوایل دهه 1970 و حتی پیش از آن به اعلامیه حقوق بشر سازمان ملل متحد در 1948 برمیگردد.تعریف بانک جهانی از امنیت غذایی در سال 1986 بدین شکل ارائه شده:دسترسی همه مردم در همه زمان ها به غذاهای کافی جهت زندگی سالم و فعال. - رزاقی ، 88 ، - 3
امنیت غذایی یک مفهوم گسترده است که به وسیله تعامل دامنهای از عوامل بیولوژیکی، اقتصادی،اجتماعی، کشاورزی وفیزیکی تعیین میشود.باوجوداین،میتوان این پیچیدگی راباتمرکزروی سه مولفه مشخص امنیت غذایی نام برد:موجودی مواد غذایی،دسترسی به مواد غذایی و استفاده از مواد غذایی .موجودی موادغذایی مستلزم این است که مقادیرکافی موادغذایی به طورمداوم برای همه افرادساکن یک قلمرو سرزمینی موجودباشد،که میتواندازطریق تولیدداخلی،واردات،کمکهای غذایی وغیره بدست آید.دسترسی به غذامستلزم این است که کلیه خانوارهامنابع کافی برای بدست آوردن یک خوراک مغذی داشته باشند.
این دسترسی به درآمد خانوارها،توزیع درآمد درمیان اعضای خانوار،قیمت موادغذایی و موارد دیگری ازاین دست بستگی داردکه این دسترسی بایستی از دو بعدفیزیکی واقتصادی آن تأمین شود.دسترسی فیزیکی به موادغذایی ارتباط نسبی مصرف کننده را باشبکه توزیع غذانشان میدهدوبه وسیله حوادث غیرمترقبهای چون جنگ،محدودیتها یاتحریمهای کالایی تحت تاثیرقرارمیگیرد ودستیابی اقتصادی نیزبه وسیله عواملی چون فقروقدرت خریدتحت تأثیرقرارمیگیرد. بعد سوم یعنی استفاده از غذانیزکه مربوط به بحث فرهنگ مصرف غذا وترکیب سفره غذایی متناسب با نیازهای سلولی که تامین کننده سلامت مردم وثبات و پایداری دریافت ارزش های غذایی مورد نیاز جامعه میباشد.
البته خود امنیت غذایی را نیز با شاخصهای مختلف تاثر پذیر و تاثیرگذار می سنجند از جمله : مقدار تولید و واردات مواد غذایی ، ضریب خود کفایی محصولات غذایی ، الگوی مصرف و تغذیه خانوارها ، نرخ باسوادی ، نرخ رشد اقتصادی ، مدیریت اقتصاد خانوار ، نحوه توزیع درآمد ، سطح توسعه کشور ، نرخ تورم ، شبکه توزیع غذا ، سیاست یارانه ای دولت ، کارایی سرمایه و نیروی کار و سرمایه گذاری در کشاورزی و مواردی از این قبیل .
