بخشی از مقاله
چکیده
گردشگری امروزه یکی از ارکان اقتصاد جهان به شمار می آید و روز به روز بر انواع و توریست ها اضافه میشود.صنعت جهانگردی به عنوان بزرگترین و متنوع ترین صنعت در دنیا به حساب می آید. بسیاری از کشورها این صنعت پویا را به عنوان منبع اصلی درآمد، اشتغال ز ایی، رشد بخش خصوصی و توسعه ی ساختار زیربنایی می دانند. صنعت گردشگری امروزه به قدری در توسعه ی اقتصادی، اجتماعی کشورها اهمیت دارد که اقتصاددانان آنان را - صادرات نامرئی - نام نهادند گردشگری یک فعالیت چترگونه است و از ابعاد زیادی تاثیر می پذیرد و بر پدیده های زیادی هم تاثیر می گذارد می توان از این رویکرد در برنامه ریزی های گردشگری استفاده کرد. امروزه پایداری به عنوان بخشی اساسی از نظم جدید جهانی شناخته می شود.
در سالهای اخیر مفهوم توسعه پایدار مورد تاکید وتوجه صاحب نظران ومسئولین قرار گرفته است زیرا این مفهوم مبتنی بر حفظ استانداردهای سطح زندگی آینده است نسبت به آنچه که تا امروز از آن برخورداریم.توسعه پایدار گردشگری نوعی از گردشگری است که به مدیریت تمامی منابع منجر گردد ونیاز گردشگران فعلی وجامعه میزبان را بدون به خطر انداختن نسل آینده تامین گرداند. در این مقاله نیز با توجه به اهمیت موضوع ، سعی شده است که ضمن تعریف مفاهیم گردشگری و توسعه پایدار به بررسی نقش گردشگری به عنوان یکی از راهکارهای توسعه پایدار پرداخته شود. این مقاله از طریق مطالعه اسناد و منابع کتابخانه ای انجام گرفته است.و به مفاهیم مرتبط با توسعه پایدار و گردشگری پایدار میپردازد. در نتیجه گردشگری پایدار باید با سیاست مشخص و مدونی به اجرا در آید تا بتواند حرکت امید بخشی را در توسعه همه جانبه فضاهای جغرافیایی تضمین کند که هماهنگ کننده اهداف و راهکارهای عملی می باشد.
کلید واژه :گردشگری، توسعه پایدار، جهانگردی، توسعه اقتصادی، منابع کتابخانه ای
مقدمه
توریسم یا گردشگری به معنای مسافرت به منظور خاص گفته میشود که بیش از یک روز زمان ببرد. اصولا بین اقتصاد وجهانگردی - گردشگری - رابطه ای بسیار نزدیک و تقریبا جدا نشدنی است .[1]امروزه گردشگری بیش از هر فعالیت اقتصادی و صنعتی دیگر در جهان موجب حرکت سرمایه و انتقال پول شده است و مصارف و درآمدهای حاصل از آن به مراتب بیشتر و سریعتر از تولید ناخالص ملی و صادرات جهانی کالا و خدمات رشد می یابد. توسعه پایدار نوعی راهبرد توسعه است که تمام داراییها ومنابع طبیعی وانسانی را به خوبی منابع مالی وفیزیکی برای افزایش ثروت در بلند مدت مدیریت می کند. توسعه پایدار .مخالف هر سیاست یاعملکردی است که به نوعی منافع نسلهای بعدی را به خطر بیندازد. [ 2]
در قرن بیست ویکم گسترش وپیشرفت فناوری موجب خواهد شد که وقت انسان بیش از پیش آزادوثروتش افزون شود وزمان بیشتری را صرف اوقات فراغت خود نمایید درواقع نیمه دوم قرن بیستم راباید عصر صنعت گردشگری نام نهاد. [ 3] گردشگری به عنوان یکی از منابع درآمد وایجاد اشتغال درسطح ملی می تواند رهیافتی برای توسعه اقتصادی در قلمرو ملی باشد . گردشگری بخصوص در زمانی که سود فعالیت های دیگر بخش های اقتصادی در حال کاهش باشد، جایگزینی مناسبی برای آنها و راهبردی برای توسعه است .بر این مبنا دلیل اصلی توسعه گردشگری غلبه بر پایین بودن سطح در آمد و ارایه فرصت های جدید شغلی و تحولات اجتماعی در جامعه است و می تواند امید های را برای کاهش فقر بخصوص در نواحی که به نحوی دچار رکود اقتصادی شده اند، فراهم آورد. [ 4]
انسانها در طول دورههای مختلف زندگی خود برای دیدن جذابیتهای طبیعی،کشف فرصتهای اقتصادی،بهرهمندی ازامکانات زیستی مناسبتر،آگاهی از تنوعهای قومی و فرهنگی،دیدار اقوام آشنایان،بازدیدازمکان های تاریخی باستانی بارسفربسته اند و مشکلات راه رانیز تحمل کرده اند و ازاین رو می توان گفت که گردشگری قدمتی به بلندی تاریخ بشر دارد.که حاکی ازاهمیت تاریخی این صنعت است [5] ازلحاظ اقتصادی نیزگردشگری دراقتصادجهانی ازاهمیت بالایی برخورداراست ویکی ازمنابع مهم درآمدهای ارزی هم برای جوامع پیشرفته وهم برای کشورهای درحال توسعه می باشد اهمیت صنعت گردشگری برای اینگونه کشورهای به قدری بالاست که بخش بزرگی ازبرنامه ریزی ها و سرمایه گذاری ها را به خود اختصاص داده است و نیازمند انجام مطالعات فراوان برای رشد و توسعه ی این صنعت است [ 6] صنعت گردشگری امروزه درردیف صنعت های پر درآمد،پاک و کم هزینه دنیا قرا ر دارد .و از هر 15 نفر شاغل درسطح دنیا یک نفر در این بخش فعال می باشد.امروزه های خاص خود را دارد.به عبارت دیگر گردشگری یکی از بزرگترین محرکه های . اقتصادی قرن حاضر به شمار می رود که بیش از 10 درصد درآمد ناخالص داخلی کشورها راتشکیل می دهد [ 7]
روش تحقیق
روش گرداوری اطلاعات در این مقاله به صورت مطالعه میدانی و کتابخانه ای می باشد. روش کتابخانه ای با استفاده از کتاب و مقالات و اطلاعات گرداوری شده است .و به مفاهیم مرتبط با توسعه پایدار و گردشگری پایدار میپردازد.
توسعه پایدار گردشگری
توسعه پایدار گردشگری توسعه ای است که در آن توازن و تعادل ، حفظ ارزشها و کیفیت اخلاقیات و اصول اقتصادی و نیز مزیتهای اقتصادی همه به همراه هم دیده شده و کوشش می شود تا توسعه متعادل و همه جانبه جایگزین توسعه صرفا اقتصادی گردد.در این دیدگاه توسعه گردشگری با استفاده از منابع موجود به گونه است که ضمن پاسخ دادن به نیازهای اقتصادی ، اجتماعی ، فرهنگی و ظوابط قانونی جامعه و انتظارات گردشگران بتوان وحدت و یکپارچگی ،هویت فرهنگی ، سلامت حفظ محیط زیست ، تعادل اقتصادی ورفاه مردم محلی را تامین کرد [ 8] گردشگری پایدار سعی در تنظیم پویا و سازنده باشد و به دنبال تعدیل فشار و بحران بین این عناصر است تا آسیب های محیطی و فرهنگی را به حداقل رسانده ، رضایت بازدید کنندگان را فراهم آورده و به رشد اقتصادی ناحیه کمک می کند. اکنون بخش صنعت گردشگری ، به طورمستقیم و غیر مستقیم بیش از 200 میلیون فرصت شغلی تمام وقت ، نمیه وقت و فصلی بوجود آورده است و به طور مستقیم وارد چرخه اقتصاد جهان شده است. [ 9]
برنامه ریزی گردشگری شهری با تاکید بر توسعه پایدار
روش توسعه پایدار در برنامه ریزی گردشگری یعنی محافظت از منابع طبیعی و فرهنگی وسایر منابع گردشگری جهت استفاده دائم در آینده به عبارت دیگر با توجه به اینکه بیشترین توسعه گردشگری متکی بر جاذبه ها و فعالیتها یی است که به محیط طبیعی، میراث تاریخی الگوهای فرهنگی مناطق مربوط میشوند، اگر این منابع ضایع یا نابود شوند،بنابراین مناطق سیاحتی نمیتوانند جهانگردان را جلب کنند و گردشگری موفق نخواهد بود. [ 10]به عبارت دیگر، گسترش شهرنشینی از علل مهم شکل گیری گردشگریتلّقی میگردد، به ویژه به دنبال آشکار شدن پس آیندهای منفی زندگی شهری، برنامه ریزی در زمینه اوقات فراغت در صدر اولویتهای شهرها قرار گرفت که این امر منجربه افزایش بیشتر گردشگری گردید [ 11] گردشگری .، شهری پایدار نیز در برگیرنده سه سطح بازار، رشد شهری و اجتماعات محلی؛ است[ 12].
مفهوم گردشگری و توسعه پایدار
در عصر حاضر، گردشگری و اقتصاد گردشگری در حال تبدیل شدن به یکی از سریع ترین صنایع رو به رشد جهان، ابزاری برای ایجاد درآمد ملی، از اصلی ترین ارکان اقتصادی جهان و نیز از مفاهیم، اشکال و ارکان توسعه ی پایدار قلمداد می شود. [ 12]اگر منافع گردشگری در سطح جوامع و مناطق یک کشور به درستی توزیع شود میتواند سطح زندگی مردم را بهبود بخشد [13] به همین دلیل توسعه گردشگری، به ویژه در کشورهای کمتر توسعه یافته، عامل مؤثری در مقابله با فقر است و موجب افزایش درآمد قشرهای مختلف، کاهش بیکاری و رونق اقتصادی و در نتیجه بهبود کیفیت زندگی مردم و افزایش رفاه اجتماعی میشود - کاظمی، . - 6 :1385
آنگونه که توسط سازمان جهانی جها نگردی و بر اساس مفاهیم فرایند توسعه ی پایدار موردنظر سازمان ملل ذکر شده است، به فعالیت هایی گفته می شودکه منجربه مدیریت تمامی منابع اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و زیست محیطی مورد نیاز گردیده به گونه ای که یکپارچکی فرهنگی، فرایندهای ضروری اکولوژیکی، تنوع بیولوژیکی و سیستم های حمایت از زندگی حفظ شود [ 14] بر اساس دیدگاه توسعه پایدار، توسعه پایدارگردشگری عبارت است از توسعه ی نوعی از گردشگری که نیازهای کنونی گردشگران را بدون تهدید نسل های آینده تامین می سازد. اساسا گردشگری پایدار کمینه - حداقل - سازی اثرات منفی و بیشینه - حداکثر - سازی اثرات مثبت را مد نظردارد [ 15] سیستم گردشگری که گردشگری پایدار نامیده می شود از منابع موجود محیطی به گونه ای استفاده می کند که فرایند اکولوژیکی و کیفیت کلی زندگی هم برای نسل های امروزو هم برای نسل های آتی تقویت شود. این گونه از توسعه از این دیدگاه پیروی می کند که در صورت وجود اهداف بلند مدت توسعه می بایست محیط زیست مورد توجه قرار گرفته و حفاظت شود - 2000,jafari،. - 567
بحث ونتایج
با شروع قرن بیست ویکم ،گردشگری به یک واقعیت اجتناب ناپذیر واصولا یکی از چشم اندازهای آینده ساز بشر شناخته شده است.اگر چه بشر اول قرن بیستم مجبور بود روزانه چندین ساعت کار وفعالیت نماید اما انسان ابتدای قرن بیست ویکم بر خلاف اوقات فراغت بسیاری دارد که باید صرف شود. یکی از ضرورت های نوین در توسعه پایدار ،صنعت توریسم وگردشگری است وبه همین اندازه،یکی از ضرورت های مدیریت موثر در صنعت گردشگری است. نظریه نظام ها که در دهه 1930 به مثابه شیوه ای برای تشریح تبیین وسازماندهی پدیده های پیچیده مطرح شد ، بسیار در برنامه ریزیهای استراتژیک مورد توجه قرار گرفته ، ولی کاربرد عینی این دسته از تئوری ها در فرایند تدوین و اجرای برنامه ها در ایران کمتر مورد توجه قرار گرفته است. لیپر گردشگری را به مثابه یک نظام مطرح کرد.
در نظام گردشگری عواملی چون گردشگران ، میزبانان یا اهالی منطقه ، مهمان ، مقصد و مسیر گردشگری مورد توجه قرار می گیرند .افزون بر این نظام صنعت گردشگری ، به نظام های بیرونی و محیطی مانند نظام های فرهنگی ، اجتماعی ، اقتصادی و سیاسی وابسته است . بنابر این مسیری که یک گردشگراز محل زندگی تا مقصد مورد نظر طی می کند ، جاذبه های مقصد گردشگری ، نظام های ارتباطی منطقه ، نظام تغذیه و مهمان داری ، نظام اداری صدور رویداد و بسیاری از عوامل دیگر همه از اجزای نظام گردشگری به شمار می رود.راهبرد گردشگری پایدار در دنیای امروز ف رهیافت جامعی است که خواهان رشد بلند مدت صنعت گردشگری بدون اثرات مخرب بر زیست بوم های طبیعی است و بر این نکته تاکید دارد که در قالب توسعه گردشگری ، انسان قادر خواهد بود که جوانب خاصی از محیط را در جهت مثبت یا منفز دستکاری کند. توجه به عوامل یاد شده در نظر گرفتن اصل پیوستگی و نظام ارتباطی بین متغیر ها و عوامل یاد شده و بکار گیری آن در تدوین برنامه جامع گردشگری می تواند به توسعه پایدارصنعت گردشگری در ایران کمک کند.
نتیجه گیری
رهیافت گردشگری پایدار، گردشگری را در غالب مرزها بررسی می کند و رابطه ی مثلث وار میان جامعه ی میزبان و سرزمین آن را از یک سو و جامعه ی میهمان یعنی گردشگران را از سویی دیگر با صنعت گردشگری برقرار می سازد و قصد دارد فشار و بحران موجود بین سه ضلع مثلث را تعدیل و در طولانی مدت موازنه ای را برقرار سازد.و همچنین یک رابطه قوی بین توریسم با توسعه پایدار می باشد.امروزه نقش گردشگری در کمک به توسعه ی نواحی دارای جاذبه های گردشگری بر همگان آشکار شده است. بنابراین بخش توریسم به عنوان بخشی مولد در زمینه ی کسب درآمد و ایجاد اشتغال، در اقتصاد کشورها نقش بسزایی دارد.
به طوری که بسیاری از کشورها به صنعت پویای توریسم به عنوان منبع اصلی درآمد، اشتغال زایی، رشد بخش خصوصی و توسعه ی ساختارهای زیر بنایی نگاه می کنند. این صنعت در دهه های اخیر به سرعت در حال رشد بوده است .توسعه ی پایدار گردشگری ، به مثابه ی بخشی ارزشمند و روبه پیشرفت در زمینه های اقتصادی مطرح است. درنتیجه یکی از الزامات توسعه پایدار این است که منابع طبیعی به عنوان میراث جمعی بشریت، به گونهای محافظت شوند که علاوه بر پاسخگویی به نیازهای نسل حاضر، ظرفیت پاسخ-دهی به نیازهای نسلهای آینده را نیز داشته باشند. بنابراین با رشد روزافزون صنعتگردشگری و همراه با آن طبیعت گردی در دنیا، لزوم بهرهگیری بیشتر از منافع قابل کسب از آن را ایجاب میکند.
اما باید توجه داشت که عدم توجه به آثار مخرب گردشگری، پیامدهای ناگواری از خود برجای میگذارد. وبکارگیری از اصول توسعه پایدار این پیامدها رابه حداقل میرساند. امروزه پایداری به نحو گسترده ای به عنوان رویکردی بنیادین، برای هر نوع توسعه از جمله توسعه گردشگری پذیرفته شده و در مباحث سیاسی و محیطی، گردشگری پایدار به عنوان مفهومی نو، برای مقابله با آثار مخرب توسعه گردشگری مطرح گردیده است. به این ترتیب،مفهوم توسعه پایدارگردشگری، ابعاد اجتماعی، اقتصادی و زیست محیطی را در برمی گیرد. این مفهوم اشاره به این امر دارد که توسعه گردشگری به شکل سنتی برای محیطهای طبیعی ، اجتماعی و اقتصادی آثار منفی دربر دارد و ادامه رویه های غلط، آسیب های جدی به محیط وارد می آورد.
و از طرف دیگر در این رهیافت جدید توسعه همه جانبه مقصد مد نظر قرار گرفته شده است. البته در آن، ابعاد اجتماعی و اقتصادی و زیست محیطی و اصول اساسی توسعه و توسعه پایدار بیشتر در نظر گرفته شده تا خود گردشگری و اجزا و عناصر آن چرا که در رهیافت گردشگری به مثا به چرخه ای برای توسعه پایدار تلقی می گردد، با این توصیف رویکرد زیربنایی که هم اکنون در برنامه ریزی صنعت گردشگری و در دیگرانواع توسعه به کار می رود، رویکرد رسیدن به توسعه پایدار است. بر اساس روش توسعه پایدار باید منابع طبیعی و فرهنگی و سایر منابع گردشگری برای استفاده مداوم در
