بخشی از مقاله
چکیده
ژئوپلیتیک گردشگری مبحثی است پیرامون رقابت قدرت ها در جذب گردشگر در سطح منطقه ای و جهانی در راستای سیاست گذاری های اقتصادی با رویکرد توسعه فضای سرزمینی، کسب منافع ملی و توسعه پایدار گردشگری تعریف نمود. این نوشتار می کوشد با استفاده از مفهومسازی مبحث ژئوپلیتیک توریسم، ارتباط آن را با توسعه گردشگری بینالمللی و همگرایی در جهان اسلام به ویژه در منطقه ساحلی مکران مورد بررسی قرار دهد.
یافته های تحقیق نشان می دهد از مهمترین بازتاب های نگرش ژئوپلیتیک توریسم بر توسعه گردشگری و همگرایی کشورهای جهان اسلام می توان به تلاش قدرت ها برای ایجاد ثبات سیاسی، اعتلای سطح امنیت در جامعه به ویژه جامعه محلی سواحل مکران، کاهش کشمکشهای سیاسی در اثر کاهش نرخ بیکاری در کشور، تلاش برای تقلیل آشوب ها و تشنجات سیاسی در کشور و برقراری تماس بین قومیت ها و ملیت های گوناگون و ارتقای درک متقابل بین آنان اشاره نمود. بنابراین، می توان گفت، ژئوپلیتیک گردشگری در تعامل با امنیت، فرصتی برای سیاستگذاریهای گردشگری کلان اقتصادی قدرتها در سطح جهان اسلام به ویژه راهبردی در توسعه پایدار منطقه ساحلی مکران و چابهار است.
-1 مقدمه
امروزه صنعت گردشگری در کشورهای در حال توسعه به رغم محدودیت های طبیعی و زیرساختی از قبیل تاثیرات شدید نوسانات فصلی در عرضه و تقاضا، نیاز به فراهم نمودن بودجهای عظیم برای سرمایه گذاری و آغاز زیرساخت ها و روبناهای گردشگری و...، در سال های اخیر بسیاری از کشورهای جهان را به عنوان بهترین مدل توسعه اقتصادی به سمت خود جلب نموده است - زمانیان و دیگران، 1389 ، . - 183 به طوری که آمارها نشان می دهد در سال 2007م بیش از 903 میلیون نفر در دنیا به قصد گردشگری مسافرت کردهاند.
این رقم در مقایسه با سال 2006م رشدی برابر با 6/6 درصد داشته است . - W.T.O,2008, Volume 6 - این موضوع گویای افزایش و اهمیت این صنعت در دنیای امروز است. چرا که گردشگری بین المللی با پیشرفت ارتباطات بیش از هر زمانی رو به گسترش است. به طوری که سهم درآمد ایجاد شده از گردشگری بین المللی 6 درصد از کل صادرات جهان را تشکیل می دهد - ولا و بیچریل، 1384، . - 167 در قرن حاضر، گردشگری یکی از بزرگترین صنایع جهان محسوب می شود.
طبق اعلام آمار سازمان گردشگری جهانی1 تنها در زمینه گردشگری بین المللی 613 میلیون گردشگر ورودی در سال 1997 وجود داشته است که در آمد حاصل از آن مطابق 448 بیلیون بوده است . - Douglas et al, 1999, 108 - این آمار در دههی حاضر نیز سیر افزایشی داشته است - جدول- . - 1 گردشگری به عنوان فعالیتی اقتصادی با نفع بسیار در بهبود کیفیت زندگی ساکنان مناطق و افزایش درک از مکان و عامل مهمی در توسعه محسوب می شود. دولت ها بالطبع برای گام نهادن در رویکرد به توسعه فضای سرزمینی، نقش پررنگی را بر عهده دارند.
دولت ها در زمینه گردشگری با توان رقابت خارجی، جذب سرمایه و گردشگر، رفاه اجتماعی و گسترش بازارهایی بر اساس توزیع مجدد ثروت همراه با روند نوسازی مدیریتی- فن آوری ایفای نقش می کنند - پاپلی یزدی و سقایی، 1386، . - 115 در این ارتباط یکی از مولفه های مهم و تاثیر گذار در اتخاذ سیاست های ملی و بین المللی، نقش عوامل انسانی و طبیعی و به طور کلی جایگاه یک کشور در مجموعه نظام جهانی است که به ژئوپلیتیک2 تعبیر می شود - اطاعت، 1385، . - 11 نوشتار حاضر تلاش دارد با بررسی ماهیت ژئوپلیتیک توریسم، اهمیت و اثرات این شاخه از ژئوپلیتیک را در زمینه های توسعه گردشگری بین المللی در سطح جهان اسلام به ویژه در تکوین و تقویت کشورهای جهان اسلام با محوریت توانمندیهای گردشگری منطقه ساحلی مکران مورد مطالعه قرار دهد.
-2 مبانی نظری
-1-2 ژئوپلیتیک و ماهیت آن
در جغرافیای سیاسی، روابط انسان با محیط سیاسی و تأثیر تصمیمگیری سیاستمدار بر چهرهی زمین و مدیریت سرزمین بررسی میشود. ژئوپلیتیک بحث مقابل و مکمل آن محسوب میشود، که از تصمیم گیری سیاستمداران در ارتباط با بهره گیری از امکاناتی است که زمین در اختیار آنها قرار میدهد. به دلیل این که ژئوپلیتیک از نظر مفهومی شامل مطالعهی روابط رقابتی میان قدرتهاست. قابل ذکر است که این رقابت گاهی منفی است، برای برتری جویی نسبت به یکدیگر که می تواند نتایج منفی داشته باشد. و زمانی این همکاری جنبهیمثبت دارد و این مطالعه طبیعتاً زمانیکاملاً ژئوپلیتیک می شود که مشخص شود در این رقابت، زمین چه امکاناتی را میتواند در اختیار قرار دهد .
به عنوان مثال استفاده از تنگه ها، ارتفاعات و... نیز از منابع کمیاب مانند انرژی و جاذبههای ویژه گردشگری و... به چه شکلی می تواند در این رقابت ها استفاده شود - مجتهدزاده ،. - 2 :1388 از این رو ژئوپلیتیک به عنوان روش تحلیل میان عناصر جغرافیایی و فرایندهای سیاسی، تعریف می شود. عناصر جغرافیایی از ویژگی ها و الگوهای خاصی ترکیب یافته اند، و فرایندهای سیاسی1 نیز شامل نیروهایی در سطح بین المللی و سطح داخلی - که بر سطح بین المللی تاثیرگذار هستند - ، می شوند - . - Cohen,2009,12 که از دیدگاه های مختلفی در ارتباط با ماهیت آن وجود دارد. در جدول زیر، نمونه ای از این تعاریف ارائه شده است.
-2-2زمینههای توسعه در گردشگری بین المللی و منطقهای
جریان گردشگری بین المللی پویاترین مبادلات اقتصادی را که ممکن است بین کشورها اتفاق افتد، به وجود می آورد - ولا و بیچریل، . - 31 :1384 برای مثال کشورهای عضو سازمان توسعه و همکاری اقتصادی نقش زیادی در توسعه این نوع گردشگری ایفا می کنند - همان، . - 213-212 یکی از زمینه های توسعه در گردشگری بین المللی، همکاری های بین المللی می باشد. تقریبا بیشتر کارشناسان بر این باور هستند که گسترش اتحادیههای بین المللی بر رشد و توسعه گردشگری اثر مثبتی دارند.
حمل و نقل و زیر ساخت های گردشگری، یکی از ضرویات برای توسعه گردشگری می باشد که با تشکیل اتحادیه توسعه می یابد - تیموتی، . - 193 - 198 : 1388 همچنین آشنایی مردم با مکان های مختلف و ارتباط گسترده تر میان مردم کشورها و تبادل افکار و دانش را می توان از مهمترین زمینه های توسعه گردشگری بین المللی بیان نمود. قابل ذکر است که توسعه گردشگری بین المللی تنها در افزایش یافتن ورودی جمعیت گردشگران خارجی خلاصه نمی شود. بلکه این فرایند تحت تاثیر متغیرهای متعددی نظیر کاهش یافتن تنگاناهای اقتصادی از قبیل تورم، افزایش میزان بیکاری، نوسانات ارز و همچنین مسائل سیاسی قراردارد و لذا جریان رشد گردشگری بین المللی، میان کشورها را تحت تاثیر قرار می دهد.
