بخشی از مقاله
چکیده
گردشگری ضمن برخورداری از اهمیتهای فرهنگی و اجتماعی، استراتژی اقتصادی دوران مدرن و پسامدرن محسوب می گردد که از دیر باز با اشکال خاص در جوامع انسانی وجود داشته است.شهر به عنوان مهمترین محل سکونت حال و آینده انسان از جذابترین فضاها برای جذب گردشگر محسوب می گردد. حراست از آنچه به عنوان جاذبه گردشگری شهری معرفی می شود علاوه بر جنبه تاریخی و فرهنگی از ابعاد اجتماعی، اقتصادی و زیست محیطی نیز حائز اهمیت است، از طرفی شهرها به عنوان بزرگترین مصرف کننده منابع طبیعی نیز به شمار می آیند بنابراین رسیدن به بالاترین پایداری ممکن در شهرها امری حیاتی است. نیل به گردشگری پایدار نیازمند زیرساخت های مناسب سیاسی، اجتماعی و فرهنگی است و مشارکت گسترده جوامع محلی را در طرح های توسعه را طلب می کند.
با توجه به موج محرومیت بعضی از شهرها برای دست یابی به اهداف توسعه گردشگری پایدار و توسعه ناحیه ای در این شهر، کاهش تفاوت های سطح توسعه نواحی شهری و روستایی و تعادل یابی روند توسعه ، مطالعات پایه و کسب شناخت همه جانبه از توان های محیطی و فرصت های سرمایه گذاری پایدار در حوزه گردشگری امری ضروری و اجتناب ناپذیر است . در این پژوهش با استفاده از روش توصیفی- پیمایشی و مدلهای موجود به بررسی نقش صنعت گردشگری در توسعه پایدار شهر ی پرداخته شده است. نتایج برررسیها بر اساس تحلیل عاملی نشانمی دهد سه عامل مؤثر تحت عناوین زیست - اجتماعی، اقتصادی- کالبدی و اجتماعی- اقتصادی در میزان توسعه پایدار مناطق شهری مؤثر بوده است.
واژگان کلیدی: توسعه پایدار شهری، گردشگری پایدار،صنعت گردشگری، اقتصاد گردشگری .
-1 مقدمه
گردشگری شهری یکی از مهمترین الگوهای فضائی گردشگری را شکل می دهد بطوریکه امروزه یکی از مهمترین کاربری شهرها، ارائه خدمات گردشگری نوین است - . - Shapira,2001:41-44 طی چند دهه اخیر، گردشگری شهری بشدت گسترش یافته و بعنوان یکی از مهمترین اجزاء بخش خدمات محسوب می شود - - Caves,2005 چراکه شکل گیری عصر پسا مدرنیته با گزاره اصلی آن یعنی جهانی شدن، فراوری اطلاعات وگردشگری همراه شده و دوره جدیدی در تعاملات اجتماعی و فرهنگی انسانها خصوصاَ در قالب ساختهای شهری رقم زده است - علی زاده، . - 18 :1389 در دوره مدرن مهمترین فضایی که مورد دیدارو اقامت گردشگران قرارمی گیرد فضاهای شهری هستند که ازدیربازجذاب ترین فضاها را تشکیل می دادند - - Thimothy,1995:63، این قضیه خود معلول این است که شهرهاپیشرفته ترین وکاملترین قرارگاه های انسانی راتشکیل می دهند و دربردارنده مراکز مهم اقتصادی ، علمی، تفریحی، پزشکی و ...هستند وافزون بر این از جاذبه های طبیعی نیز بهره مندند - . - Quattrone,2002:134-172
در این راستا نخستین شرط موفقیت هر شهر در توسعه گردشگری شهری، وجود زیر ساخت های مناسب شهری و مدیریت عاقلانه در عرصه های سیاسی، فرهنگی و اجتماعی است. شهر نیاز به مدیریت آگاه، سازش پذیر با معیارهای جهانی و باخبر از سازوکار و ویژگی های روحی و خلقی گردشگران و خواسته های آن دارد، علاوه بر این تنسیق و آمایش جاذبه های شهر و ایجاد تسهیلات و امکاناتی که دسترسی به جاذبه ها را بیش از پیش آسانتر می سازد، در کنار بهداشتی بودن شرایط زندگی در مهمانسراها، رستوران ها، معابر عمومی و نیز پاکی هوا از دیگر شرایط لازم برای موفقیت شهرها در عرصه گردشگری شهری محسوب می شود - شیخ کاظم، - 364 : 1386بطور کلی توسعه شهری زمانی می تواند در جهت پایداری قرار گیرد که بتواند راهکارهایی مشخص را برای تامین مطلوب نیازهای خدماتی ساکنان ارا ئه نماید - - Varaz Mora die Masihi,2005:21
در سال های کنونی، توسعه پایدار به عنوان روشی تازه مطرح است که جوامع می توانند بدان وسیله درباره سطح زندگی، عدالت اجتماعی و حفظ منافع بیندیشند - - English Tourist Board,2000:33 در واقع اندیشه توسعه پایدار بر این اساس شکل گرفت که رشد اقتصادی و توسعه اجتماعی به گونه ای صورت گیرد که سرمایه های زیست محیطی و منابع توسعه را برای نسل های بعد دچار نقصان نسازد . در اواخر دهه 1990 مشخص شد که برای شناسایی بهتر توسعه پایدار لازم است مباحث اقتصادی ، اجتماعی ، سیاسی و زیست محیطی به طور همزمان مورد توجه قرار گیرند. گردشگری پایدار به مفهوم اهداف پایدار که ضرورت شناخت بر آینده تولیدات گردشگری را ملزم می کند می باشد به عبارت دیگر گردشگری پایدار می باید اهداف کارا و موثر را منتقل کند - اتخاد تصمیمات راهبردی و اجرایی کردن آنها - و برخورد دقیق و استادانه و امکان پذیر با فرآیند توسعه گردشگری و ضمانت تکمیلی اهداف مورد نظر را داشته باشد.، به طور کلی سیاست های موثر در گردشگری پایدار شهری به شرح زیر می باشد:
❒ ارتقای توسعه محلی و اصلاح کیفیت زندگی جامعه میزبان
❒ ترویج ویژگی های فرهنگی، محلی و تاریخی
❒ هماهنگی بین نیازهای کیفیت تجارب گردشگری و کیفیت زندگی ساکنان
❒حفظ کیفیت محیط زیست که هم جامعه میزبان و هم گردشگران به آن وابسته هستند. - سرور و بلواری زاده دشتستانی، × - 458: 1386
-1-1طرح مسأله
در گردشگری - توریسم - ، جاذبه های طبیعی و انسانی و وضعیت گردشگران، از عوامل اصلی و با ارزش جهت جذ ب گردشگر در هر منطقه ای محسوب می شوند. جاذبه های طبیعی نظیر آب وهوای مطلوب کوهستانی، چشم اندازهای زیبا، تنوع ناهمواریهاو ... جاذبه های انسانی شامل: آثار باستانی وتاریخی ،پلها،کاخ ها،جاذبه های باستا نی، - ابریشم - آتشکده قلعه ها ،سنگ نوشته ها،مساجد قدیمی،اماکن مقدس و غیره باعث جذب گردشگر در هر نقطه ای می شوند. محیط های شهری از دو نقطه نظر در صنعت گردشگری اهمیت دارند. کانون های شهری به لحا ظ تمرکز جمعیت در آنها هم به عنوان مبدا مسافرتهای توریستی و هم وجود امکانات معیشتی و رفاهی بعنوان مقصد مسافرت های جهانگردی نیز به شمار می آیند. بنابر این می توان گفت که شهر و توریسم دارای تاثیر متقابل می باشند.
در واقع شهرها از ابتدا تا کنون از جذابترین فضاها برای گردشگران بوده اند و به عنوان نماد اصلی درجه ای از تکامل اجتماعی انسانها در بردارنده مراکز مهم اقتصادی، علمی، تفریحی، پزشکی و غیره بوده و افزون بر این، از جاذبه های طبیعی و میراث فرهنگی نیز بهره مند بوده اند،توسعه گردشگری پایدار شهری نقش و جایگاه ویژهای در توسعه مناطق جغرافیایی دارد. هنگامی که ابعاد و زمینههای مرتبط با گردشگری به خوبی شناخته گردد، بطور یقین در جهت توسعه واقعی مناطق جغرافیایی گامهای علمی و اجرایی مطلوبتری طی خواهد شد. این وضعیت زمانی نمود بیشتر و عینتیتری پیدا مینماید، که منطقهای دارای پتانسیلهای گردشگری متنوع و منحصر به فرد باشد، و از طرفی این وضعیت بتواند، در محرومیتزدایی منطقه مؤثر واقع گردد در واقع برای دست یابی به اهداف توسعه پایدار گردشگری با توجه به ابعاد اجتماعی ، فرهنگی ، اقتصادی ، زیست محیطی و کالبدی آن ، نگرش و تحلیل سیستمی و همه جانبه ای ضروری و اجتناب ناپذیر است.
-2-1 اهمیت و ضرورت تحقیق
امروزه اهمیت صنعت گردشگری باعث شده است که دامنه وسیعی از تصمیم سازی های راهبردی و اجرایی در سطح کشورهای دارای جاذبه های گردشگری، برای توسعه این صنعت به اجرا درآید. گردشگری پایدار در سطح شهرها می تواند سطح زندگی و رفاه عمومی مردم را بالا ببرد و به عنوان منبع پایدار اقتصادی با گردشگری مالی بالا ظاهر شود واین بدان معناست که بخش اقتصاد گردشگری شهری دارای منافعی برای عموم جامعه بوده و سرمایه گذاری جهت ارتقاء کمی و کیفی عناصر وابسته به اقتصادی گردشگری شهری دارای توجیه اقتصادی، اجتماعی و کالبدی است.تغییرات فضایی بخش های مختلف شهرها ازجمله شبکه خیابان ها، بافت های مسکونی و سایر بخش های تشکیل دهنده شهر را دربرمی گیرند. گردشگری می تواند با ایجاد تغییر در مؤلفه های مختلفی ما نند اقتصادی، جمعیت و فرهنگ و خصوصیات دیگر اجتماعی، در تغییرات فضایی شهرها مؤثر باشد . - حاجی نژاد، و همکاران، - 1388
-2مبانی نظری تحقیق
عبارت »توسعه پایدار«در اوایل سالهای دهه 1970 میلادی در زمان اعلامیه کوکویک در باره محیط وتوسعه بکار رفت.از آن زمان آن سازمان های بین المللی که خواهان دستیابی به محیطی مناسب ومساعد با توسعه ای سودمند بودنند ؛ نام خاص و ویژگی آنها در راهبرد توسعه پایدار شکل می گرفت.به کار بردن واژه توسعه پایدار بعد از کنفرانس ریودوژانیرو در سال
