بخشی از مقاله
چکیده
هدف: هدف کلی این پژوهش بررسی توسعه پایدار و شاخص های آن - کلیات و مفاهیم - بود.
روش تحقیق: روش پژوهش توصیفی - مروری - روش کتابخانهای - و رجوع به منابع معتبر علوم تربیتی و اطلاعات علمی - اینترنتی مربوطه گردآوری شده بود.
یافتهها و نتایج: بر اساس یافتههای نتایج در سطح جهانی دستیابی به توسعه پایدار مستلزم استفاده عادلانه از منابع، تکنولوژی و بکارگیری محرک های اقتصادی مناسب و برنامه ریزی استراتزیک در سطوح محلی و ملی است. همچنین مستلزم بررسی منطقی تاثیرات سیاست ها و استراتژی های منتخب است که ایا در مسیر توسعه پایدار هستند یا خود را با سیاست ها وفق نداده اند.توسعه پایدار با محور قرار دادن بسیاری از حوزه های مرتبط با فعالیت دولت ها، افق جدیدی را در عرصه سیاستگذاری دولت ها نمایان کرده است. گستره بحث پیرامون توسعه پایدار در دودهه گذشته باعث شده تا توسعه پایدار به عنوان مدلی آرمانی برای همه کشور ها تبدیل شود و تدوین سیاست ها با ارجاع به این مدل مشروعیت پیدا کند.
مقدمه
توسعه پایدار که به دلیل جامعیت مباحث و اقبال گسترده در آخرین سالهای قرن بیستم به بالنده ترین مناظره جهانی تبدیل شد. برمبنای بسیاری از تحلیلها و نظریه ها چالش محوری قرن بیست و یکم خواهدبود. توسعه پایدار عرصه نوینی است که همزمان سیاست، فرهنگ، اقتصاد، تجارت و محیط زیست را موردتوجه قرار می دهد. توسعه پایدار درحقیقت راه حلی برای معمای توسعه در شرایط سالهای پایانی قرن بیستم بود.
در این چالش نوین، انسان مرکز توجه قرار گرفته است و هر آنچه حیات، بقا و آزادی او را موردتهدید قرار دهد، مردود شناخته شده است. ورود به عصر جدید، بدون نگاهی انسانی تر، متوازن تر و بخصوص بدون اتکا به اصول پایداری نه فقط در کلام که درعمل نیز میسر نخواهدبود. از این رو دولت های سعی دارند اصول توسعه پایدار را در اولویت برنامه ریزی و سیاستگذاری خود قرار دهند. از این رو کنفرانس ها واعلامیه های جهانی توسعه پایدار می تواند به عنوان مرجعیت جهانی بر سیاست های دولت ها تاثیر گذار باشد.
دهخدا پایداری را به معنای بادوام و ماندنی آورده است. معنای کنونی واژه پایداری که در این بحث نیز مد نظر می باشد عبارتست از »:آنچه که می توان در آینده تداوم یابد.« مفهوم پایداری در توسعه یعنی »مداومت بخشیدن به تجدید و تولید منابع و چیزهای مصرف شدنی برای نسل های فعلی و آتی بدون وارد آوردن خسارت به محیط زیست.«همچنین از نظر چایلد توسعه پایدار توسعه ای است که بتواند در دوره زمانی طولانی بدون اینکه خسارتی به محیط زیست وارد کند تداوم یابد - اسدی،. - 51 :1379
پایداری برپایه روابط ثابتی استوار نیست ولی دو متغیر اصلی موثر برآن عبارتند از یکی مکش ها و مصارف انسانی و دوم فن آوری چراکه مردم می توانند شیوه مصرف خود را دگرگون سازد و فن آوری می تواند خروجی ها و زوائد خود را همگام با هر سطح استاندارد زندگی کاهش دهد. بنابراین پیشرفت جامعه درتحقق شهر های پایدار به تغیر و تحول در شیوه زیست و کاربرد فن آوری همگام و متناسب با ترویج شیوه زیستی خاص و پاسخگو به مصرف منابع و تولید زوائد آلوده بستگی دارد.
توسعه پایدار چیست و چه مفهومی رادر خود دارد که چندید سال اخیر بسیاری از نظرها را به خود معطوف کرده است..1 توسعه پایدار در آغاز فرایندی تصور می شود که طی آن جوامع مختلف با عبور از مراحل تکاملی کم و بیش یکسان و تحمل دگرگونی های کیفی و کمی از شرایط اولیه عقب ماندگی و توسعه و توسعه نیافتگی عبور کرده و به جوامع توسعه یافته تبدیل خواهند شد این تلقی ایدئولوژِیک از توسعه درپرتو نقدهای متنوع و متعدد دهه 1970 بویژه در سال های دهه 1980 به بن بست رسید.
توسعه پایدار یک فلسفه علمی است که در آن بر پایه تحلیلی سیستماتیک و نظام مند از مسائل جوامع راه حل هایی تعیین می شوند که برابری، عدالت و صلح را در نظام جهانی به همراه خواهد داشت.کمیسیون جهانی محیط زیست توسعه نیز آن را اینگونه تعریف می کند: توسعه پایدار فرایند تغییری استکه در استفاده از منابع، هدایت سرمایه گذاری ها، سمت گیری توسعه تکنولوژیو تغییری نهادی است که با نیازهای حال و آینده سازگار باشد.
مهمترین تعریفی که از توسعه پایدار در اجلاس ریو از آن ارائه شده است به این قرار می باشد : توسعه ای است که نیازهای کنونی بشر را بدون مخاطره افکندن نیاز نسل های آینده برآورده ساخته و در آن به محیط زیست و نسل های فردا توجه شود به سخن دیگر در گزارش براتلند مفهوم توسعه پایدار چنین بیان شده است که این نوع از توسعه که نیازهای فعلی را بدون آسیب رساندن به ظرفیت های آینده متعلق به نسل آتی پاسخگو می باشد.
از این رو توسعه پایدار را می توان اینگونه تعبیر کرد که فرایندی است که در طی آن علاوه بر کیفیت های مناسب زندگی و نیازهای نسل آینده حفاظت محیط زیست نیز مد نظر باشد و یا اداره و بهره برداری صحیح از منابع پایه- طبیعیو مالی و نیز نیروی انسانی برای دستیابی به الگوی مصرف مطلوب که با بکار گیری امکانات فنی و ساختار و تشکیلات مناسب برای رفع نیازهای نسل امروز و آینده به طور مستمر و رضایت بخش - زیاری،. - 16 :1383 توسعه پایدار در سال های پایانی قرن 20 بعنوان یکی از مناظرات محوری جهان تقریبا همه عرصه های حیات بشری نظیر فقر، نابرابری، آموزش، بهداشت، محیط زیست، حقوق زنان و کودکان و آزادی ملت ها و نیز صنعت و سیاست، اقتصاد و... همکاری بین المللی را تحت تاثیر قرار داده و در عصر جدید بعنوان گسترده ای نوین با داعیه پاسخگویی به مسائل خطیر که چرخه حیات، طبیعت و نوع بشری را به مخاطره افکنده مطرح شده است. ولفگانگ گفته است که از این پس توسعه بدون پایداری و پایداری بدون توسعه وجود نخواهد داشت و این امر بیانگر پیوندی نوین است که توسعه از طریق آن شادابی و سرزندگی ذوباره یافته است.
هدف و روش تحقیق:
پژوهش حاضر به بررسی توسعه پایدار و شاخص های آن - کلیات و مفاهیم - پرداخته است و این تحقیق مروری و کتابخانه ای و به استناد بر مستند بهره گرفته شده است و اسناد مطالعه و مرور شده شامل مقالات منتشر شده در مجلات علمی-پژوهشی داخلی و خارجی و مقالات ارایه شده در همایش ها و گزارش های سازمانی و منابع اصلی کتب بوده است.
یافته ها:
مفهوم توسعه پایدار
مفهوم پایداری در عصر حاضر آنچنان اهمیتی پیدا کرده است که هر بحث معاصری درباره محیط زیست و توسعه بدون توجه به این مفهوم بحثی ناتمام تلقی می گردد با وجود آن نبایستی چنان توجه کرد که همیشه این واژه بخشی از امکانات روزمره ی ما را در بر می گیرد. در فرهنگ آکسفورد فعل پایداری به این صورت تعریف شده است.توانایی، دوام یا حفظ انجام کاری به طور دائم. در فرهنگ دهخدا فعل پایداری به معنای بادوام، ماندنی آورده شده است - فرهنگ دهخدا: . - 47 معنای کنونی واژه پایداری که در این بحث مد نظر می باشد عبارتست از »آنچه که می تواند در آینده تداوم یابد.
توسعه پایدار به تعبیری یک مفهوم اخلاقی است و به تعبیر دیگر یک مفهوم علمی اگر چه کاملا با علوم طبیعی و اقتصاد در آمیخته است اما شاید بیشتر برآمده از فرهنگ و ارزش های انسانی باشد و در پاسخ به یک نیاز حیاتی در واقع می تواند بنای بنیانی جدید برای روابط انسانی و تداوم حیات بشری تصور شود با این وصف در تعریف توسعه پایدار نمی توان وجهی را به زیان وجه دیگر انتخاب کرد.
به بیان دیگر اگرچه توجه به مفهوم محیط زیست در این مناظره نقشی محوری دارد اما نباید و نمی تواند صرفا در جهارچوب حفاظت از محیط زیست خلاصه شود مفهوم جدید توسعه پایدار کلی نگر است و همه ابعاد اجتماعی- اقتصادی- فرهنگی و دیگر نیازهای بشری را در بر می گیرد. به اعتباری مهمترین جاذبه در توسعه پایدار در جامع نگری آن است. به این دلیل معمای توسعه پایدار نمی تواند از طریق تمرکز بر اجزا حل شود این مفهوم باید به صورت یکپارچه و در هر دو بعد علمی و اجتماعی مورد بررسی قرار گیرد و نه بعنوان سلسله ای از موضوعات و مسائل جداگانه. توسعه پایدار توسعه ای است که نیازهای حال انسان را با توجه به توانایی نسل آینده در دریافت نیازهایش مد نظر دارد.
- بیانیه کمیسیون محیط زیست و توسعه آینده . - 1987 برآورده ساختن نیازها و خواسته های انسانی هدف عمده توسعه است اما در حال حاضر نیازهای ضروری شمار بسیار زیادی از مردم کشورهای در حال توسعه برای غذا، پوشاک، سرپناه و شغل تامین نمی شودو فراتر از آن این مردمان خواستار بهبود کیفیت شرایط زیست خود هستند که در آن فقر و بی عدالتی مختص نقاط خاصی است که همواره مستعد بحران های زیست محیطی و سایر بلایا خواهد بود. توسعه پایدار نیازمند تامین نیازها ی اولیه همگان و ایجاد فرصت برای آنها جهت برآورده سازی خواسته هایشان برای زندگی بهتر است - تی بیتی، مترجم : ذاکر حقیقی. - 87 :1383 توسعه پایدار در سه حیطه دارا ی مضامین عمیقی است:.1 پایداری محیطی .2 پایداری اجتماعی.3پایداری زیست محیطی.
