بخشی از مقاله
چکیده
فضاهای عمومی شهری در آنها بدون هیچگونه بار فرهنگی و اجتماعی به حیات خود ادامه میدهند و این امر باعث تشدید بحران هویت و عدم سرزندگی در آنها شده است .با توجه به اهمیت توسعه شهری پایدار در ادبیات شهرسازی، پرداختن به اصول و معیارهای توسعه سرزندگی پایدار در فضاهای عمومی شهر به عنوان یکی از شاخصهای توسعه پایدار،ضروری به نظر میرسد .امروزه تأمین نشاط و سرزندگی شهری به یکی از دغدغه های اصلی نظامهای مدیریت شهری به ویژه در کشورهای توسعه یافته تبدیل شده است. هدف از پژوهش حاضر، بررسی معیارهای ارتقاء سرزندگی در فضاهای عمومی جهت نی به سرزندگی پایدار شهری و بررسی این معیارها در فضای عمومی مرکز شهر گلستان میباشد.
-1 مقدمه
امروزه ضرورت توجه به توسعه پایدار از جمله اموری است که همگان در آن توافق دارند. فعالیت های انسانی در کره زمین با استفاده از منابع به شیوه کنونی فرصتها و امکانات نسلهای آینده را به خطر می اندازد . شهرها جایگاه اصلی فعالیت های انسانی اند و بزرگترین مصرف کننده منابع طبیعی نیز به شمار می آیند، بنابراین رسیدن به بالاترین پایداری ممکن در شهرها امری حیاتی است .پایداری شهرها صرفا مربوط به مقولات زیست محیطی نیست بلکه رسیدن به پویایی اقتصادی، محیط قابل زندگی و برابری اجتماعی از جمله موارد مهم دیگر در این زمینه به شمار می آیند.
توسعه یک مفهوم کیفی را مشخص می کند و می توان آن را معادل با افزایش کیفیت زندگی دانست که مسائلی مانند بهداشت ، آموزش ، رفاه ، آزادی حق بیان ، حقوق و غیره را شامل می شود . - دلیر، - 92:1390 شهرهای خودانگیخته به دلیل عدم رعایت شاخص های توسعه و متعاقبا توسعه پایدار در شکل گیریشان با مشکلات کالبدی، اقتصادی، اجتماعی ...بسیاری مواجه می باشند. ازطرفی فضاهای عمومی شهری درآنها به محیط های بیروح و کسل کننده ای تبدیل شده و بدون هیچگونه بار فرهنگی و اجتماعی به حیات خود ادامه می دهند .باتوجه به اهمیت مقوله توسعه شهری پایدار در ادبیات شهرسازی در سالهای اخیر، پرداختن به اصول و معیارهای توسعه سرزندگی پایدار در فضاهای عمومی شهری به عنوان یکی از شاخص های توسعه پایدار، ضروری به نظر می رسد.
امروزه تأمین نشاط و سرزندگی شهری به یکی از دغدغه های اصلی نظام های مدیریت شهری به ویژه در کشورهای توسعه یافته تبدیل شده است. - گلکار، - 1386 هدف کلی در این پژوهش بررسی معیارهای ارتقاء سرزندگی در جهت دستیابی به سرزندگی پایدار و چگونگی تامین محیطی انسانی در فضاهای عمومی مرکز شهر گلستان با تاکید بر رعایت شاخص های توسعه پایدار به منظور حل بخشی از مشکلات این شهر جدید می باشد .ابتدا با تکیه بر نظریات و تعاریف شهرسازان و معماران و سازمان ها و نهاد های بین المللی به بیان تعاریفی دقیق از مفاهیم توسعه پایدار و در نتیجه توسعه شهری پایدار و سرزندگی شهری پرداخته می شود .در ادامه با ریشه یابی در تعاریف مذکور معیارها و شاخص های فضای شهری سرزنده معرفی می شوند.
سپس شاخص های سرزندگی از طریق توزیع پرسشنامه در محدوده مطالعاتی، و میزان تاثیر هریک از شاخص ها در سرزندگی با استفاده از روش تحلیل چند متغیره و در پایان شاخص های سرزندگی با توجه به میزان تاثیرشان در سرزندگی محدوده مورد مطالعه اولویت بندی شده و راهکارهایی برای ارتقاء هریک از شاخص های سرزندگی برای نیل به سرزندگی پایدار در محدوده مطالعاتی بیان می شوند.
-2 مفهوم توسعه و توسعه پایدار
توسعه DEVELOPMENT را می توان تکامل سطح زندگی و رسیدن به شرایط آرمانی در حوزه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی دانست که تحقق مفاهیم آزادی، عدالت، پویایی اجتماعی، توسعه انسانی و رشد اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی را به همراه می آورد. همچنین توسعه را کشف روشهای دستیابی به حرکتی تکاملی بشمار می آورند که پدیده های اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی را متعادل و متوازن می سازد و شرایطی نوین را برای پویایی اجتماعی، اقتصادی و تحقق عدالت اجتماعی - JUSTICE SOCIAL - فراهم می کند.
- زاهدی اصل، - 1381 بر این اساس هدف اساسی توسعه را بهره رساندن به انسان می دانند که بهبود کیفیت زندگی را در بر می گیرد و در قالب افزایش درآمد و گسترش اشتغال و رفاه عمومی امکان بروز می یابد. - گریفین و مک کنلی، - 1375 مفهوم توسعه پایدار برای نخستین بار در گزارش بروتلند مطرح شد .در همین گزارش، توسعه پایدار چنین تعریف شده است : توسعه پایدار : عبارت است از توسعه ای که نیازهای نسل امروز را برآورده کند بدون آنکه توانایی نسلهای آینده را در برآوردن نیازهای خود به مخاطره افکند.
- شیعه، - 1378 در واقع توسعه پایدار آنچنان توسعه ای است که ایجاد، حفظ و افزایش کیفیت زندگی کلیه افراد بشر در تمام زمانها را آشکارا در نظر داشته باشد . توسعه پایدار: به معنی ارایه راه حل هایی در مقابل الگوهای فانی کالبدی، اجتماعی و اقتصادی توسعه می باشد که بتواند از بروز مسایلی همچون نابودی منابع طبیعی، تخریب سامان ههای زیستی، آلودگی جهانی تغییر اقلیم، افزایش ب یرویه جمعیت، بی عدالتی و پایین آمدن کیفیت زندگی انسانها در حال و آینده جلوگیری کند.
-3 توسعه شهری و توسعه پایدار شهری
توسعه شهری به عنوان یک مفهوم فضایی، را می توان به معنی تغییرات در کاربری زمین و سطوح تراکم، جهت رفع نیازهای ساکنان شهر در زمینه مسکن، حمل و نقل، اوقات فراغت و غذا و غیره، تعریف کرد .از سویی توسعه پایدار شهری را می توان بهره وری در استفاده بهینه از زمین و تشویق بر بهره گیری مجدد از ساختمانها دانست که امکان عدالت گستری اجتماعی، در بستر فضا و برابری اجتماعی را محقق گرداند و با فراهم نمودن امکانات رفاهی اجتماعی، خدمات شهری و حقوق شهروندی، بهبود کیفیت زیست محیطی شهری و رضایت شهروندی را ممکن گرداند.
- محمودی نژاد، صادقی، - 1388 در راستای تحقق توسعه پایدار شهری می بایست شرایطی فراهم شود تا امکان بسترسازی توسعه پایدار انسانی و بهبود رفاه اجتماعی شهروندی، فراهم گردد که در این بستر می توان به برقراری عدالت اجتماعی - هاروی، - 1376طراحی اقلیمی هماهنگ با محیط زیست انسانی، تقویت ساختارهای هم بستگی اجتماعی چون تعهد و مسئولیت پذیری، تقویت بنیان های اجتماعی و خانوادگی و احیای محیط زیست همگانی - بحرینی، - 1378 و ایجاد انتظام ساختاری در فضای شهری برای ادراک زیباشناختی و خوانایی شهری - کوین لینچ، - 1381 و بهبود بهره گیری از فضاهای شهری و افزایش رضایت شهروندی - بحرینی، - 1378 مطالعات نشان داد که توسعه شهری پایدار ملاحظاتی را در قالب مسائل مختلف اجتماعی -فرهنگی و کالبدی - فضایی و زیست محیطی و اقتصادی و سیاستی- مدیریتی- اجرایی بیان می کند که برخی از این ملاحظات عبارتند از:
· توزیع عادلانه و متعادل امکانات و تسهیلات شهری بین مناطق شهری.
· اهمیت دادن به هویت و ویژگی های فرهنگی خاص هر شهر و حفظ و تقویت ارزش های مثبت فرهنگی محلی.
· محور بودن انسان و نیازهای او.
· اختلاط کاربری و استفاده چند منظوره از فضای شهری.
· ایمن سازی شهر در برابر سوانح طبیعی.
· تعیین ضوابط برنامه ریزی و طراحی شهری برای کاهش آلودگی های صوتی و بصری.
· کاهش آلاینده های هوایی، صوتی و فاضلابی.
· ایجاد انتظام ساختاری در فضای شهری برای ادراک زیباشناختی و خوانایی شهری.
· بهبود بهره گیری از فضاهای شهری و افزایش رضایت شهروندی.
· یکپارچگی بخشی به ساختار بصری محیط و منظر شهری.
· توجه به اهمیت قابل ملاحظه معابر و فضاهای پیاده.
· ایجاد راه های مناسب برای تردد دوچرخه و تشویق استفاده از آن.
· افزایش حمل و نقل عمومی شهری وکاهش هزینه حمل و نقل عمومی شهری. - لقایی، تیتکانلو1388 و محمودی نژاد، صادقی: - 70- 76 :1388 با توجه به نظریات مطرح شده می توان از مفاهیم توسعه پایدار و به تبع آن توسعه شهری پایدار چنین نتیجه گرفت که ارتقای شرایط کیفی زندگی انسان و تامین شرایط مطلوب برای حضور انسان در فضای شهری به عنوان یکی از اهداف اصلی توسعه شهری پایدارمی باشد و هر عملی که در فضای شهری در راستای ارتقاء اهداف فوق باشد می تواند به عنوان زیرمجموعه ای از اهداف توسعه شهری پایدار باشد.
علوم معماری و شهرسازی نیز از این قاعده مستثنی نبوده و براین اساس طراحی شهری و معماری پایدار می باید کیفیت محیط های کار و زیستی Bفضاهای شهریB را بهبود بخشد که موجب افزایش بهره وری و کاهش فشارهای روانی انسانی و بهبود شرایط زیستی می گردد که :همان مفهوم رفاه اجتماعی و شهروندی را به ذهن متبادر می کند . - محمودی نژاد، صادقی، . - 1388
یکی از ویژگی های یک فضای شهری مطلوب، حضور فعال و پرنشاط مردم در آن فضا و به تبع آن مشارکت مردم در فعالیت های شهری می باشد.
چنین فضایی که حضور مستمر مردم مهمترین ویژگی آن است را می توان" فضای شهری سرزنده "نامید و با توجه به اینکه حضور مستمر و فعال و پرنشاط مردم در یک فضای شهری نشانگر همسو بودن و منطبق بودن ویژگی های آن فضا در تامین نیازهای شهروندان می باشد، می توان چنین نتیجه گرفت که ایجاد یک فضای شهری سرزنده و یا ارتقاء سرزندگی یک فضای شهری در راستای اهداف توسعه شهری پایدار می باشد.
- 4 تعاریفی از سرزندگی شهری و ابعاد آن
به طور کلی سرزندگی یک جامعه را می توان متاثر از سرزندگی اقتصادی، اجتماعی، محیطی و فرهنگی دانست و بدیهی است که برای نیل به سرزندگی پایدار در جامعه، تحقق هریک از موارد ذکر شده امری ضروری می باشد .از آنجایی که رویکرد این پژوهش توجه به معیارهای دستیابی به سرزندگی پایدار در فضاهای عمومی شهری با توجه به اهداف توسعه شهری پایدار می باشد، سرزندگی محیطی مورد بررسی قرار گرفت.
