بخشی از مقاله
چکیده:
افزایش علاقه و توجه روز افزون مردم به مفهوم توسعه پایدار، به طور بالقوه باعث به وجود امدن تغییرات مهمی در درک روابط میان انسان و طبیعت شده است و این را نیز نباید فراموش کرد که جهانی برای انسان ساخته شده است، نه انسان برای جهان در واقع توسعه یک مفهوم غیر انسانی انسان گرایانه است. مفهوم توسعه پایدار را می توان به عنوان نقطه عطفی در تاریخ بشریت دانست چرا که ما را در برابر نسل های اینده مسئول دانسته است. توسعه همراه با رشد همراه است ولی ما برای رسیدن به توسعه پایدارتر نیاز به رشد بیشتری نداریم. افزایش اطلاعات، تغییر ارزش ها، تکنیک های مدیریت پیشرفته و تکنولوژی های جدید که از طریق بازار کار می کنند، بهترین ابزار برای دستیابی به توسعه پایدارتر است. عدالت در جنبه های زیست محیطی و اجتماعی و اقتصادی قابل تقسیم است. با افزایش دغدغه های زیست محیطی در دهه های اخیر، مفهوم سرمایه ی طبیعی نیز در کنار سرمایه های فیزیکی، انسانی و اجتماعی به ادبیات متداول علم اقتصاد افزوده شده است.
واژگان کلیدی: توسعه پایدار، شاخص های توسعه پایدار
مقدمه:
توسعه پایدار، مفهوم جدیدی است که از طریق پیوند بین ابعاد مختلف توسعه - اقتصادی، فرهنگی، سیاسی و اجتماعی - و توجه خاص به ملاحظات محیطی و حفظ محیط زیست از دهه 80 به طور گسترده ای مطرح گردید. اولین استفاده مهم از این واژه در سال 1980 در استراتژی حفاظت از جهان IUCN - و همکاران، - 1980 این فرایند جمع آوری سوالات زیست محیطی و اجتماعی-اقتصادی بسیار مشهور در بروندلند بیان شده است گزارش "تعریف توسعه پایدار به عنوان ملاقات" نیازهای حاضر بدون به خطر انداختن توانایی نسل های آینده است برای رفع نیازهای خود WCED - "، 1987، . - p43 این نیازهای یک دیدگاه انسانی را تعریف می کند؛ به عنوان لی 2000 - ، - p32 استدلال "پایدار است.
شکی نیست که توسعه همچون تمدن بشری دارد، اما به عنوان یک نفوذ و تأثیر اگاهانه در سطح جهانی نهایتا 50 سال است امروزه توسعه برای بشریت در اولویت قرار دارد توسعه با کمک دانش و تجربه است که توانسته است انقلابی در زندگی ما به وجود بیاورد.همه ما از توسعه اقتصادی شناخت داریم و شاخصه های آن را مثل رشد تولید، افزایش بهره وری - کارایی - ، افزایش درآمد ملی و تولید ناخالص ملی و ..... در نظر داریم .از طرف دیگر، توسعه اجتماعی و شاخصه هایی نظیر توزیع عادلانه درآمد، برابری و بسط عدالت اجتماعی را نیز می شناسیم و گفته می شود که پس از رشد اقتصادی و حتی به همراه آن و به دنبال کارآفرینی، ایجاد اشتغال، به جا و لازم است تا افراد فعال جامعه در چرخه اقتصادی کشور مشغول به کار شوند .
همچنین توسعه فرهنگی، از جنبه های نوین مفهوم توسعه است که شاخصه هایی مثل امکان استفاده متناسب و عادلانه همه از فضاهای فرهنگی، ارتقای دانش و معرفت در جامعه و ....را در بر دارد .و همسنگ همه از توسعه سیاسی، مؤلفه هایی همچون مشارکت عمومی در تصمیم گیریها، فضای باز سیاسی، امکان مشارکت همگانی در قدرت صحبت می شود.توسعه، فرایندی تعاملی است که در آن افراد در شبکه های کاری یاد می گیرند که چگونه مشکلات را تعریف و حل کنند . همچنین فرایندی است که در آن سازگاری همه بخشها افزایش می یابد - . - Elliott, 9118 پایداری در معنای وسیع خود به توانایی جامعه ، اکوسیستم یا هرسیستم جاری برای تداوم کارکرد در آینده نامحدود اطلاق می شود ، بدون اینکه به طور اجباردر نتیجه تحلیل رفتن منابعی که سیستم بهآن وابسته است یا به دلیل تحمیل بار بیش از حد روی آنها ، به ضعف کشیده شود - . - gilman 1996
در واقع توسعه پایدار بر پایه هشیاری انسان نسبت به خودش و نسبت به منابع طبیعی کره زمین استوار است و خواهان یک سبک زندگی پایدار برای همه انسانها است و مخالف مصرف بیش از اندازه ، اتلاف منابع و بی توجهی به نسلهای آینده و قطع رابطه با گذشته است. بنابر این یک سؤال میتواند آن باشد که آیا سبک فعلی زندگی قابل قبول است و آیا صحیح است که این سبک از زندگی و بهره برداری از منابع پایه به نسل های بعدی تسری پیدا کند؟جهانی شدن مجموعه ای از فرایندهای چند بعدی و پیچیده است که عرصه های متعددی از جمله اقتصاد، ایدئولوژی، سیاست، فرهنگ و محیط زیست را در بر میگیرد و موجب افزایش وابستگی کشورهای جهان به یکدیگر میشودیکی. از بحٍث هایی که در جهانی شدن بسیار مطرح است بحث توسعه پایدار می باشد که خود توسعه پایدار همزمان با توسعه در زمینه های فرهنگی و اجتماعی و اقتصادی و حفظ و توجه به منابع طبیعی و محیط زیست همراه است.
توسعه پایدار را میتوان مدیریت روابط سیستمهای انسانی و اکوسیستمهای طبیعی با هدف استفاده پایدار از منابع درجهت تامین رفاه نسلهای حال و آینده تعریف کرد. مبانی نظری سرمایه اجتماعی و چگونگی طراحی تعامل بشر با طبیعت در مسیر توسعه پایدار، برخی چالشهای پیش روی نگاه به طبیعت به عنوان سرمایه را از نگاه خود تبیین میکند وازارزش اقتصادی منابع طبیعی ونقش آنهادر حفظ روند توسعه سخن به میان می آورد - . - Harte, 1995 او در چارچوب مدلها و روشهای بهینه سازی و بر پایه نظریه مطلوبیت، چگونگی استفاده بهینه از سرمایه طبیعی را بررسی میکنند. آنها در مطالعه خود با تقسیم بندی سرمایه طبیعی به سه بخش پایان پذیر، تجدیدپذیر و محیط زیستی ، به نوعی حالت پایدار دست یافته اند . - Geldrop & Withagen, 2000 -
گزارش سازمان ملل در سال - - 1980 جهانی شدن مجموعه ای از فرایندهای چند بعدی و پیچیده است که عرصه های متعددی از جمله اقتصاد، ایدئولوژی، سیاست،فرهنگ و محیط زیست را در بر میگیرد .منطق جهانی شدن اساسا در منطق سرمایه داری؛ یعنی حفظ و بسط فرایند تکاثر سرمایه ریشه دارد و از این رو اقتصاد در جبهه مقدم فرایند جهانی شدن قرار میگیرد - gills, 2002 - .عقلانیترین بدیل برای جهانی شدن و ایدئولوژی نئولیبرال آن، ایده توسعه پایدار است .فلسفه وجودی و دلیل عمده این دیدگاه، ضرورت توجه به سه موضوع عمده و مرتبط به هم در جهان امروز است : اقتصادی، پیشرفت اجتماعی و ارتباط با محیط طبیعی - . - gavor, 2008 فقر یک مانع اصلی در تحقق هدفهای توسعه پایدار است. فقر حاد در بسیاری از کشورهای در حال توسعه موجب تنزل کیفیت محیط زیست، تخریب جنگلها و اسیب رسانی به منابع طبیعی شده است.
فقراف اقلیت های نژادی، مهاجران و پناهندگان از عوامل عمده تخریب محیط زیست هستند . - alam, 2000 - فقر معضلی جهانی است و راه حلی جهانی میطلبد .دراین میان آنها که غنی ترند مسئولترند؛ زیرا برای احراز موقعیت برتر خود، از محیط زیست جهانی بهره بیشتری برده ان - زاهدی، . - 1386 پس باید همه ی انسان ها از منابع سهم منصفانه ای داشته باشند هر کشوری به دنبال رشد می باشد ولی نباید این رشد همراه با تخریب محیط زیست بدون توجه به ایندگان باشد در واقع باید در رشد به خصوص رشد اقتصادی به مسائل زیست محیطی توجه شود و با تاکید بر توسعه انسانی، افزایش مشارکت در تصمیم گیری و عدالت در مزایا همراه باشد. توسعه پیشنهادی وسیله ای برای ریشه کن کردن فقر، برآورده ساختن نیازهای انسانی و اطمینان از این مسئله است که همه یک سهم منصفانه از منابع را دریافت می کنند بیان میدارد.
اگرچه اجرای برنامه های توسعه باعث ارتقا ، بهبود سطح و شرایط زندگی ، توفیق در زمینه های مختلف و از جمله بهداشت ، آموزش و افزایش چشمگیر درامد کشورها شده است ،اما با این حال دو چالش همه این نتایج را در معرض تردید قرار می دهد: -1 وجود بیش از یک میلیارد نفر فقیر در جهان که به مناب ع ، آموزش ، بهداشت ، زیرساختها و ... که برای بهبود وضع زندگی ضروری است، دسترسی ندارند - مهشواری، 1379، ص . - 55-2دیدگاه فن محورانه و دید خوشبینانه به جهان که سبب استفاده بی رویه از منابع طبیعی و مصرف بی اندازه منابع و بویژه منابع تجدید ناپذیر شده که تعادل اکوسیستم ها را به هم زده است. - ارمکی،1379، ص . - 24
تفاوت توسعه در مفهوم سنتی و پایدار
-1 توسعه پایدار به ملاحظه منابع طبیعی به عنوان نخستین محدودیت اهمیت داده ولی توسعه سنتی سرمایه و قابلیتدسترسی را به عنوان نخستین محدودیت خود می داند.
-2 سیاست اخلاقی حفظ امکان استفاده حداقل مساوی و توجه به نسلهای بعدی شدیدا مد نظر توسعه پایدار است.
-3در توسعه پایدار ارزش تمام منافع و هزینه های اجتماعی - مانند کاهش منابع - برای تعیین نقش توسعه، باید در سیستم حسابداری منظور شود. یعنی ایا هزینه ای که انجام می شود با هدف مورد نظر توسعه هماهنگی دارد یا نه - مثلا تخریب جنگل به چه قیمت - .
-4 در توسعه پایدار، جذب ضایعات تولید، کارکرد اصلی محیط زیست و یک محدودیت در رشد اقتصادی محسوب می شود، در ضمن جنبه های فرهنگی و بسط عدالت اجتماعی نیز بیشتر مورد توجه قرار می گیرد. - . - barber, 2004
از آنجایی که سازمانهای امروزی از یک نهاد صرفا اداری، اقتصادی و صنعتی خارج شده و به صورت نهادهای اجتماعی – سیاسی در آمده اند که باید نسبت به محیط پیرامون خود حساس و آگاه باشند، لذا در این مقاله یکی از مباحث مهم مدیریت یعنی مدیریت دولتی نوین و تأثیر آن بر توسعه پایدار که تاکنون توجه چندانی به آن نشده است مورد بررسی و تحلیل قرار گرفت و این نتیجه حاصل شد که با توجه به مفهوم توسعه پایدار به عنوان مهم ترین بحث مدیریت دولتی به نظر می رسد اساسی ترین کارکرد مدیریت دولتی نوین با نظام اداری توسعه، تفاوت چندانی نداشته باشد و مدیریت دولتی نوین با تأکید بر این کارکرد، همان نظام اداری توسعه است که می تواند نقش مهم و ارزنده ای را در دست یافتن به توسعه پایدار ایفاء کند.
در واقع توسعه پایدار بر پایه هشیاری انسان نسبت به خودش و نسبت به منابع طبیعی کره زمین استوار است و خواهان یک سبک زندگی پایدار برای همه انسانها است و مخالف مصرف بیش از اندازه ، اتلاف منابع و بی توجهی به نسلهای آینده و قطع رابطه با گذشته است. بنابر این یک سؤال میتواند آن باشد که آیا سبک فعلی زندگی قابل قبول است و آیا صحیح است که این سبک از زندگی و بهره برداری از منابع پایه به نسل های بعدی تسری پیدا کند؟ - 1999 - Haughton مفاهیم توسعه پایدار را در پنج اصل بر مبنای عدالت به طور مفصل خلاصه کرده است:-1 آینده سهم بین نسلی -2 عدالت اجتماعی - عدالت درونی نسل-4 مسئولیت مرزی - جغرافیایی؛ -4عدالت رویه ای - رفتار آشکار و عادلانه-5 مقیاس بین نژادی- اهمیت تنوع زیستی. این اصول به وضوح به ایده های پایدار کمک می کندتوسعه، پیوند حقوق انسانی با محیط زیست، ان تفسیر مبهم تر و بی معنی را به چالش می کشاند و مبانی مفیدی را برای ارزیابی روند های مختلف توسعه پایدار ارائه می کند.
نتیجه گیری:
توسعه به باور همگان پدیده ای مطلوب است چراکه بنا به تعریف، آینده ای بهتر از گذشته و حال را به ارمغان خواهد آورد.دستیابی به توسعه پایدار - زیست محیطی، اقتصادی و اجتماعی - زمانی امکان پذیر است که با حمایت های سیاسی همراه باشد یعنی مسئولین و سیاست گذاران باید زمینه لازم را برای اموزش نیروی انسانی فراهم اورند چرا که هر نوع پیشرفت در جنبه های مختلف توسعه یی به طور مستقیم به میزان و کیفیت منابع انسانی آموزش دیده و ماهر بستگی دارد. برخی از صاحب نظران بر این باورند که به جای توسعه پایدار بهتر است از واژه ی پایداری توسعه استفاده شود چرا که توسعه پایدار ممکن است این برداشت غلط را میان مردم به وجود بیاورد که منابع تمام نمیشود و تا هر وقت بخواهند می توانند مصرف کنند و یا قرار است منابع جدیدی تولید شود.افزایش شاخص هایی چون افزایش مرگ ناشی از تصادفات، الودگی ها، نابودی جنگل ها، بیکاری و افزایش نرخ تورم برای کشورها بسیار نگران کننده می باشد.
