بخشی از مقاله
چکیده
شاخص چرخندگی بیانکننده میزان اثر سامانه چرخندی یا واچرخندی در یک منطقه است. اهداف این پژوهش عبارتند از: - 1 تولید شاخصهای چرخندگی روزانه در منطقه خرم آباد با استفاده از نقشههای میانگین ارتفاع ژئوپتانسیل تراز 500 هکتوپاسکال - 2 برآورد فراوانی سامانههای فشاری حسب تعداد روز حاکمیت در سال - 3 پاسخ اقلیمی د ما و بارش خرم آ باد به شاخص چرخ ندگی. پنج نوع مخت لف گردش جوی شامل منطقه واقع در حاشیه ناوه، خ ناوه، زین ارتفاعی یا الگوی ناشناخته، حاشیه پشته و خ پشته بر مبنای انحنای ترازارتفاعی ژئوپتانسیل طبقهبندی گردید. سامانههای کمفشار - حاشیه و خ ناوه - در 19 و سامانههای پرفشار - حاشیه و خ پشته - در 54 روزهای سال حاکم بر منطقه بودند. میزان همبستگی شاخص چرخندگی و تغییرات دما و بارش در خرم آباد در مقیاس ماهانه به ترتیب برابر -0/79 و 0/59 میباشد.
واژگان کلیدی: شاخص چرخندگی روزانه، خرم آباد، سامانهی کم-فشار/پرفشار.
-1 مقدمه
شاخص چرخندگی بیان کننده میزان اثر سامانه چرخندی یا واچرخندی در منطقه است. پیشوایی - 2002 - به بررسی خصوصیات بارش اسلواکی با استفاده از کل بارش ماهانه در دوره 1901 - 2000 در 10 ایستگاه با استفاده از شاخصهای گردش جوی پرداخت. وی مهمترین شاخص گردش جوی مؤثر بر بارش در ا سلواکی را شاخص غ یر فرارف تی چرخ ندگی نتی جه گرفت. پیشوایی و همکاران - 1385 - از مدل گردش منطقهای برای ایجاد شاخصهای چرخندگی ماهانه در جنوب ایران برای هشت نقطه در دو سطح زمین و 500 هکتوپا سکال ا ستفاده کرد ند و دریافت ند پا سخ های اقلیمی برای ایستگاه انتخابی شیراز، شاخصهای چرخندگی با دما به تر از بارش برازش می شوند.
متل یک و پا ست - 2008 - ا نواع و ضع هوای سینوپتیکی که باعث بارشهای سنگین در استونی در دوره -2005 1961 میشود را با استفاده از آنالیز دستی و طبقه بندی موقعیت چرخندها، جبههها و ناوهها مطالعه کردند و دریافتند بیشتر اوقات هنگام عبور چرخندها بارشهای سنگین رخ میدهد و رابطهای قوی بین فراوا نی چرخ ندها و شدت بارش و جود دارد. نیدزو یدز و هم کاران - 2009 - تغییرپذیری درازمدت سریهای بارش در اروپای مرکزی را توس الگوهای گردشی بررسی کردند. الگوهای بارش توس سه شاخص منطقهای گردش جوی شامل شاخصهای وزش غربی، وزش جنوبی و چرخندگی با هم مقای سه شدند که شاخص چرخ ندگی روی 40 بارش زم ستانه و 24 بارش سالانه اثر میگذارد. گلمحمدیان و پیشوایی - 1391 - شاخص چرخندگی را فارس - شیراز - در دوره 1971-2000 میلادی ایجاد کردند.
نتایج نشان داد که سامانههای کمفشار در 15 و سامانههای پرفشار در 72 روزهای سال حاکم بر منطقه بودند. آزمون من-کندال کاهش فراوانی سامانههای کمفشار و افزایش فراوانی سامانههای پرفشار را به طور معنیداری نشان داد. گل محمدیان و پیشوایی - 1392 - با ایجاد شاخص چرخندگی روزانه در خراسان - مشهد - دریافتند که سامانههای کمفشار در 23 و پرف شار در 47 روز های سال بر منط قه حاکم یت دار ند. همچنین میزان همبستگی شاخص چرخندگی با دما و بارش مشهد بترتیب برابر -0/81 و 0/50 میباشد. گل محمدیان و پیشوایی - 1392 - با ارزیابی تغییرات اقلیمی با استفاده از بررسی روند شاخص چرخندگی در شمال غرب ا یران دریافت ند م یزان همب ستگی ا ین شاخص با د ما و بارش ارومیه در مقیاس ماهانه به ترتیب برابر -0/56 و 0/39 می-با شد. ا هداف ا ین پژوهش عبارت ند از: - 1 تول ید شاخص چرخ ندگی روزانه در منطقه خرم آباد - 3 مطالعه اثر شاخص چرخندگی بر دما و بارش در خرم آباد.
-2 مواد و روش
در این پژوهش ایستگاه همدیدی خرم آباد با مختصات جغرافیایی - 33/26°N' 48/17°E' 1147/8m - انتخاب شده است. جدول - 1 - منبع استخراج دادهها و پایگاه اینترنتی آن را نشان میدهد.ا نواع گردش جوی و جود دارد که ی کی از آن ها شاخص سازی ا ست. روش این تحقیق برای طبقهبندی گردش جوی عینی است اما برای اختصاص امت یاز بر ا ساس روش د ستی - م شاهده - ا ست. ن حوه ارز یابی به ا ین صورت است که اگر در منطقه الگوی ناوه وجود داشته باشد و خ ناوه از منطقه عبور کند - خ ناوه: - TL به آن عدد +2 و در صورتی که ناوه جلوتر یا عقبتر از منطقه باشد ولی به هر حال منطقه تحت تأثیر ناوه باشد - حاشیه ناوه: - TE به آن عدد +1 اختصاص داده می-شود.
ا گر در منط قه ال گوی پ شته و جود دا شته با شد و خ پ شته از منطقه عبور کند - خ پشته: - RL به آن عدد -2 و در صورتی که پشته جلوتر یا عقبتر از منطقه باشد ولی به هر حال منطقه تحت تأثیر پشته باشد - حاشیه پشته: - RE به آن عدد -1 تعلق میگیرد. برای موقعیتهای بین ناوه و پشته، الگوی زین ارتفاعی است بطوریکه انحنای کنتوری ناچیز باشد - زین ارتفاعی: - COL که عدد صفر آورده میشود. الگوی ناشناخته نیز در کنار الگوی زین قرار میگیرند. شکل - 1 - طر حواره ا مواج غر بی جوی در منط قه معتد له به ه مراه ا عداد اختصاص یافته برای شاخص DCI را نشان میدهد که دارای فازهای مختلف هستند در این حالت خطوط ناوه و پشته بر نصفالنهارها انطباق ندارند و به صورت اریب در آمدهاند. پوشش مکانی DCI بر اساس طول موج دستکم تا شعاع 300 کیلومتر از نقطه مرکزی - مساحت 280000 کیلومتر مربع - معتبر است - پیشوایی و همکاران، . - 1385
-4 نتایج و بحث
-1-4 نتایج تولید شاخص چرخندگی روزانه: سری زمانی ایجاد شده DCI
در تراز 500 در دوره 1948-2010 میلادی با 23011 نمونه روزانه ساخته شد. چنانچه دادههای DCI بصورت روزانه در این دوره میانگین-گیری شوند، آنگاه جدول - 2 - نتایج را برای 365 روز سال نشان می-دهد. در تراز 500 هکتوپاسکال میانگین اقلیمی دادههای DCI در ماه ژولای مقدار -1/70 - کمترین - و در ماه فوریه 0/00 - بیشترین - را دارا میباشد.
