بخشی از مقاله
چکیده
یکی از اساسی ترین عوامل در ساختار سیاره زمین، آب و هوا است. اقلیم شناسی منبع طبیعی و ثروت عظیم اقتصادی برای گردشگری می باشد . لذا تسهیلاتی را برای گردشگر فراهم می آورد و از این طریق باعث رضایت گردشگران می گردد. در این پژوهش برای تعیین آسایش اقلیمی اکوتوریست ها در شهر خرم آباد از شاخص های زیست اقلیمی به کار رفته در مدل MEMI و روشمُر و هم چنین پارامتر های اقلیمی دمای هوا، رطوبت نسبی، میزان ابرناکی آسمان، سرعت باد، فشار بخار و دمای تابشی محیط در بازه زمانی - 1394-1365 - و ساعت به وقت محلی 15:30 استفاده شده است. با در نظر گرفتن میانگین دراز مدت داده های فوق مقادیر شاخص های PET - دمای فیزیولوژیک بدن - ، SET - دمای موثر استاندارد - و تاثیر - متوسط دمای تابشی محیط - بر دو شاخص مذکور با استفاده از نرم افزارهای RayMan و SPSS محاسبه و مقایسه شدند. بررسی هایی که در قالب آسایش اقلیمی اکوتوریسم در مقیاس روزانه انجام شده است، نشان می دهد که بهترین بازه زمانی برای حضور گردشگران از 24 - فروردین تا 3 تیر - و 10 - تا 18 شهریور - و در مقیاس ماهانه، اردیبهشت و خرداد ماه می باشند. از نظر همبستگی رابطه مثبت و قوی بین دو شاخص PET و SET ، هم چنین رابطه مثبت و قوی بین شاخص های PET ، SET و وجود دارد و رابطه خطی بین آن ها نیز جهت دار است.
کلمات کلیدی: آسایش اقیمی، شاخص اقلیمی، خرم آباد، MEMI،
مقدمه
امروزه مطالعات بیوکلیمایی انسانی، پایه و اساس بسیاری از برنامه ریزی های توریسمی است. تفاوت های زمانی - مکانی آب و هوا در مناطق مختلف یک پتانسیل قوی برای گردشگری است و از دلایلی می باشد که ایران را در ردیف پنج کشور متنوع گردشگری جهان قرار داده است. یکی از راهبردهایی که اخیرآ در اغلب کشورهای جهان مورد توجه قرار گرفته، توسعه و گسترش توریسم در نواحی محروم و دارای پتانسیل های لازم برای ترویج گردشگری می باشد یکی از بخش هایی که در صنعت توریسم مورد توجه گردشگران قرار گرفته، صنعت اکوتوریسم است. بوم گردی یا اکوتوریسم واژه ای است که در فارسی با عنوان طبیعت گردی معنی می شود. اکوتوریسم سفر و بازدید از مناطق طبیعی یا مکان هایی است که طبیعت در آنها هنوزنسبتاً بکر و دست نخورده می باشد - درام و مور، . - 1388 در واقع آب و هوای هر ناحیه مرکب از کلیه عوامل و عناصر آب و هوایی آن ناحیه است و هنگام تقسیم بندی باید همه آن عوامل و عناصر در نظر گرفته شود. آب و هوا یکی از مهم ترین وموثرترین این پدیده های زندگی انسان است - سلیقه و دیگران، 1387، ص. - 5
اقلیم و گردشگری وابستگی زیادی به یکدیگر دارند، به گونه ای که دارا بودن شرایط مطلوب اقلیمی جزء مزیت ها و توان های بالقوه برای گردشگری محسوب می شود و اغلب مسافران در انتخاب مکان و زمان سفر به شرایط آب و هوایی توجه می کنند - پروانه و مهدی نسب، . - 1391 مطالعه تاثیر شرایط اقلیمی وجوی بر زندگی، سلامت و آسایش انسان و توسعه گردشگری در قالب یکی از شاخه های علمی تحت عنوان زیست اقلیم شناسی انسانی مورد مطالعه قرار می گیرد. مناطق مختلف گردشگری تحت تاثیر فصول مناسب و مطلوب مشخص می شود و آب و هوا یکی از عوامل عمده گزینش مکان مناسب گردشگری طبیعی است - کریمی و محبوب فر، 1390، ص. - 5
ماتزاراکیس و مایر - 1979 - ، مقدار استرس گرمایی را در ارتباط با اهمیت بیومتورولوژیک با استفاده از شاخص PMV در 12 ایستگاه هواشناسی یونان طی سال های 1980-1989 مورد بررسی قرار دادند و سپس به کمک یک مدل آماری مقدار PMV در هر ایستگاه را به یک نقشه اقلیم شناسی با دقت بالا تبدیل کردند. پری - 2001 - ، در پژوهشی وضعیت اقلیم گردشگری در مناطق گرم و خشک به ویژه نواحی مدیترانه ای را مورد مطالعه قرار داد. یی یان - 2005 - ، با استفاده از شاخص آسایش1CLO و داده های اقلیمی روزانه ی دمای هوا، سرعت باد و ابرناکی، میزان آسایش انسان را در قسمت ها ی مختلف چین طی سال های -1998 1960 بررسی کرد. تامسون و همکاران - 2008 - ، با استفاده از شاخصPET به ارزیابی اثر تغییر اقلیم بر روی سلامتی و آسایش اقلیمی در مقیاس جهانی پرداخته اند.
گومز و دیگران - 2008 - ، وضعیت زیست اقلیم انسانی محیط شهری والنسیای اسپانیا را ارزیابی کرده اند. بوراتیتی و ریکسیاردی - 2009 - ، در مطالعه ای تجزیه و تحلیل آسایش حرارتی در کلاس درس دانشگاه پریجیای ایتالیا بر اساس شاخص های PPD و PET را مطالعه کرده اند. دب و رامانچاندراهه - 2010 - ، بررسی آسایش حرارتی در پایانه راه آهن بر اساس شاخصPET در کشور هند انجام دادند. پانتاوا و همکاران - 2010 - ، با بررسی چهار عامل بیولوژیک2 ASV - وضعیت حساسیت واقعی - ، 3 TS - شاخص حساسیت گینوی - ، - 4DIشاخص ناراحتی - و 5HI - شاخص حساسیت گرمایی - به بررسی مرگ و میر در تابستان 2007 در شهر آتن پرداخته اند.
ان دیتو و ماتزاراکیس - 2013 - ، وضعیت زیست اقلیم انسانی محیط شهری دارالسلام تانزانیا با استفاده از شاخص PET ارزیابی کرده اند. ذوالفقاری - 1386 - ، تقویم مناسب برای گردشگری در تبریز را با استفاده از شاخص های PET و PMV و با استفاده از مدل Rayman تعیین نمود. حیدری - 1387 - ، یازده ایستگاه سینوپتیک سواحل خلیج فارس و دریای عمان را با استفاده از شاخص PET و PMV بررسی نمود. عطایی و هاشمی نسب - 1389 - ، با به کار گیری شاخص PET به مطالعه بررسی پتانسیل های اقلیم توریستی استان سمنان با استفاده از شاخص دمای معادل فیزیولوژی پرداخته اند. بریمانی و اسمعیل نژاد - 1389 - ، با استفاده از روش های سنتی - ترجونگ و اولگی - و روش های نوین - شاخص تعادل گرمایی، گرما و رطوبت، درجه شرجی، درجه خستگی انسان، درجه سختی و معدل تعادل دمایی - به مطالعه بررسی شاخص های زیست اقلیمی موثر بر تعیین فصل گردشگری در مرز نواحی جنوبی پرداخته اند. ساری صراف و همکاران - 1389 - ، به مطالعه بررسی تعیین مناسب ترین مدلRay Man در قالب شاخص های دمای معادل فیزیولوژیک - PET - ، آسایشی میانگین نظرسنجی پیش بینی شده - - PMV و دمای موثر - - SET اقلیم آسایش در شمال استان آذربایجان غربی پرداخته اند. فتوحی و دیگران - 1391 - ،
با استفاده از شاخص های TCI و ترجونگ و اوانز پتانسیل های اکوتوریستی آسایش زیست اقلیمی تالاب هامون را ارزیابی کرده اند. مهدی نسب و ناصرزاده - 1392 - ، به مطالعه تعیین تقویم زمانی گردشگری در دریاچه گهر بر اساس مدل MEMI پرداخته اند باعقیده و دیگران - 1393 - ، به مطالعه بررسی و مقایسه ی عملکرد پارامترهای مدل ریمن در تعیین تقویم مناسب گردشگری شهر استان اصفهان پرداخته اند. حاجری - 1395 - ، به مطالعه شناسایی شاخص های اقلیمی به منظور تهیه تقویم اکوتوریسم استان لرستان در فصل تابستان پرداخته است حاجری و لشنی زند - 1395 - ، مقایسه عملکرد شاخص های مدل ریمن با شاخص اوانز به منظور تهیه تقویم اکوتوریسم در شهرستان خرم آباد را مطالعه نموده اند. منطقه مورد مطالعه دارای اقلیم نیمه خشک و معتدل مرکزی که دارای جاذبه های طبیعی بسیار زیبا و منحصر به فرد می باشد و دارای پتانسیلهای زیادی در جهت جذب اکوتوریست ها می باشند. هدف از انجام این پژوهش انجام فعالیت اکوتوریستی پیک نیک در طول سال در شهرستان خرم آباد می باشد.
مواد و روش
محدوده مورد مطالعه در پژوهش واقع در مرکز استان لرستان، در غرب کشور و در محدوده میانی کوه های زاگرس با 17 48 طول شرقی، 33 26 و 1148 متر ارتفاع از سطح دریا قرار گرفته است. این منطقه مساحتی معادل 6233 کیلومتر مربع را دارا می باشد.
روش های تحقیق
مدل MEMI
مدل MEMI جزء مدل های موازنه حرارتی ترمو - فیزیولوژیک است که به عنوان مبنایی برای به دست آوردن شاخص های PET و SET محسوب می گردد. پیراسنج های مورد نیاز دراین مدل برای تعیین شاخص های 1PETو2 SET به
