بخشی از مقاله
چکیده
فسفر یکی از عناصر غذایی ضروري براي رشد گیاهان به حساب می آید. این عنصر نقش مهمی در ذخیره و انتقال انرژي دارد و کمبود آن باعث کاهش عملکرد می گردد. مصرف مداوم کودهاي فسفره سبب افزایش غلظت فسفر در خاك شده و این باعث بروز مسمومیت فسفر و کاهش غلظت عناصر روي و آهن در گیاه میگردد. در منطقه جیرفت و کهنوج بخش وسیعی از خاكهاي تحت کشت هندوانه و خیار سبز داراي بافت سبک میباشند و کشاورزان هر ساله اقدام به مصرف مقدار قابل توجهی از کودهاي فسفره مینمایند که این امر موجب کاهش کمی و کیفی محصول تولیدي میگردد، لذا مصرف این کود بایستی براساس نتایج آزمون خاك و برخی از خصوصیات خاك از جمله بافت خاك باشد.
این تحقیق با کاربرد سطوح 0،100 ،200 ،250،350 کیلوگرم کود سوپرفسفات تریپل در هکتار جهت بررسیتاٌثیر مقادیر مختلف فسفر بر روي کمیت و کیفیت محصول خیار در اراضی با بافت سبک و متوسط صورت گرفت. در سال اول نتایج نشان داد که در هر دو خاك به علت مقادیر کم فسفر قابل استفاده خاك با مصرف تا سطح 250 کیلوگرم کود سوپرفسفات تریپل در هکتار عملکرد محصول افزایش و در سطوح بالاتر کاهش یافت و در سال دوم آزمایش بیشترین میزان عملکرد مربوط به سطح 200 کیلوگرم کود در هکتار بود و در سطوح بالاتر کاهش یافت.
-1مقدمه
فسفر یکی از عناصر غذایی ضروري براي رشد گیاهان به حساب می آید. این عنصر نقش منحصر به فردي در ذخیره و انتقال انرژي دارد و کمبود آن باعث کاهش عملکرد می گردد - سالاردینی، 1370 و . - Fohse, 1991 حرکت فسفر بسوي ریشه اصولاً توسط پخشیدگی صورت می گیرد و جزء کوچکی از فسفر داده شده به خاك در سال اول توسط گیاه بازیافت می شود و بخش عمده آن در خاك تجمع می یابد که به آن فسفر باقیمانده گفته می شود که بتدریج می تواند مورد استفاده قرار گیرد بطوریکه در بعضی خاکها پس از یکبار مصرف کودهاي فسفر تا چند سال نیاز به کاربرد مجدد آنها نیست و در صورت اضافه کردن فسفر، گیاه یا عکس العمل نشان نمی دهد و یا واکنش گیاه قابل توجه نیست مصرف مداوم کودهاي فسفره منجر به تجمع مقدار قابل توجه فسفر در بعضی از خاکها می شود که هم از لحاظ اقتصادي و هم از لحاظ خودپروري آبهاي سطحی و ایجاد کمبود عناصر غذایی کم مصرف کاتیونی مخصوصاً روي و آهن در محصولات داراي اهمیت ویژهاي است - . - George and Louchli., 1985 میزان حلالیت عنصر آهن در خاك با تغییر پ هاش رابطه معکوس دارد .
این تحقیق جهت بررسی تأثیر مقادیر مختلف فسفر بر کمیت و کیفیت محصول خیار در اراضی با بافت سبک و متوسط صورت گرفت. تحقیقات نشان داده است که در خاکهاي سبک بعلت پایین بودن ظرفیت جذب سطحی فسفر باید حد بحرانی این عنصر بجاي 15 پی پی ام - براي خاکهاي متوسط - حدود 10 پی پی ام در نظر گرفته شود. بر اساس همین نظریه و نیز با توجه به اینکه اراضی سبک منطقه جیرفت و کهنوج زیر کشت محصولات جالیزي بخصوص خیار و هندوانه قرار می گیرد، کشاورزان کودهاي فسفره را بدون در نظر گرفتن حد بحرانی این عنصر، به اندازه آنچه که براي خاکهاي با بافت متوسط لازم است، مصرف می نمایند که این باعث کاهش عملکرد و پایین آمدن کیفیت میوه از نظر عناصر مفیدي نظیر آهن و روي می شود. این تحقیق جهت روشن کردن موضوع در دو منطقه جیرفت و کهنوج روي محصول خیار انجام شد.
-2مواد و روشها:
این آزمایش بصورت بلوك هاي کامل تصادفی با سه تکرار روي محصول خیار در خاکهاي با بافت متفاوت صورت گرفت - جدول. - 1 تیمارهاي این تحقیق شامل پنج سطح 0،100،200،250 و350 کیلوگرم کود سوپر فسفات تریپل در هکتار بود. سیستم کشت مثل عرف محل بود و سایر عناصر غذایی بر اساس آزمون خاك به خاك اضافه گشت. پس از پایان آزمایش میزان عملکرد، غلظت روي و آهن در میوه خیار اندازه گیري شد و اعداد خام مورد تجزیه آماري قرار گرفت.
-3نتایج و بحث:
نتایج مربوط به اثر فسفر بر عملکرد خیارسبز در جدول 2 نشان داده شده است. مقایسه میانگین عملکرد خیارسبز - جدول - 2نشان می دهد که در خاك عنبرآّباد با افزایش سطوح کودهاي فسفر تا سطح 250 کیلوگرم عملکرد نسبت به شاهد افزایش معنی داري دارد و در سطوح بالاتر کاهش می یابد. همچنین در خاك جهادآباد که سبک تر است عملکرد تا سطح 200 کیلوگرم سوپرفسفات تریپل در هکتار افزایش یافته و در سطوح بالاتر به شدت کاهش یافته است که این بدلیل افزایش فسفر محلول و کاهش ظرفیت جذب سطحی فسفر در این خاك می باشد و این روند کاهش در هر دو خاك در سال دوم شدیدتر می باشد.
بنظر می رسد در خاکهایی که مقدار شن زیاد است، مقدار ذرات کلوئیدي - معدنی و آلی - ناچیز میباشد، لذا افزایش فسفر به خاك باعث افزایش سریع غلظت این عنصر در محلول خاك شده که علاوه بر اینکه عناصر کم مصرف از جمله: آهن و روي توسط گیاه را با اشکال مواجه می نماید گاهی باعث افزایش شوري محلول خاك می گردد که این نهایتاً منجر به کاهش رشد گیاه در اثر مسمومیت فسفر و شوري ناشی از غلظت بالاي آن می گردد که علاوه بر صدمه به گیاه باعث مسموم شدن خاك و کاهش قدرت تولید آن می شود. همچنین تأثیر سطوح کود فسفره برغلظت آهن و روي میوه خیار در جدول 3 نشان داده شده است. مقایسه میانگین غلظت ها نشان می دهد که غلظت روي و آهن در میوه با مصرف 100 کیلوگرم سوپر فسفات تریپل در هکتار نسبت به شاهد افزایش یافته و با افزایش سطوح کود فسفره غلظت این دو عنصر کاهش می یابد که در سال دوم آزمایش این روند کاهش شدیدتر است.
از آنجائیکه غلظت مناسب این دو عنصر در جیره غذایی انسان بسیار مهم بوده و نقش زیادي در سلامتی مصرف کننده دارند، توصیه بر مصرف محصولات حاوي این عناصر شده است که محصولات سبزي و صیفی از فرآورده هاي مهم در این رابطه می باشد. بنابراین مصرف بی رویه کودهاي فسفره، علاوه بر آلودگی خاك و آب و کاهش عملکرد باعث کاهش غلظت بعضی از عناصر ریزمغذي بخصوص آهن و روي در محصولات کشاورزي می شود.
