بخشی از مقاله
چکیده
به منظور بررسی تأثیر کودهاي بیولوژیک نیتروژنه و فسفره بر عملکرد و صفات فنولوژیک در گیاه آفتابگردان آذرگل - استفاده از توده بومی - این آزمایش در زمین زراعی واقع در شهرستان کرمانشاه در سال 1391 به صورت طرح آماري فاکتوریل در قالب بلوك هاي کاملاً تصادفی در 3 تکرار مورد بررسی قرار داده شد . تیمارهاي ما در این پژوهش کودهاي نیتروژنه - نیتروکسین، سوپرنیتروپلاس، نیتروکارا، شاهد - و کود هاي فسفره - فسفات بارور 2، بیوزر، سوپرپلاس، شاهد - بود.
نتایج نشان داد که بهترین عملکرد بیولوژیک متعلق به کود نیتروژنه سوپرنیتروپلاس، عملکرد دانه متعلق به کود فسفره سوپرپلاس و بالاترین شاخص برداشت را کود فسفره فسفات بارور2 دارا بود . هر چه تعداد روز تا رسیدگی فیزیولوژیک بیشتر باشد عملکرد بیولوژیک و عملکرد دانه هم بیشتر می شود. کوتاه بودن فاصله زمانی از جوانه زنی تا ستاره اي شدن و گلدهی می تواند بر زمان رسیدگی آفتابگردان تاثیر بگذارد. در صفات فنولوژیک تعداد روز تا ستاره اي شدن، پایان گلدهی و رسیدگی فیزیولوژیک کود نیتروژنه سوپرنیتروپلاس بیشترین تعداد روز را داشتند و کاربرد کودهاي زیستی سبب افزایش عملکرد و اجزاي عملکرد گیاه آفتابگردان رقم آذرگل شد.
-1 مقدمه
کودهاي شیمیایی یکی از عوامل اصلی حفظ حاصلخیزي خاك می باشند - Barzegari,2004 - ولی استفاده بیش از اندازه از آنها به ویژه هنگامی که با عملیات مدیریتی نامناسب مثل سوزاندن بقایاي گیاهی همراه شود، میزان ماده آلی خاك را به شدت کاهش می دهد .این موضوع روي ویژگیهاي فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی خاك تاثیرگذاشته و امکان فرسایش را در این خاکها افزایش می دهد .
امروزه به دلیل افزایش اهمیت مسائل زیست محیطی توجه بیشتري به کودهاي بیولوژیک یا زیستی براي جایگزینی کودهاي شیمایی شده است - . - kader et al., 2002 در واقع کودهاي زیستی به مواد حاصلخیز کننده اي گفته می شود که حاوي تعداد کافی از یک یا چند گونه از موجودات مفید خاکزي هستند که روي مواد نگهدارنده مناسبی عرضه می شوند.
بررسی هاي القوادي - 1992 - بر عملکرد بیولوژیک و شاخص برداشت چغندرقند و سورگوم نیز نشان داده است که فسفر زیستی نقش موثري بر عملکرد بیولوژیک محصول و تولید دانه داشته است و تاثیر افزایش محصول ناشی از سایر عناصر مانند نیتروژن بر عملکرد بیولوژیک به مراتب بیشتر از فسفر است. گزارشات مدنی و همکاران - 1389 - در مورد گیاه کلزاي پاییزه نشان داده است مصرف یک و دو مرحله کود بیولوژیک فسفر همزمان با مصرف 125 کیلوگرم فسفر خالص در هکتار شاخص برداشت را به بالاترین میزان خود با متوسط 46 تا 48 درصد رسانیده است.
کود هاي زیستی در حقیقت ماده اي شامل انواع مختلف ریز موجودات آزادزي هستند - وسی، - 2003، که توانایی تبدیل عناصر غذایی پر مصرف را از فرم غیر قابل دسترس طی فرایند هاي بیولوژیکی داشته و منجر به توسعه سیستم ریشه اي و جوانه زنی یهتر بذور می گردد
برخی از ریز موجودات خاك اثرات مثبتی در تحریک رشد گیاه دارند که به آن ها رایزوباکتري هاي محرك رشد گیاه - - 1 PGPR اطلاق می شود. باکتري هاي آزادزي در برخی از فرایند هاي کلیدي بوم نظام مانند فرایند هاي دخیل در کنترل بیولوژیکی پاتوژن هاي گیاهی، چرخه عناصر غذایی و استقرار گیاهچه نقش دارند
- وو و همکاران، - 2005، گروهی از این گونه هاي باکتریایی که داراي قابلیت همیاري با گیاه هستند متعلق به جنس هاي Pseudomonas، Azotobacter، Azospirillum، Fluorescens، Bacillus sp. می باشند، گروه باکتري هاي که به تثبیت بیولوژیکی نیتروژن می پردازند شامل باکتري هاي همیار آزادزي از جمله Azotobacter، Azospirillum می باشد، باکتري هاي حل کننده فسفات گروهی از ریز موجودات را در بر می گیرد که قادرند فسفر محلول در خاك را به فرم محصول قابل دسترس گیاه تبدیل کنند از مهمترین جنس هاي اي خانواده می توان به Pseudomonas و Bacillus sp. اشاره کرد
روش هاي کاشت کشاورزي متداول در جهان امروز موفقیت قابل قبولی را در استفاده از مدیریت منابع نداشته و با اتکا بیش از حد به نهاده هاي مصنوعی و تزریق انرژي کمکی مانند کود ها و سموم شیمیایی باعث ایجاد اکوسیستم هاي زراعی ناپایدار شده است
با توجه به اینکه با استفاده از کودهاي شیمیایی در ابتداي فصل زراعی، ممکن است فرم شیمیایی قابل استفاده عناصر براي گیاه به فرم هاي دیگر تبدیل شود و یا از طریق آبشویی از دسترس گیاه خارج گردند، بنابراین جهت افزایش کارایی مصرف عناصر غذایی 2، روش هاي مصرف کود باید به گونه اي تغییر کند که مواد غذایی مورد نیاز گیاه در طول یک مدت طولانی و بدون تلفات در اختیار گیاه قرار گیرد.
کسب عملکرد بالاي محصولات زراعی به سطح بالایی از مدیریت نیاز دارد. امروزه جنبه هاي مختلف مدیریت تولید گیاهان زراعی پیچیده تر شده است و ملاحظات محیطی، آلودگی آب، بقایاي مواد شیمیایی در غذا، فرسایش خاك، قابلیت دسترسی به آب و بسیاري از عوامل دیگر در فرایند تولید دخالت دارند
کیفیت خاك علاوه بر خصوصیات فیزیکی و شیمیایی آن، داراي ارتباط نزدیکی با خصوصیات بیولوژیکی آن نیز می باشند ،در یک سیستم ریشه اي فعال، ترکیبات آلی به طور منظم به محیط ریشه گیاه آزاد می شوند که باعث رشد و افزایش فعالیت جامعه میکروبی خاك شده و سلامت سیستم را بهبود می بخشد - مندل و همکاران، - 2007، اهمیت جوامع میکروبی براي یک اکوسیستم کشاورزي عمدتا ناشی از نقش آن ها در بهبود خصوصیات مختلف خاك که تعیین کننده تولید گیاه است می باشد
کاربرد بیش از کودهاي نیتروژنه در آفتابگردان نه تنها آسیب هاي وارده به محیط زیست را افزایش می دهد بلکه بر کیفیت دانه ها تاثیر سویی داشته و سبب کاهش غلظت روغن می شود و عملکرد را به دلیل رشد رویشی در گیاه افزایش می دهد، بهبود کیفیت خاك می تواند بر اساس شاخص هاي کیفی و کمی جامعه زیستی آن ارزیابی شود به همین دلیل استفاده از کودهاي بیولوژیک از موثرترین شیوه هاي مدیریتی براي حفظ کیفیت خاك در سطح مطلوب محسوب می گردد
محمد ورزي و همکاران - 1389 - بیان کردند که استفاده تلفیقی از باکتري هاي محرك رشد - نیتروکسین و بیوفسفر - به همراه کودهاي نیتروژنه علاوه بر کاهش مصرف کودهاي شیمیایی منجر به افزایش نیتروژن و فسفر دانه آفتابگردان نسبت به تیمار بدون باکتري شد.
-2 مواد و روش ها
به منظور بررسی تأثیر کودهاي بیولوژیک نیتروژنه و فسفره بر عملکرد و اجزاي عملکرد در گیاه آفتابگردان آذرگل - استفاده از توده بومی - این آزمایش در زمین زراعی واقع در شهرستان کرمانشاه در سال 1391 به صورت طرح آماري فاکتوریل در قالب بلوك هاي کاملاً تصادفی در 3 تکرار مورد بررسی قرار داده شد.
زمین زراعی شامل 16 کرت که هر کرت شامل 4 خط کاشت ، فاصله هر ردیف 50 سانتی متر و فاصله بوته ها از هم 25 سانتی متر و عملیات تهیه زمین شامل شخم بهاره ، دیسک و تسطیح ، جوي و پشته بندي و تهیه ریف هاي به وسیله فارو انجام گردید البته لازم به ذکر می باشد که در برخی از قسمت هاي زمین زراعی به دلیل مناسب نبودن براي ایجاد جوي و پشته بندي و تهیه ریف هاي به وسیله فارو از مرزبند دستی ایرانی
استفاده شد.
جهت اعمال تیمار هاي کودهاي بیولوژیک نیتروژنه و فسفره به دور از نور مستقیم خورشید کودهاي بیولوژیک نیتروژنه و فسفره را دو به دو ، با هم مخلوط کرده و به بذر هاي آفتابگردان آغشته کردیم سپس در زمین آماده شده بذرها را کشت و براي اندازه گیري صفات مورد نظر به طور تصادفی 8 بوته از ردیف هاي میانی جهت حذف اثرات حاشیه اي برداشت و آنالیز هاي لازم طبق روش کار این گیاهان انجام و نمونه هاي گیاهی در انتهاي سال زراعی تهیه شد.
جدول-1کودهاي بیولوژیک مورد استفاده
قبل از کاشت بذر ها را به مدت 1 روز در آب خیسانده - کم شدن مقاومت فیزیکی بذر و جوانه زنی سریع - و عملیات کاشت به صورت دستی انجام گرفت. عمق کاشت هر بذر 3 تا 4 سانتی متر در نظر گرفته شد. آبیاري هاي نوبت اول و دوم به فاصله 10 روز و نوبت هاي بعدي با فواصل 16 روز انجام شد. فاکتورهاي مورد بررسی در این پژوهش عبارت بودند از: تعداد روز تا ستاره شدن، تعداد روز تا پایان گلدهی، تعداد روز تا رسیدگی، عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک و شاخص برداشت که اندازه گیري با استفاده از متر و کولیس و توزین هم توسط ترازوي دیجیتال انجام گرفت.
٣- نتیجه و بحث
تعداد روز تا ستاره اي شدن
نتایج حاصل از تجزیه واریانس این بررسی حاکی از تفاوت معنی دار صفت روز تا ستاره اي شدن تحت تاثیر عامل کود فسفاته در سطح پنج درصد می باشد همچنین عامل کود بیولوژیک ازته و اثر متقابل گودهاي فسفاته و ازته تاثیر معنی
