بخشی از مقاله
چکیده:
توپولوژی فلس و موقعیت هندسی فوکوس فلس، در چهار گونه از ماهیان گورخری مورد مطالعه قرار گرفت. برای این منظور، فلسهای کلیدی ماهیان از ردیفهای سوم و چهارم بین باله پشتی و خط جانبی و از سمت چپ ماهی استخراج و پس از تمیز شدن با استفاده از دوربین دیجیتال از آنها عکسبرداری گردید. شاخص مرکزی فلس - Fi index - محاسبه و بین گونههای مختلف مورد مقایسه قرار گرفت. فوکوس در ماهی گورخری فارسی، دایرهای شکل و موقعیت آن مرکزی - Fi =0.46 - ، در ماهی گورخری اصفهانی، نیم دایرهای شکل و موقعیت آن قدامی- مرکزی - Fi =0.40 - ، در ماهی گورخری زاگرسی، نیم کره ای شکل و موقعیت آن مرکزی - Fi =0.51 - و در ماهی گورخری دم پرچمی، فوکوس کشیده و در موقعیت مرکزی - Fi =0.41 - قرار دارد. علاوه بر این، فلس ماهی گورخری دم پرچمی در ناحیه عقبی خاردار است. ماهی گورخری دم پرچمی - A. dispar - و ماهی گورخری گنو - A. ginaonis - دارای فلسهای خاردار هستند. بعلاوه، این دو گونه از لحاظ فیلوژنتیکی در قاعده درخت تبارزایی جنس آفانیوس قرار دارند. بنابراین، میتوان نتیجهگیری نمود که وجود خار در فلس گونه های آب شور آفانیوس احتمالا یک صفت ابتدایی محسوب می شود.
کلمات کلیدی: کپورماهیان دنداندار، فلس، تاکسونومی، آفانیوس
مقدمه
یکی از ویژگیهای اغلب گونههای ماهیان گورخری ایران، داشتن شباهتهای زیاد در ریختشناسی ظاهری آنها بویژه در جنس های نر می باشد . - Teimori, 2013 - بنابراین، همزمان با استفاده از مارکرهای مولکولی در سالهای اخیر - Hrbek et al., 2006,Esmaeili et al., 2014, Gholami et al., 2014, Teimori et al., 2014 - ، ابزارهای دیگری شامل ویژگیهای آناتومی - کالبدشناسی - و ساختارهای سخت برای شناسایی گونهها - Gholami et al., 2014, Teimori et al., 2014 - و حتی تمایز جمعیتها استفاده شده است . - Gholami et al., 2013 - از جمله این ساختارهای سخت میتوان به اتولیت و فلسها اشاره نمودکه اخیرا برای تمایز گونه ها و جمعیت ها به طور گسترده مورد توجه قرار گرفته اند. اغلب مطالعات روی فلسها، محدود به توصیف ریختشناسی با استفاده از میکروسکوپ الکترونی - SEM - میباشد. در این مطالعه، توپولوژی فلسها و موقعیت هندسی فوکوس فلسها در تعدادی از گونه های کپورماهیان دنداندار مورد ارزیابی قرار گرفته ا ست. هدف از این مطالعه، برر سی گوناگونیهای بین گونه ای بر اساس موقیت قرارگیری فوکوس در فلسهای این ماهیان و قدرت تمایز بین گونهای آنها می باشد.
مواد و روش ها
استخراج فلس و محاسبه شاخص مرکزی - Fi index -
فلسهای ماهی از ردیفهای سوم و چهارم بین باله پشتی و خط جانبی و از سمت چپ ماهی برداشته شد . - Johal et al., 2006 - با توجه به اینکه این فلسها بیشترین رشد را نسبت به سایر قسمتهای بدن دارند، از آنها به عنوان فلسهای کلیدی یاد میشود - شکل . - 1 فلسهای استخراج شده، بلافاصله در آب مقطر شسته شده و برای حذف مواد اضافی، با استفاده از یک برس با محلول KOH 1% تمیز شدند. برای هر گونه، بیست عدد فلس استخراج و با استفاده از میکروسکوپ دیجیتال عکسبرداری گردید. به منظور تعیین موقعیت هندسی فوکوس فلسها، شاخص مرکزی فلس - - Fi index با استفاده از فرمول زیر محاسبه و بین گونههای مختلف مورد مقایسه قرار گرفت: . - a-f/a-a' - *100 در این فرمول،'a-a، فاصله بین بیرونیترین قسمت فلس از ناحیه جلویی تا بیرونیترین قسمت فلس در ناحیه عقبی؛a-f، فاصله بین بیرونیترین قسمت فلس از ناحیه جلویی تا جلوییترین قسمت فوکوس فلس می باشد - شکل . - 2 بر اساس این فرمول، شاخص Fi <0.20 نشان دهنده موقعیت قدامی فوکوس؛ شاخصFi=0.21-0.40، نشان دهنده موقعیت قدامی- مرکزی فوکوس؛ شاخصFi=0.41-0.60، نشان دهنده موقعیت مرکزی فوکوس؛ شاخصFi=0.61-0.80، نشان دهنده موقعیت عقبی- مرکزی فوکوس و شاخصFi >0.81، نشان دهنده موقعیت عقبی فوکوس در فلسها میباشد . - Bräger, 2016 - آنالیز های آماری با استفاده از نرم افزارPAST انجام گردیده است . - Hammer, 2001 -
جلویی تا جلوییترین قسمت فوکوس فلس می باشد نتایجتوپولوژی فلس: بطور کلی، در فلسهای ماهیان مورد مطالعه، مانند فلسهای اغلب ماهیان دیگر، چهار ناحیه مشخص قابل ت شخیص میبا شد: ناحیه قدامی - - Rostral، ناحیه عقبی - Rostral - ، ناحیه پ شتی - - Dorsal و ناحیه شکمی - . - ventral فلس ها در این ماهیان به صورت نیمه نیمه روی هم قرار گرفته و فقط ناحیه دمی با رنگدانه های آن مشخص است. در حالیکه، قسمت قدامی در پوست جای گرفته است. با توجه به توپولوژی فلس، دونوع فلس اصلی قابل تشخیص می باشد: سیکلوئید - فلس هایی بدون زوائد استخوانی - و چند ضلعی - اشکال چند طرفه با چهارچوب مربعی و گوشه های زاویه دار - . علاوه بر این، فلس ها بر اساس الگوی لبهی بیرونی خود، دستهبندی شدند، به طوریکه، فلسهای سیکلوئید، دارای لبهی بیرونی صاف هستند، در حالیکه، فلسهای خاردار - spined - ، دارای ساختارهای خار-مانند در لبهی بیرونی خود هستند.بر این اساس، فلسها در ماهی گورخری فارسی - - A. farsicus و ماهی گورخری زاگر سی - A. vladykovi - به صورت سیکلوئید و چند ضلعی و در ماهی گورخری ا صفهانی - - A. isfahanensis، بصورت سیکلوئید و مدور، و در ماهی گورخری دم پرچمی - - A. dispar بصورت خاردار و چند ضلعی است.
شاخص مرکزی
شکل فوکوس وموقعیت آن در فلسهای گونههای مورد مطالعه تفاوت هایی را ن شان میدهد. بر ا ساس شاخص مرکزی فلس - Fi index - ، فوکوس در ماهی گورخری فارسی - - A. farsicus، دایرهای شکل و در موقعیت آن مرکزی - - Fi =0.46، در ماهی گورخری اصفهانی - - A. isfahanensis، نیم دایرهای شکل و موقعیت آن قدامی- مرکزی - Fi =0.40 - ، در ماهی گورخری زاگرسی - A. vladykovi - ، نیم کره ای شکل و موقعیت آن مرکزی - - Fi =0.51 و در ماهی گورخری دم پرچمی - A. dispar - ، فوکوس کشیده ودر موقعیت مرکزی قرار دارد.
