بخشی از مقاله
چکیده
بنسای نوعی از باغبانی هنری است که از قدیم در چین و ژاپن به روشهای مختلف متداول بوده و هماکنون کل جهان از این هنر با اطلاع هستند و کم و بیش آن را بطور نسبی به اجرا در میآورند. گیاهانی که قابلیت بنسایشدن دارند، محدود هستند و بعضی از آنها برای پاکوتاهشدن و مینیاتوریشدنشدیداً مقاومت میکنند. اکثر گونههای درختان یا درختچه ها میتوانند انتخاب خوبی برای بنسای باشند . این گیاهان برای هر چه زیباتر نشاندادن خود در قالب یک بنسای ، نیاز به فرمدهی دارند که اصول و مهارت خاص خود را میطلبد . یکی از اصولی که نباید فراموش شود انتخاب ظرف مناسب است . هم از لحاظ زیبایی بخشیدن و هم کیفیت، جنس و ... باید مورد بررسی قرار گیرد. سیم کشی و هرس دو بخش اصلی در ایجاد یک بنسای زیبا و با کیفیت است که سیمای بنسای را زیبا و زیباتر میسازد. مهمترین مرحله پس از ساخت بنسای نگهداری و مراقبت از آن است که شامل مراحلی چون آبیاری ، تعویض خاک و گلدان ، هرس ، کوددهی و ... می شود .
بنسای چیست ؟
بنسای نوعی از باغبانی هنری است که از قدیم در چین و ژاپن به روشهای مختلف متداول بوده و هماکنون کل جهان از این هنر با اطلاع هستند و کم و بیش آن را بطور نسبی به اجرا در میآورند . امّا تکنیکهای این شیوه از قرن 13 تاکنون در کشور ژاپن توسعه یافته است . در سالهای دههی 1980 ، بنسای مورد استقبال عموم قرار گرفت . هماکنون نمونههایی از انواع بنسای را در فعالیتهای گوناگون باغداری و گلکاری میتوان مشاهده کرد . از نظر لغوی Bon به معنی بشقاب ، سینی یا گلدان و Sai کشت و کار گیاه است و Bonsai کاشت در گلجا معنی کرده اند . امّا نه هر گلجا یا گلدانی - پیشبین ، 1388 ؛ مصطفوی ، 1381 ؛ حکمتی ، 1391 ؛ داهی ، 1393 ؛ عسگری ، 1391 ؛ مفاخری ، 1389 ؛ پیشبین . - 1390
هدف بنسای تولید مجدد طبیعت در یک محیط ایدهآل به مقیاس کوچکتر است - مصطفوی ، . - 1381 چگونه گیاه مناسب انتخاب کنیم ؟ گیاهانی که قابلیت بنسایشدن دارند محدود هستند و بعضی از آنها برای پاکوتاهشدن و مینیاتوریشدن شدیداً مقاومت میکنند. اکثر گونههای درختان یا درختچه ها میتوانند انتخاب خوبی برای بنسای باشند. زمان انتخاب نکات زیر را در نظر ذاشته باشید : - 1 تنه قشنگ با شاخههای منظم - 2 پوست درخت با رنگی جذاب - 3 برگهای متراکم ، سبز با بافت ریز ، گل و میوه - در صورتی که میخواهید در بنسای شما باشد - - پیشبین ، 1388 ؛ مصطفوی ، . - 1381
اصول طرح و فرمبندی
- 1 بوجود آوردن تراز : یک طرح خوب دارای تراز در همه قسمتها میباشد و بوسیله شکلدادن و پرورش دادن ساختمان درخت و نسبت آن به ظرفش بوجود آید. سه عامل اصلی را باید مد نظر قرار داد : پخششدن ریشهها ، شکل تنه و قرارگرفتن شاخهها .
- 2 ریشههای گسترش یافته : آرایش زیبای ریشههای بیرونآمده از خاک اثر مطلوبی در فرم و رشد درخت میگذارد. این یکی از جالبترین خصوصیات بنسای است که سیمایی از سن ، استواری و ثبات را نشان میدهد. برای جذابترین و خوشایندترین فرم، ریشهها باید در تمام جهات از تنه افزایش طول بدهند ، یا جاری شوند و یا پایه و لنگرگاهی برای تنه بوجود آورند .
- 3 تنه : از خصوصیات مهم تنه باریک شدن آن به طرف نوک درخت است. کلفتی موجود در پایین تنه نشاندهنده رشد کامل درخت است امّا قرار گرفتن شاخهها بطور موازی به توازن درخت صدمه میزند .هر زاویهای که تنه به طرف آن رشد پیدا کرد مشخصه داشتن زاویه خوبی از خط تنه میباشد . به دنبال درختی با پوست بافتدار و رنگ باشید زیرا به خصوصیت درخت اضافه میکند . همچنین پوسته سالخورده یی که در معرض هوا قرار گرفته جذابیت به خصوصی دارد . از پوستههای شکاف خورده و آسیبدیده جلوگیری کنید.
- 4 قرارگرفتن شاخهها : شاخهها اساس و ساختمان یک درخت را میسازند. شما میتوانید با بریدن و سیمکشی، قرارگرفتن آنها را درست کنید. اما باز هم بدنبال گونههای جالب در هنگام انتخاب درخت یا بوته باشید. هدف شما پیداکردن شاخههایی به طرف بالا و اطراف درخت باشد که بصورت مارپیچ یک فرم متوازنی در اطراف تنه بوجود میآورند. اولین و سنگینترین شاخه باید از یک سوم تنه درخت شروع شود و بهتر است که هر شاخه از پایین تنه ، ضخیم و به طرف نوک آن باریک شود.
- 5 جهت دید : همیشه بنسای را در جهت دیدی که ترجیح میدهید طراحی کنید . این جهت » نمای جلویی « نامیده میشود. نمای مورد نظر باید دلپذیرترین زاویه، کلفت بودن تنه در پایین و باریکشدن آن به طرف بالا، سیمای زیبایی از ساختمانبندی ریشهها و جذابترین طرز قرارگرفتن شاخهها در چشم شما را داشته باشد .
- 6 مقیاس و اندازه : اکثر بنسایها بین 15 سانتیمتر و 60 سانتیمتر ارتفاع دارند. درختانی با ارتفاع کمتر دارای شرایط مناسبتری برای اندازه و درختان کوتوله - قد کوتاه - برای طراحی روی تخته سنگ یا کاشت گروهی روی صخره مناسب میباشند .
- 7 درخت و ظرف : اندازه گلدان باید در مقایسه با اندازه درخت، طرح کلی و موقعیت قرارگرفتن آن متناسب باشد. بلندی شاخهها باید گلدان را متوازن نگه دارد، نوع و بافت گلدان با طرح درخت هماهنگی داشته باشد. درختان ظریف، به ظروف ظریف و عالی و ذرختان زمخت و تنومند به ظروف ساده و گلدانهای سخت و سنگین احتیاج دارند .
- 8 از چه چیزهایی دوری کنیم : بعضی از انواع شاخههای رشد کرده هیچگونه طرح زیبایی را بوجود نمیآورند، آنها را هرس کنید. شاخههایی که روی هم، یا از یک نقطه از تنه و یا بصورت مستقیم مقابل یکدیگر در یک سطح از تنه قرار میگیرند را جدا کنید. میتوانید جهت قرارگرفتن آنها را با سیمپیچی درست کنید . برگهای بزرگ ، شاخ و برگ انبوه و شاخههای باریک همچنین برای کارکردن سخت میباشند - مصطفوی ، 1381 ؛ رادنیا ، 1389 ؛ عسگری ، . - 1390
انتخاب ظرف مناسب و آمادهکردن آن
همیشه ظرف را بعد از طراحی درخت انتخاب کنید . ظرفی را انتخاب کنید که از نظر اندازه، شکل و رنگ مکمل گیاه باشد. اغلب متخصصان پرورش بنسای گلدانهای زیادی در طرحهای مختلف، رنگ ، شکل و جزئیات در اختیار دارند. اغلب دارای کیفیت خوب با تولید انبوه میباشند و یا دستساز و صادرشده از ناحیهای به نام توکونامی در ژاپن هستند. گلدانهای بنسای اغلب رنگهایی نزدیک به خاک و یا رنگهای طبیعی دیگری دارند که یا لعابدار و یا بدون لعاب هستند. یک گلدان خوب بنسای سوراخهای بزرگی دارد تا به راحتی به آب اجازه خروج دهد. برای جلوگیری از شستهشدن خاک به بیرون تعدادی توری پلاستیکی مربع شکل روی سوراخها گذاشته و با سیم آنها را نگه دارید. کمی از سیم را بریده و آن را به شکل گره با دنباله کوتاه درآورید . دنبالههای سیم را از توری عبور دهید دو طرف آن را صاف کرده تا توری را در جای خود نگه دارید - مصطفوی ، 1381 ؛ افراشته ، 1387 ؛ عسگری ، 1391 ؛ رادنیا ، - 1389
در انتخاب گلدان به نکات زیر توجه داشته باشید : آب به راحتی از گلدان خارج شود اما گلدان رطوبت کافی برای سلامتی درخت را در خود نگه دارد . خاک برای رشد ریشههای گیاه به اندازه کافی در ظرف قرار گیرد . گلدان قابل یخزدن نباشد - مصطفوی ، 1381 ؛ افراشته ، 1387 ؛ عسگری ، . - 1391
طرحهای گلدان : اغلب متخصصان پرورش بنسای گلدانهای زیادی در طرحهای مختلف، رنگ، شکل و جزئیات در اختیار دارند. اغلب دارای کیفیت خوب با تولید انبوه میباشند و یا دستساز و صادرشده از ناحیهای به نام توکونامی در ژاپن هستند . گلدانهای بنسای اغلب رنگهایی نزدیک به خاک و یا رنگهای طبیعی دیگری دارند که یا لعابدار یا بدون لعاب هستند - مصطفوی ، . - 1381
آمادهکردن یک گلدان : یک گلدان خوب بنسای سوراخهای بزرگی دارد تا به راحتی به آب اجازه خروج بدهد . برای جلوگیری از شستهشدن خاک به بیرون تعدادی توری پلاستیکی مربع شکل روی سوراخها گذاشته و با سیم آنها را نگه دارید . کمی سیم بریده و آن را به شکل گره با دنباله کوتاه در آورید . دنبالههای سیم را از توری عبور دهید دو طرف آن را صاف کرده تا توری را در جای خود نگه دارید - مصطفوی ، . - 1381
هرس برای شکل دادن آسانترین و سریعترین راه برای درست کردن یک بنسای ، خریدن یک درختچه یا بوته کوچک مانند بوتههای قدیمی از خانواده گل سرخ و خار مصری میباشد که آن را هرس کرده و شکل میدهید . بوتهای با تنه قوی ، ضخیم ، و بالاتنه مشخص ، شاخه و برگهای متعدد انتخاب کنید . - 1 با قلاب ریشه ابتدا به آرامی خاک را از توده ریشه جدا کرده و آن را شانه کنید . با احتیاط ریشهها را از هم جدا کرده و ریشههای بلند را کوتاه و ریشههایی که رو به پایین هستند را نیز جدا کنید . سپس بوته را جلو چشم خود نگه داشته تا مطمئن شوید کدام زاویه بهترین نما را برای جلوی بنسای دارد . - 2 شاخههای کوچک درخت را جدا کنید تا تنه درخت خود را نشان دهد . کلیه شاخهها را کوتاه کرده اما فرم زیبایی را برای برگهای جدید نگه دارید تا نزدیک تنه رشد کنند . درخت هرسشده را دوباره در گلدان مناسب و مکمل بنسای بکارید - مصطفوی ، 1381 ؛ مفاخری ، 1389 ؛ عسگری ، 1391 ؛ رادنیا ، 1389 ؛ پیشبین ، 1390 - .
سیمکشی و هرسکردن
تنها با هرسکردن مخروطیان کوتاهقد و یا درختچهها میتوان به سادگی بنسای درست کرد . با درختان بلندتر ، برای درستکردن گیاه نمونه خود، از کاشتن دانه و یا بریدن درخت استفاده کنید. همانطوری که به طراحی درخت مشغول هستید ممکن است متوجه شده باشید که برای کنترل شکل و رشد بونسای خود احتیاج به سیمپیچی دارید . - 1 زمانی که درخت آماده هرسکردن است با قلاب آهنی ریشه ، ریشهها را شانه کرده تا حدی آنها را کوتاه کنید که گیاه به راحتی در ظرف جا گیرد . - 2 نمای جلو بنسای را انتخاب کرده و با بریدن شاخههای ناخواسته با استفاده از شاخهچین مقعر ساختمانبندی آن را منظم کنید . - 3 تا زمانی که نصف برگهای درخت جداشده ادامه دهید و کندهای در پایین تنه آن گذاشته تابعداً Jin درست کنید . - 4 زمانی که درخت را هرسکرده و به شکل بنسای بنیادی درآورید خط تنه درخت و شاخهها را با سیمپیچی تنظیم کنید تا تصویر جذابتری را درست کنید .
