بخشی از مقاله
چکیده
یکی از مولفههای برنامه درسی در این نظام آموزش برخط، مبحث ارزشیابی است زیرا ارزشیابی فرایند مهمی در آموزش برخط است و کیفیت فعالیت و میزان انگیزش دانشجویان به روشهای نمرهدهی و ارزیابی اساتید بستگی دارد، از این رو باتوجه به اینکه مساله ارائه دروس به صورت برخط در دانشگاه پیام نور بسیار مطرح است؛ لذا این پژوهش با هدف شناسایی چالش های آزمون های برخط دانشگاه پیام نور بر اساس تکنیک تحلیل اثرات متقاطع انجام شد.
روش تحقیق، ترکیبی و از نوع اکتشافی بود و جامعه آماری آن شامل کلیه خبرگان ارزشیابی آموزشی و متخصصان آموزش از راه دور دانشگاه پیام نور بود که با استفاده از تکنیک دلفی 26 نفر از این متخصصان باتوجه به نمونه گیری هدفمند جهت پاسخ گویی به سواالت پرسشنامه انتخاب شدند. به منظور شناسایی چالش های کلیدی با استفاده از ماتریس اثرات متقاطع و عوامل حاصله به وسیله نرم افزار میك مك مورد تحلیل قرار گرفت. نتایج نشان داد که چالش مولفه عدم ارتباط چهره به چهره استاد و دانشجو به عنوان مهم ترین چالش تاثیرگذار در آزمون های برخط و چالش مشکالت فنی مربوط به فناوری به عنوان مهم ترین چالش تاثیرپذیر در آزمون های برخط شناخته شد.
مقدمه
امروزه جهان از طریق فناوری اطالعات به جلو رانده میشود. پیشرفتها و نوآوریهای فناوری عرصههای مختلف زندگی را تحت تأثیر قرار میدهد. در بخش آموزش نیز فناوری به طور روزافزون و به طرق متفاوتی مورد استفاده قرارمیگیرد. از تکنولوژیهای آموزشی مورد استفاده در کالس گرفته تا راهاندازی دورههای آموزشی بیرون از مرزهای کالس که این فرصت را به فراگیران میدهد که بدون توجه به مکان و زمان و موانع به تحصیالت در سطح باالتری دستیابند. به عبارت دیگر یکی از مهمترین دستاوردهای توسعه فناوری اطالعات، تحول در عرصه آموزش و پرورش است.
کالسهای برخط، مدارس برخط و مدارس هوشمند و دانشگاه برخط و به طور کلی یادگیری برخط از پیامدهای گسترش فناوری میباشد - اسدی و ذبحی، . - 1399 از این رو فناوری، آموزش برخط و دانشگاه برخط را به عنوان جایگزین یا مکملی برای یادگیری سنتی پیشنهاد کردهاست که با دستاوردهای عظیم و قابلیتهای بالقوه دورنمای خیالانگیزی را در مقابل دیدگان پیشگامان این عرصه قرارداده به نحوی که طی سالیان اخیر استفاده از شیوههای آموزش برخط در راس برنامه کاری اغلب سازمانها، موسسات آموزشی و دانشگاههای معتبر جهان و از جمله در دانشگاه پیام نور قرار گرفته است.
بیان مساله
ظهور نظریههای جدید یادگیری و آموزش، تغییر پارادایم از معلم محوری به یادگیرنده محوری و همچنین رشد و تکامل وسایل نوین ارتباطی زمینهای را فراهم کرده است تا انسان عصر جدید با بهرهگیری از شیوههای نوین آموزش و یادگیری، خود را از حصار وابستگی مکانی و زمانی رها ساخته و بتواند در هر جا و هر مکانی طبق نیاز و خواست خویش به یادگیری بپردازد. دانشگاه پیام نور که با این رسالت تاسیس شد روند رو به تکاملی را در زمینه آموزش برخط به عنوان یکی از شیوههای نوین یادگیری، در چند دهه اخیر داشته است.
اما تدریس در این نظام آموزشی قوانین خاص خود را میطلبد. مولفههای برنامه درسی گرچه در این نظام با آموزشهای سنتی یکسان است ولی از نظر کم و کیف و چگونگی اجرا متفاوت با آن است. از این رو یکی از مولفههای برنامه درسی در این نظام، مبحث ارزشیابی است زیرا ارزشیابی فرایند مهمی در آموزش برخط است - زارعیزوارکی و رضائی، . - 1312
ارزشیابی در آموزشبرخط شامل ارزیابی فراگیران و هم ارزشیابی کلی نظامآموزشی بوده و این دوجنبه کامال درهمتنیده هستند و بهبود در یکی از آنها منجر به بهبود در دیگری میشود. ابزارارزیابی فراگیران باید انعکاسی از گزینههای انتخابی در برنامهیادگیری و درک فناوریاطالعات و ارتباطات در برنامهدرسی باشد؛ برای مثال، در مراحل اولیه استفاده و کاربرد فناوریاطالعات و ارتباطات، ارزیابی ممکن است با آزمونهای مداد و کاغذی - کتبی - باشد؛ در حالی که در مراحل باالتر آموزشهایبرخط، تکالیفآموزشی مبتنی بر پروژههایکالسی، ممکن است مناسبتر به نظر بیایند.
تمامی بخشهای نظامآموزشی نیاز به بررسی و ارزیابی دارند تا میزان تأثیر آنها بر یادگیری مشخصشود. همچنین باید از انحراف نیروها از جریان اصلی اهداف جلوگیری نمود. ارزیابی وظیفه هدایت و جهتدهی به اقدامات و حمایت از مدیریت یادگیری را برعهدهدارد و به نظام اجازه میدهد تا مشخصنماید که آیا به نتایج مطلوب رسیدهاست یا خیر - قورچیان، . - 1392 بنابراین محیطبرخط شیوههای ارزشیابی متفاوتی را نسبت به آموزشهایرایج و سنتی میطلبد.
محیطچندرسانهای، سرعت در برقراری ارتباط، تعامل گسترده با کاربران و وابستگی کمتر به زمان و مکان آموزش، اینترنت را به بستر مناسبی برای اجرای طیف وسیعی از شیوههای ارزیابی برای ارزیابی طیف گستردهای از پیامدهای یادگیری در سه بعد ارزیابی توسط استاد، خودارزیابی توسط دانشجو وسنجشهمکالسی تبدیل نمودهاست. از طرف دیگردر محیطیادگیریبرخط تنوعی از ارزشیابیها باید بهکارگرفته شوند تا گروه بسیاری از روابط متقابل و فعالیتهایی که وجوددارند مورد ارزشیابی دقیق قرارگیرند.
روابط متقابل اصلی عبارتند از: -1 رابطه متقابل دو به دو -2 رابطه متقابل استاد با دانشجو -3 دانشجو با فعالیتهای خواندنی. با استفاده از تکنولوژیهای موجود، معلمانبرخط میتوانند کارهای دانشجویان را ارزشیابی کنند، روابط متقابل را افزایش دهند و بازخورد فردیواقعی را ارائهدهند - گریسون و اندرسون، . - 2663 همچنین ارزیابی دربرگیرنده تمام فعالیتهایی که اساتید و دانشجویان برای جمعآوری اطالعات به منظوراستفاده در اصالح و بهبود تدریس و یادگیری انجام میدهند، است.
بنابراین ارزشیابی به نمرهدادن به دانشجویان برپایه امتحانهای مدادکاغذی محدود نمیشود. ارزشیابی باید ابعاد بیشتری از فعالیتهای تدریس و یادگیری مانند بحثهای کالسی، مشارکتگروهی، تجزیه و تحلیل کارهای دانشجویان و... را پوششدهد. استادان در شیوه آموزشبرخط میبایست مانند شیوه سنتی، قادر به ارتباط با کالس به روشهایمختلف، و ارزشیابی کیفیت حضور فراگیران در کالس باشند - اسدی و ذبحی، . - 1399 بنابراین مدرسان در این محیطها برای ارزشیابی کیفیت فراگیری دانشجویان بسته به درس و نظر خود و دانشجویان از انواع و شیوههای متفاوتی استفاده میکنند.
اما از سویی دیگر، کالسهای درس از حالت سنتی به برخط که پایههای آن بر تعامالت انسانی، ارتباطات و پارادایمهای یادگیری استوار است، در حال تغییرند و ویژگیهای آموزش برخط، موانع و مشکالت خاصی را برای سنجش و ارزیابیایجاد میکنند - لیانگ و کریزی1، 2661؛ ترجمه شریفیان، . - 1398 این موانع و مشکالت، ناکامی و شکست درآموزش یادگیری، کاهش نمرات آزمونها و بیسوادی در کالس برخط را در پیدارد. بنابراین برای ارزیابی در محیط آموزش برخط مشکالت متعددی وجوددارد. لذا در این پژوهش سعی می شود چالش های مهم و کلیدی ارزشیابی آموزشی دانشجویان در آزمون های برخط در دانشگاه پیام نور شناسایی شود.
اهداف پژوهش
-شناسایی کلیه چالش های ارزشیابی آموزشی در آزمون های برخط دانشگاه پیام نور از دیدگاه متخصصان - استخراج چالش های کلیدی ارزشیابی آموزشی در آزمون های برخط دانشگاه پیام نور از دیدگاه خبرگان
روش شناسی تحقیق
روش تحقیق، ترکیبی و از نوع اکتشافی است. پژوهش های ترکیبی2 مطالعاتی هستند که با استفاده از ترکیب دو مجموعه روش های تحقیق کیفی و کمی به انجام می رسند. در طرح های تحقیق آمیخته اکتشافی3 پژوهشگر درصدد زمینه یابی درباره موقعیت نامعین می باشد. برای این منظور ابتدا به گردآوری داده های کیفی می پردازد. انجام این مرحله او را به توصیف جنبه های بی شماری از پدیده هدایت می کند؛ و در نهایت پژوهشگر بر مبنای یافته های حاصل از داده های کیفی، سعی بر آن دارد که داده های کمی را گردآوری کند تا تعمیم پذیری یافته ها را میسر سازد - بازرگان، . - 100 :1398
از این رو پژوهش حاضر در دو مرحله انجام گرفت. در مرحله اول با مراجعه به ادبیات تحقیق و انجام مصاحبه های عمیق نیمه ساختار یافته با متخصصان آموزش مجازی و آموزش از راه دور در دانشگاه پیام نور، به شناسایی پدیده موردنظر - چالش های ارزشیابی در آزمون های برخط - پرداخت و مؤلفه های مربوط به انواع چالش های ارزشیابی عملکرد تحصیلی در آزمون های برخط دانشگاه پیام نور استخراج گردید. نمونه ها از طریق نمونه گیری مبتنی بر هدف و به صورت شبکه ای تعیین شد که ابتدا یك متخصص شناسایی و سپس آدرس سایر متخصصان از وی دریافت شد.
