بخشی از مقاله
چکیده:
گیاه لگجی یا کور - capparis spinosa - گیاهی بوتهاي، چند ساله و تک پایه است که در اقلیم گرم و خشک رشد میکند. این گیاه چند منظوره داراي خواص دارویی گوناگونی است و با توجه به مشکل جوانه زنی گونه لگجی این تحقیق به منظور بررسی روشهاي مختلف شکست خواب بذر لگجی و تاثیر تیمارهاي مختلف بر درصد جوانه زنی این گونه صورت پذیرفت. بطورکلی تیمار-هاي مورد مطالعه در این بررسی شامل غلظتهاي مختلف نیترات پتاسیم در زمانهاي مختلف آغشتگی، استفاده از هورمون جیبرلیک اسید در غلظتهاي مختلف، سرمادهی و گرمادهی در زمانهاي مختلف، اسید سولفوریک و آبشویی بوده که با توجه به بررسی نتایج تحقیقات صورت گرفته میتوان به این نتیجه رسید که کاربرد هورمون اسید جیبرلیک به همراه 12 ساعت آبشویی بهترین تیمار جهت از بین بردن خواب بذر گونه لگجی نسبت به تیمارهاي خراش دهی، آبشویی تنها، شیمیایی بذر، کاربرد نیترات پتاسیم و اسید جیبرلیک به تنهایی میباشد، خصوصا کاربرد 12 ساعت آبشویی به همراه هورمون اسید جیبرلیک با غلظت 1000 پی پی ام بیشترین تاثیر را در درصد جوانه زنی داشته و بعد از آن 12 ساعت آبشویی به همراه هورمون اسید جیبرلیک با غلظت 500پی پی ام توانسته نسبت به سایر تیمارها موفق تر عمل کند.
-1 مقدمه:
گیاه لگجی یا کور capparis spinosa از جنس capparis است که بیشتر در استانهاي جنوبی و غربی از جمله خوزستان و فارس، میروید و تا عراق نیز پیشروي میکند . - Sabeti 2002 - کور مهمترین گونه خانواده Capparaceae بوده و به عنوان یکی از گیاهان مهم دارویی محسوب میگردد. این گیاه از توانایی خوبی جهت تثبیت شن برخوردار است - بخشی خانیکی . - 1394 مصارف درمانی متعددي از جمله درمان بیماري دیابت - Olmez 2003 - کاهش کلسترول - Eddouks 2004 - ، خاصیت آنتی اکسیدان - Maria 2002 - و درمان درد هاي مفاصل و رماتیسم - Panico 2005 - ادرار آور، ضد فشار خون، نیروبخش - Calis - 1999 و تقویت فعالیت کبد و ضدعفونی کننده کلیه - حجازي - 1373 براي این گیاه ذکر شده است. گیاه لگجی در رویشگاه طبیعی خود در ایران در اثر تغییرات اقلیمی و بهرهبرداري شدید در معرض انقراض است.
کشت لگجی به عنوان گیاه دارویی چند منظوره در شرایط مصنوعی با محدودیت جوانهزنی بذر و تکثیر نهال مواجه است . - Olmez 2004 - براین اساس تکثیر این گیاه با استفاده از بذر بسیار مشکل بوده و به صورت رویشی صورت میگیرد. این امر میتواند آفات و بیماري ها را در بین مزارع شیوع داده و جمع آوري و نگهداري ساقه ها را براي کشت در سال بعد با مشکل مواجه سازد. در واقع خواب حالتی است که بذرهاي یک گونه حتی اگر در شرایط مناسب محیطی - نور، دما، رطوبت و ... - قرار گیرند، قادر به جوانه زنی نباشند Bendy 1982 - ،
-2 مروري بر پژوهش محققان:
بهمنی و همکاران - 1393 - ، در پژوهش اثر هالوپرایمینگ بر صفات جوانهزنی بذر گیاه دارویی لگجی - capparis spinosa - var. parviflora به این نتیجه رسیدند که به طور کلی، به کارگیري اثر توام هالوپرایمینگ و زمان آغشتگی میتواند اثر معنی-داري بر صفات جوانه زنی داشته باشد که در این تحقیق نیز تایید شد. به نظر میرسد عامل موثر در خواب بذر لگجی احتمال وجود ترکیبات بازدارنده همچون موسیلاژ باشد. بنابراین جهت اعمال تیمار هالوپرایمینگ بذر لگجی آبشویی و رفع موسیلاژ توام با پرایمینگ نیترات پتاسیم - غلظت 200 میلیمولار و زمان آغشتگی 48 ساعت - در تسریع درصد جوانهزنی آن موثر است.
مطالعات مشابه روي سایر گونهها با استفاده از نیترات پتاسیم نیز دلالت بر بهبود جوانهزنی و سایر صفات فیزیولوژیکی بذر دارد. نتایج این تحقیق همچنین با یافتههاي روي گونههاي capparis spinosa و capparis ovate مطابقت دارد. به طور کلی افزایش صفات جوانهزنی بذر با استفاده از هالوپرایمینگ را میتوان به عملکرد نمک نیترات پتاسیم نسبت داد که باعث تحریک، بهبود و یکنواختی جوانهزنی بذر میگردد.
دلیل مهم دیگر براي افزایش جوانهزنی را میتوان به آبشویی و رفع ترکیبات بازدارنده - موسیلاژ - اطراف پوسته بذر و جذب اکسیژن - o2 - رویان بذر دانست. جنگجو برزل آباد و همکاران - 1387 - در بررسی جوانه زنی بذر 10 گونه گیاه مرتعی و بیابانی به این نتیجه رسیدند که آبیاري بذرها با محلول جیبرلیک اسید سبب افزایش معنیدار درصد جوانه زنی گیاه کور - capparis spinosa - نسبت به تیمار شاهد شد - شکل . - 1 درصد جوانه زنی این گونه در سایر تیمارها - شنهاي مرطوب - و در تیمار شاهد بسیار پایین بوده و از لحاظ آماري با همدیگر متفاوت نبود.
بخشی خانیکی و همکاران - 1394 - در پژوهش تاثیر تیمارهاي سرمادهی و مواد شیمیایی بر جوانه زنی بذر کور - .Capparis spinosa L - به این نتیجه رسیدند که بیشترین درصد جوانه زنی - %69/91 - در دانه هایی دیده شد که به مدت 30 دقیقه در اسید سولفوریک غلیظ و سپس 60 روز در دماي 1-4 درجه سانتی گراد سرما قرار گرفتند، و کمترین درصد جوانه زنی - %2/86 - در دانه هاي شاهد مشاهده گردید.
- شکل . - 2 تیمارهاي سرمادهی و شیمیایی قادرند جوانه زنی بذر گیاه کور را تسریع کرده که میتواند گامی مثبت در جهت تولید اقتصادي این گیاه ارزشمند دارویی و تغذیه اي محسوب شود. با افزایش دما در حین سرمادهی از درصد جوانه زنی بذور کاسته میشود. دماي 7-9 درجه سانتی گراد تاثیر کمتري نسبت به دماي 1-4 درجه سانتی گراد دارد - شکل . - 3 اما به هر حال در مقایسه با گروه شاهد - بدون سرمادهی - اثر آن معنی دار است بررسی ها نشان داد که 60 روز حد آستانه اي براي سرمادهی بذر هاي این گیاه محسوب میشود و سرمادهی طولانی تر ضرورتی نداشته زیرا تاثیر معنی داري در مقایسه با تیمار 70 و 80 روز ندارد.
در بررسی روشهاي شکست خواب بذر در گیاه کور - Capparis spinosa L. - به این نتیجه رسیدند که مقایسه میانگینها نشان میدهد درصد جوانهزنی بذرهایی که فقط آبشویی شده بودند در مقایسه با بذرهایی که تنها با اسید سولفوریک، اسید جیبرلیک یا نیترات پتاسیم تیمار شده بودند بطور معنیداري افزایش یافت - جدول . - 1 بالاترین درصد جوانهزنی در تیمار آبشویی به همراه اسید جیبرلیک 1000 پی پی ام - % 98 - و آبشویی به همراه اسید جیبرلیک 500 پی پی ام - % 75 - مشاهده شد که به ترتیب به میزان 94 و 92 درصد افزایش جوانه زنی نسبت به شاهد - % 7 - مشاهده شد.
