بخشی از مقاله
چکیده
صبر زرد از گیاهان مهم دارویی و تغذیهاي بوده که در نواحی گرم میروید. هدف از این پژوهش ارزیابی اثرات کاهش شدت نور خورشید با سایبان کنفی به همراه کاربرد اسید سالیسیلیک بر صفات مورفولوژیک، میزان ژل و آلوئین گیاه صبر زرد در استان بوشهر است. عوامل مورد بررسی شامل اثر متقابل سطوح مختلف سایهدهی به میزان 30، 70 و 100 درصد نور خورشید به همراه محلول پاشی اسید سالیسیلیک به میزان 0، 10–8، 10-6،10-4 و 10-2 میلی مولار قرار گرفت. نتایج نشان داد که سطح نوري 70 درصد بیشترین اثر بر وزن بوته، عرض و طول برگ و میزان ژل داشت در حالی که بیشترین میزان آلوئین در نور کامل حاصل شد.
کاربرد اسید سالیسیلیکنیز اثر معنیداري بر عرض برگ و وزن بوته و میزان آلوئین گذاشت. اثر متقابل سطح نوري 70 درصد و غلظت10-6 میلی مولار اسید سالیسیلیک بیشترین تاثیر را بر بسیاري از صفات اندازهگیري شده نشان داد. در نهایت جهت افزایش راندمان تولید، کاربرد سایبان در اقلیمهاي گرم براي بوتههاي چند ساله مانند صبرزرد نقش بسزایی در افزایش تولید خواهد داشت. اما کاربرد اسید سالیسیلیک باید پژوهش بیشتري انجام گیرد.
کلمات کلیدي: آلوئین، اسید سالیسیلیک، سایبان، نور خورشید، صبر زرد
مقدمه
صبر زرد با نام علمی از تیره است. صبر زرد از گونه هاي مهم دارویی است که در نواحی گرم و خشک از جمله سواحل جنوبی کشور میروید. تحقیقات زیادي نشان داد که ترکیبات زیادي در برگ آن وجود دارد که در درمان مورد استفاده قرار می گیرد. در مناطق جنوبی به ویژه طی فصول گرم به دلیل شدت تابش بیش از حد نور، موجب محدودیت رشد گیاهان می شود. شدت نور بالا با شکستن پروتئین ها، اثر زیانباري بر فرایندهاي فیزیولوژیکی و رشد گیاهی داشته باشد.
در پژوهشی تاثیر نور مستقیم خورشید بر دو گونه آلوئه را بررسی نمودند. بیشترین رشد و ماده موثره آلوئین را در سایه آفتاب با آبیاري هفتگی بدست آورد. اسید سالیسیلیک - SA - ترکیبی درونزا است که در جلوگیري از اثرات مخرب اشعه فرابنفش نقش موثري دارد. SA در رشد و نمو، فتوسنتز، تعرق، جذب یون و انتقال مواد در گیاه نقش بسزایی دارد .بنابر این با توجه به تابش تنشزاي نور خورشید در مناطق جنوبی و بهبود رشد رویشی و افزایش تولید متابولیتهاي ارزشمند گیاهی، هدف از این پژوهش بررسی تغییرات مورفولوژیکی و افزایش مواد موثره صبرزرد طی سایهدهی و محلولپاشی با SA براي تعیین بالاترین کیفیت گیاه با توجه به شدت نور زیاددر مناطق جنوبی است.
مواد و روشها
در این پژوهش پاجوشهاي یکنواخت از نظر ظاهر و وزنی انتخاب و پس از شمارش تعداد برگها، طول و عرض چهار برگ اصلی، هر بوته را در گلدانهایی با خاکی مناسب کشت و جهت اعمال تیمار سایهدهی در زیر سایبان چوبی به ارتفاع یک متر از گیاه که توسط توري کنفی پوشیده شده بود انتقال داده شد. شدت نور عبور یافته در سطح بالاترین برگ گیاه با دستگاه نورسنج اندازه گیري و میزان کاهش مورد نظر به 70 و 30 درصد شدت نور خورشید با افزودن لایهها تنظیم گردید. همچنین تیمار نور کامل، فاقد سایبان اجرا شد.
دو ماه بعد از استقرار، تیمارهاي SA با غلظت هاي 0، 10–8، 10-6،10-4 و 10-2 میلیمولار به صورت محلولپاشی اعمال گردید. پس از 6 ماه، گیاهان از گلدانها خارج و پس از شست و شو جهت بررسی خصوصیات به آزمایشگاه انتقال یافتند. شاخصها مورفولوژیکی شامل افزایش وزن بوته، شمارش برگها، طول و عرض برگ، درصد ژل و میزان آلوئین مورد ارزیابی قرار گرفت. سپس دادههاي بدست آمده با طرح آماري فاکتوریل با طرح بلوكهاي کامل تصادفی در 3 تکرار، توسط نرم افزار MSTAT.C تجزیه و میانگین توسط آزمون چند دامنهاي جدید دانکن مورد مقایسه قرار گرفتند.
نتایج
افزایش وزن: نتایج نشان داد غلظت 10-6 مولار SA به همراه سطح 70 درصد نوري بیشترین افزایش وزن را داشته که به همراه اثر متقابل سطح نوري 30 و 70 درصد با غلظت 10-8 مولار SA در سطح 5 درصد اختلاف معنیداري مشاهده نشد، اما با سایر تیمارها اختلاف معنیداري بدست آمد اثر متقابل سایبان در شدت 70 درصد به همراه کمترین غلظتهاي اسید SA تاثیر مثبتی بر افزایش وزن نشان داد. به نظر می رسد این تیمار در مناطق جنوبی با توجه به شدت تابش که در رشد ایجاد محدودیت میکند، توانسته از تنش نوري بکاهد و موجب افزایش وزن گردد. این نتایج با نتایج در خصوص بیشترین وزن مربوط به صبرزرد کاشته شده در سایه آفتاب ، در یک راستا قرار دارد.
تعداد برگ: نتایج نشان میدهد در 10–6 میلی مولار SA با سطح 30 درصد نوري بیشترین تعداد برگ بدست آمد که تیمارهاي فاقد SA در تمام سطوح سایهدهی، و سطح 70 درصد نوري با تمام غلظتهاي SA تفاوت معنیداري نشان داد SA موجب تجمع ماکرومولکولها و حفاظت از غشاء یاختهاي در گیاه کلزا میشوند. مشخص نمودند SA با بالانس هورمونی در جهت مقابله با شوري، موجب رشد بیشتر گیاه شد. این گزارشات از آنجایی که در نور کامل انجام شده با نتایج بدست آمده در نور کامل همراه با SA هم خوانی دارد.
طول و عرض برگ: بیشترین تاثیر بر طول برگ در تیمار 70 درصد نور همراه با غلظت هاي 10–2، 10–4 و 10–6 میلی مولار SA بوده که اختلاف معنیداري با سایر تیمارها نشان داد کاهش شدت نور تنش زا همراه با کاربرد SA موجب بهبود روند فعل و انفعالات گیاهی و درنتیجه افزایش طول برگ شد. گزارشهاي متعدد بر تاثیر مثبت کاربرد SA بر کاهش تنشهاي محیطی موجود است که با نتایج بدست آمده در تاثیر کاهش تنش نوري همخوانی دارد.
سطح نوري 70درصد با غلظت 10–6 میلی مولار SA بیشترین عرض برگ بدست آمد که اختلاف معنی داري با سایر تیمارها نشان داد افزایش عرض برگ ممکن است در اثر تجمع بیشتر مواد ثانویه در مجاري شیرابهاي برگها تحت شرایط ذکر شده، باشد. حبیبی - 2012 - با کاربرد SA روي جو، در تنش خشکی با افزایش آنتیاکسیدانها و کاهش رادیکالهاي آزاد موجب افزایش محصول گردید. به نظر میرسد سایبان به همراه SA موجب کاهش بازدارندههاي نوري یا افزایش کارایی مصرف نور گردید.
