بخشی از مقاله
چکیده
رنگ ها روح دارند و زنده اند , رنگ ها کلمه اند و همچنین کلمات سخن می گویند . رنگ ها از روح آدمی و دنیای پر رمز و راز انسان سخن می گویند و رنگ هایی که انسانها می پوشند و می نگارند و نقش می زنند نیز حکایت از گوشه ای دیگر از درون ایشان دارد. رنگ ها در هنر و فرهنگ اسلامی با نهفتن معانی مختلف درون خود نشانی از عالم معنا می دهند. رنگ ها دارای اثرات روانشناسی خاص خود هستند که توسط دین اسلام بیان شده است. هنرمند مسلمان با در نظر گرفتن این تاثیرات اثر خود را خلق می کند.
در طراحی معماری بناهای تاریخی ایران بویژه مساجد توجه خاصی به جلوه ها و کاربردهای رنگ شده است. رنگ از جمله عناصر مهم فضاسازی معنوی مساجد می باشند و تاثیر آنها در معماری اسلامی انکار ناشدنی است و از اهمیت و گستردگی معنایی زیادی برخوردار است. سوالی که بوجود می آید این است که حکمت رنگها در قرآن کریم و احادیث چیست و چگونه در معماری و هنر اسلامی بکار می روند و هدف از این تحقیق دست یابی و پاسخ به این مهم است. با این فرض که پشت هر رنگ حکمتی نهفته است ابتدا به بحث رنگ در قرآن کریم و سپس در هنر و نگارگری و بعد در معماری اسلامی یرداخته شده است. در بین این مباحث به بعد عرفانی رنگ ها نیز اشاره شده است. روش تحقیق در این مقاله توصیفی- تحلیلی مبتنی بر اطلاعات ارائه شده در اسناد و مدارک کتابخانه ای می باشد.
مقدمه
فرم ها و رنگ ها پیام هایی از دنیای ماوراء هستند؛بدین گونه که رنگ به فرم و ترکیب های ساختاری آن کمال بخشیده و بدان نیرو می دهد. در اصل جوهر اصلی رنگ، انعکاسی از عالم خیال است که به واقعیت های عالم برون وفادار نیستند. به همین دلیل سعی شده است، معانی رنگ ها و دیدگاه های اسلامی و نظری درباره رنگ مطرح شود تا با شناخت بیشتر از رنگ به منظور طراحی و سازماندهی آثار هنری با موضوع دینی در راستای بیان معنوی بهتر بتوان استفاده کرد.
هدف اصلی این است که نمادپردازی برخی رنگ ها در آیینه نگرش اسلامی از دیدگاه قرآن و احادیث و چند تن از اندیشمندان مورد تحقیق و بررسی قرار گیرد و همچنین به دلیل ارتباط تنگاتنگی بین رنگ و نور در هنر اسلامی از لحاظ جلوه نمادین سعی شده است معانی این رنگ ها و نمادهای آن مورد مطالعه قرار گیرد. در هنر اسلامی معانی رنگ ها نه تنها به مفهوم ابژکتیو - بیرونی - از جمال مطلوب، بلکه به روندهای سوبژکتیو - درونی - و روانشناختی درک زیبایی نیز مربوط بوده و در مجموع، هنر اسلامی زبان حقیقی خود را در نشانه ها و نمادها عرضه می کند. هر یک از نمادهای رنگی،گویای بخشی از عرفان دینی و مذهبی است که ندا دهنده شهود باطنی از درک نامحسوس عوالم غیرجسمانی است.
تاریخچه پیدایش رنگ
از دید تجربی و فرضیات تصوری اینگونه بیان شده که اولین رنگی که بوجود آمده است، آبی آسمانی بوده ولی هیچگونه گیاهی نبوده که از آن رنگ متاثر شود و نه هیچ چشمی از حیوان که به آن بنگرد . بعد از آبی آسمانی ، آبی دریایی ، سپس سبز کلروفیلی نباتات و بعد گیاهان و حیوانات ، کره زمین را از رنگ های گوناگون ، پر زرق و برق گردانیدند و آنگاه انسان پا به عرصه گیتی نهاد. بشر رنگ های اطراف خود را حس می کرد ولی متوجه تاثیر و تغییر آنها در وجود خود نبود.
اولین رنگ هایی که بشر اولیه شناخت سیاه و سفید - شب و روز - یا به عبارت دیگر آبی تیره در شب و زرد روشن در روز بود. پس از آشنا شدنش با رنگ ها به مرور زمان نقاشی های روی دیوار غارها که خود ترسیم کرده بود را رنگ آمیزی نمود و تهیه رنگ جای خود را در این میان، در زندگی بشر باز کرد. در رابطه با پیدایش رنگ تئوگیمبل در کتاب ”شکل، صوت، رنگ و شفا“ میگوید : " در آغاز پیدایش ،ظلمات حکمفرما بود و از این ظلمات نور سر برآورد. نور و تاریکی، رقص آفرینش را به پایکوبی برخاستند و بدین گونه رنگ های طیف متولد گردیدند."
