بخشی از مقاله
چکیده
نقش و اهمیت کشاورزی پایدار دهههای زیادی است که بهعنوان یکی از پایههای کشاورزی مدرن شناخته میشود، با افزایش جمعیت و نیاز این جمعیت به تأمین غذا مشکلات فراوانی در استفاده از نهادهها پدید آمده است.کشاورزی پایدار با بهرهگیری بر اصول مدیریتی و اقتصادی و بهبود استفاده از نهادهها ضمن تأمین تولید هزینهها را کاهش میدهد.مقاومت بالای آفات و علفهای هرز به سموم مورداستفاده و استفاده از فراوردههای شیمیایی سبب گردیده است تا منابع موجود در طبیعت ازجمله آبوخاک با آلودگی بالایی روبرو باشند و این سطح از آلودگیها ما را به سمت کشاورزی پایدار سوق میدهد.
در این مطالعه درصدد هستیم تا با بررسی تأثیر استفاده از این شیوه کشت بر میزان نهادهها به بررسی وضعیت آب در این مدل کشت بپردازیم. نتایج نشان میدهد با اصلاح روش کشاورزی کارایی استفاده از نهادهها بین 70-40 درد بهبود خواهد یافت و در این میان نهاده آب که مهمترین نهاده مورداستفاده در جهان امروز محسوب میشود با رشد کارایی 50 درصدی افقی روشن را در استفاده از این نهاده نگرانیها را دربارهی این نهاده کاهش میدهد، نتایج بیانگر کشش بالاتر نهاده ازجمله نهاده آب در کشاورزی مدرن و اصطلاحاً پایدار است.
.1 مقدمه
کشاورزی به مفهوم راهها و روشهای بهرهبرداری از منابع آبوخاک و انرژی و ... در جهت تأمین نیازهای غذایی و پوشاک انسانها همواره در طول تاریخ پایه و اساس بسیاری از تحولات اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی در سرتاسر جهان بوده و هست، امروزه کشاورزی بهعنوان محرک توسعه شناخته میشود هرچند کشاورزی امروزه دچار تغییر و تحولات شدیدی شده وشدیداً با بحث پایداری در چالش میباشد.
لغت پایدار بر شرایط یکنواخت که افقهای دوردست را در برمیگیرد و باثبات که بر ادامهدار بودن تأکید دارد، دلالت دارد.[9] کشاورزی پایدار با تأکید بر کارای بیشتر در استفاده منابع و داشتن ارتباط تناسبی با طبیعت، در پی حداکثر سازی منافع بشر است، به عبارتی از دید اکولوژیک، اجتماعی و اقتصادی، مناسب مطلوب و توجیهپذیر است..[2] مفهوم کشاورزی پایدار در دهه 1940 بهصورت مترادف با اصطلاحاتی چون کشاورزی ارگانیک ، طبیعی ، اکولوژیک و کم نهاده بکار برده میشد و از سال 1987 این اصطلاح رایج شد هرچند این مفهوم بهعنوان بخشی از توسعه پایدار در زمانهای مختلف مورد تأکید بوده است، بهنحویکه بعضی تاریخچه آن را به نیوتن ، جان لاک ، توماس جفرسون و چارلز نسبت میدهند، این واژه به دنبال پیامدهای اقتصادی ، اجتماعی و بالأخص زیستمحیطی فعالیتهای انسان مورداستفاده قرار گرفت.
از هنگام تعریف کمیسیون برونت لند - - Brount Land از توسعه پایدار در سال 1987 حداقل بیش از 80 تعریف ابداعشده است که هریک تفاوتهای ظریفی با دیگری دارد و بر ارزشها ، اولویتها و هدفهای خاصی تأکید میکند. واژه کشاورزی پایدار دارای معانی زیادی است. کشاورزان ، متخصصان محیطزیست ، حافظان منابع طبیعی و ساکنان روستایی همگی علائق و نگرانیهای متفاوتی دارند و بنابراین کشاورزی پایدار را به صور مختلفی تعریف میکنند ؛ بنابراین تعریف واحدی برای کشاورزی پایدار وجود ندارد.[3]
کشاورزی پایدار یک فرایند بیولوژیکی باهدف عملکرد حداکثر در کسب خروجی با سعی در تقلید کردن از خصوصیات کلیدی یک اکوسیستم طبیعی است چرا که استفاده از برخی نهاده ها از جمله نهاده ای چون کودهای شیمیایی این اکوسیستم را تهدید می کند.[15] به نظر کارشناسان بخش کشاورزی توجه به کشاورزی پایدار موجب پیچیدگی اکوسیستم زراعی و افزایش کارایی چرخش عناصر غذایی افزایش میابد و با تکیهبر انرژی خورشیدی به کسب نیازهای خود میافزاید. کمبود آب در حال حاضر مهمترین معضل اساسی است که هرساله این مشکل حادتر میگردد. کشورهایی نظیر مصر، مکزیک و جمهوری اسلامی ایران نیز با افزایش جمعیت مواجه هستند.
در این کشورها که در حال حاضر با کمبود آب مواجه هستند، تداوم رشد جمعیت بسیاری از شهروندان را با کمبود آب مواجه کرده است و درصورتیکه اقدامهای اساسی را برای استفاده بهینه از منابع محدود آب در دستور کار خود قرار ندهند، بهطورقطع با مشکلهایی برای دستیابی به توسعه پایدار مواجه خواهد شد.. [7] یکی از شاخصهای مهم در بحث منابع آب شاخص بهرهوری آب است که نشان میدهد به ازای هر واحد تولید چه مقدار آب مصرفشده است.
برای محاسبه این شاخص تولید محصول هر بخش را بر مقدار آب مصرفشده در بخش مزبور تقسیم میشود و عدد حاصل بهعنوان شاخص مورداستفاده قرار میگیرد .[11] مقدار این شاخص به تبعیت شرایط و ساختار اقتصادی کشورها متفاوت است. بررسی این شاخص در بین کشورهای مختلف جهان تفاوتهای آشکاری بین کشورهای توسعهیافته و درحالتوسعه نشان میدهد بهطوریکه مقدار کل این شاخص بین 28/2 در کشورهای با درآمد بالا تا 0/8 در کشورهای با درآمد پایین در نوسان بوده است.
بر اساس اطلاعات منتشرشده توسط بانک جهانی در سال 2006، متوسط این شاخص طی دوره 1987-2004 در ایران برای بخشهای کشاورزی، صنعت و شاخص کل به ترتیب معادل 0/2، 26/2 و 1/6 بوده است که نسبت به کشورهای توسعهیافته و متوسط جهانی ارقام پایینتری را نمایان میسازد. در این مطالعه ما به دنبال بررسی و تجزیهوتحلیل بهرهوری نهادهها هستیم، بنابراین نیاز است تا در ادامه به تشریح این مؤلفهی مهم بپردازیم، استفاده بهینه از منابع - اعم از نیروی کار، سرمایه، زمین، مواد، انرژی ، ماشینآلات ، ابزار و تجهیزات و اطلاعات - در فرآیند تولید کالاها و ارائه خدمات در راستای اهداف سازمانها و مؤسسات ، به عبارتی نسبت ستاده به داده را بهرهوری گویند. بنا بر تعریف بهرهوری که از سوی سازمان ملی بهرهوری ایران ارائهشده است، بهرهوری یک فرهنگ و یک نگرش عقلایی به کار و زندگی است که هدف آن هوشمندانه کردن فعالیتها برای دستیابی به زندگی بهتر و متعالیتر است.
بهرهوری، ایمان راسخ به پیشرفت انسانهاست. بهرهوری بهعنوان یکی از ملاکها و شاخصهای انجام فعالیتها شناخته میشود، منظور از بهرهوری در هر فعالیت بررسی و تجزیهوتحلیل دو نکته مهم و اساسی است، نکته اول انجام فعالیت تا چه میزان ما را دررسیدن به هدف شناختهشده یاری میدهد و به عبارتی امکانپذیری رسیدن به هدف بر اساس فعالیت ما و نکته دوم آنکه بازده این فعالیت در راستای رسیدن به آن هدف چه میزان است، به عبارتی ابتدا، نقش مفید و مؤثر بودن فعالیت در دستیابی به هدف مورد سؤال است و در ادامه راندمان 2فعالیت موردنقد است، بنابراین باید گفت بهرهوری داری دو مؤلفه مهم است: اول نسبت بازده واقعی بهدستآمده به بازدهی استاندارد و تعیینشده - مورد انتظار - یا همان کارایی - راندمان - و دوم: درجه یا میزانی که سازمان به هدفهای موردنظر خود نائل میآیند که همان اثربخشی خوانده میشود.
[5]، بهبیاندیگر اثربخشی نشان میدهد که تا چه میزان از تلاش انجامشده، نتایج موردنظر حاصلشده است .درحالیکه نحوه استفاده و بهرهبرداری از منابع برای نیل به نتایج، به کارایی مربوط میشود. بهعبارتدیگر کارایی جنبه کمی و اثربخشی جنبه کیفی دارد. پیتر دراکر بهرهوری را به انجام کار درست به روش درست تعبیر نموده، بهنحویکه منظور از انجام کار درست همان اثربخشی یا انعطافپذیری پویا در اهداف و منظور از روش درست همان کارایی یا بهبود مستمر با نهادسازی میباشد .[4] بهرهوری به انواع مختلفی تقسیم میشود که هر یک از این موارد به روش خاصی محاسبه میگردند. در این مطالعه به چهار نوع بهرهوری مورداستفاده در مباحث تئوریک و کاربردی اشاره میشود:
1. بهرهوری جزئی: نسبت ارزش و مقدار محصول به یک واحد از نهاده
2. بهرهوری کلی: نسبت کل ارزش محصول تولیدشده به مجموع ارزش کلیه نهادههای مصرفشده
3. بهرهوری چندعاملی: ارزش محصول تولیدشده به مجموع چند عامل از عوامل تولید
4. بهرهوری کل عوامل تولید:TFP بهرهوری کل عوامل - TFP - درواقع میزان بهبود جنبههای کیفی نهادههای نیروی کار و سرمایه و همچنین میزان کارایی ترکیب این دو را اندازهگیری میکند . [10] TFP منطقه موردمطالعه دشتهای شهرستان بهار واقع در 5 کیلومتری شهر همدان است، که به دشت بهار شناخته میشود، منطقه موردبررسی در 48 08 تا 48 41 طول شرقی و 34 45 تا 35 09 عرض شمالی و در ارتفاع 1679 متری سطح دریا قرار دارد. این شهرستان با مساحت 1334 کیلومترمربعی با 3 بخش و 7 دهستان از مهمترین قطبهای تولیدی منطقه است.منطقه موردبررسی مابین سه شهرستان همدان، کبودرآهنگ و اسدآباد در استان همدان و شهرستان قروه در استان کردستان محصور است و یکی از منابع مهم تأمین آب استان نیز محسوب میشود میباشد .[ 8 ]
.2روش تحقیق
روش گردآوری اطلاعات در این مطالعه به دو صورت مراجعه به مزارع و نهادهای دولتی است که در این مطالعه با توجه به دادههای جمعآوری و همچنین آمار و اطلاعات برآورد شده برای بخش کشاورزی استان همدان، بهتصریح یک مدل اقتصادسنجی برای تابع تولید استان در بخش کشاورزی اقدام شد. بخش کشاورزی در ایران دارای ساختاری خصوصی شکل است عموماً این بخش تنها نظارت و حمایتها را از بخش دولتی دریافت مینماید، به همین دلیل بر اساس فرض رفتار عقلایی افراد و نگرش اقتصادی که در بخش خصوصی وجود دارد انتظار بر این است این بخش بهعنوان بخشی با سوددهی مثبت در ناحیه دوم منحنی تولید در حال فعالیت باشد، به عبارتی این بخش در کاراترین شرایط استفاده از نهادههای تولیدی باشد..[13].[12]
