بخشی از مقاله
چکیده
امروزه جهان با مشکلات عدیده ای روبروست که مهمترین آن، انفجار جمعیت است. این افزایش جمعیت پیامدهای جدی بر مصرف و توزیع غذا در سراسر جهان به دنبال خواهد داشت. در گذشته جهت تأمین افزایش تقاضا برای مواد غذایی هم از طریق اصلاح نژاد دامها و هم از طریق برداشت بیشتر از زمین های کشاورزی ضمن افزودن مواد غذایی بیشتر به این زمین ها بدست می آمد. اما اینکه در آینده بتوان با افزایش مواد غذایی بیشتر به زمین های کشاورزی برداشت بیشتری از این زمین ها داشته باشیم به سختی قابل پیش بینی است. لاجرم آنچه امروزه در کشاورزی از اهمیت خاصی برخوردار است مسأله طراحی نظامهایی است که ضمن توجه بهینه حفاظت از منابع، بطور جامع موجه داشته باشد و با نیازهای بلند مدت بشر منطبق بوده و بتواند تقاضاهای آینده وی را تأمین نماید. در چنین نظامهایی نهادههایی مانند سموم شیمیایی، به مقدار اندک استفاده میشود.
در این راستا متخصصان کشاورزی همواره در پی یافتن راههایی هستند که ضمن تأمین منافع مالی کشاورزان و مقبولیت اجتماعی، بتوانند زمینههای لازم جهت کاهش وابستگی به نهادههای بیرونی را فراهم نمایند. بدین منظور مقاله حاضر با هدف زمینه یابی عوامل مؤثر بر پذیرش کشاورزی پایدار کم نهاده از دیدگاه کارشناسان کشاورزی استان ایلام به صورت پیمایشی انجام شده است. ابزار اصلی تحقیق پرسشنامه و به منظور بررسی روایی ابزار تحقیق، در اختیار هفت نفر از اساتید دانشگاه و کارشناسان وزارت جهاد کشاورزی قرار گرفت و بعد از تأیید روایی به منظور سنجش میزان پایایی پرسشنامه نیز آزمون مقدماتی از طریق تکمیل 30 پرسشنامه به عمل آمد و ضریب کرونباخ آلفا 88 درصد محاسبه گردید.
جامعه آماری تحقیق حاضر شامل 170 نفر از کارشناسان کشاورزی استان ایلام بودند که از این تعداد بر اساس فرمول کوکران 313 نفر به عنوان نمونه و به کمک روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای با انتساب مناسب انتخاب شدند. تجزیه و تحلیل آماری پس از استخراج داده ها از طریق نرم افزار رایانه ای Spssversion12صورت گرفت. متغیر وابسته این تحقیق پذیرش کشاورزی پایدار کم نهاده از دیدگاه کارشناسان کشاورزی استان ایلام می باشد و متغیرهای مستقل شامل عوامل فردی، عوامل آموزشی، عوامل اقتصادی و عوامل اجتماعی می باشند. در بحث آمار استنباطی نتایج به دست آمده حاکی از آن بود که بین متغیر سن و پذیرش کشاورزی کم نهاده رابطه مثبت و معناداری در سطح %95 وجود داشته است. و بین متغیرهای، وضعیت تأهل، سابقه کار، عوامل آموزشی، عوامل اجتماعی و عوامل اقتصادی با پذیرش کشاورزی کم نهاده رابطه مثبت و معناداری در سطح 99 وجود داشته است.
واژگان کلیدی: کشاورزی کم نهاده، کارشناسان کشاورزی، استان ایلام.
مقدمه
امروزه جهان با مشکلات عدیده ای روبروست که مهمترین آن، انفجار جمعیت است. جمعیت 2/8 میلیارد نفری در سال 1945، طی پنجاه سال بعد دو برابر شد و انتظار می رود طی 50 سال بعد به ده میلیارد نفر برسد. این افزایش جمعیت پیامدهای جدی بر مصرف و توزیع غذا در سراسر جهان به دنبال خواهد داشت - شیومی و کویزومی، . - 1382 در گذشته جهت تأمین افزایش تقاضا برای مواد غذایی هم از طریق اصلاح نژاد دامها و هم از طریق برداشت بیشتر از زمین های کشاورزی ضمن افزودن مواد غذایی بیشتر به این زمین ها بدست می آمد. اما اینکه در آینده بتوان با افزایش مواد غذایی بیشتر به زمین های کشاورزی برداشت بیشتری از این زمین ها داشته باشیم به سختی قابل پیش بینی است - نجفی، بی تا - . بنابراین، نگرش جدیدی در مورد بهره برداری از منابع طبیعی جهت تولید مواد غذایی و نیز جنبه های زیست محیطی مطرح شده است که تجدید نظر در نظام های متداول را ضروری میکند. بدین ترتیب، کشاورزی پایدار به عنوان راهی برای مقابله با مشکلات مزبور بیان شد - نسیمی، . - 1383
در این بین یکی از چالش های جدید مهم برای کشاورزی پایدار ایجاد و استفاده بهینه و مطلوب از منابع درونی است. کشاورزی پایدار کم نهاده نیز به عنوان نظامی متکی بر حفظ منابع زیست محیطی، دیدگاهی ورای اقتصاد تولیدی است. به طوری که در آن همبستگی بین اقتصاد تولید، ثبات بوم شناختی و کیفیت محیط زیست به طور جامع توجه میشود - چهارسوقی امین و همکاران، . - 1386 لذا امروزه انسان نیازمند دستیابی به نظامهایی است که ضمن برخورداری از پویایی اقتصادی بتواند، موجب بهبود وضعیت محیطزیست، استفاده بهینه از منابع موجود شده و در تأمین نیازهای غذایی انسان و ارتقاء کیفیت زندگی جوامع بشری نقش داشته باشد. در چنین نظامهایی نهادههایی مانند سموم شیمیایی، به مقدار اندک استفاده میشود.
در این راستا متخصصان کشاورزی همواره در پی یافتن راههایی هستند که ضمن تأمین منافع مالی کشاورزان و مقبولیت اجتماعی، بتوانند زمینههای لازم جهت کاهش وابستگی به نهادههای بیرونی را فراهم نمایند . - Francis et al., 1990 - با این اوصاف آنچه امروزه در کشاورزی از اهمیت خاصی برخوردار است مسأله طراحی نظامهایی است که ضمن توجه بهینه حفاظت از منابع بطور جامع موجه داشته باشد و با نیازهای بلند مدت بشر منطبق بوده و بتواند تقاضاهای آینده وی را تأمین نماید - عمانی، . - 1379 سامانه های کشاورزی کم نهاده در پی آن هستند که به هر شکل استفاده از نهاده های خارجی، مانند: کودها، آفتکش ها را به حداقل برسانند، هزینههای تولید را کاهش دهند و از آلودگی آبهای سطحی و زیرزمینی پرهیز کنند و سودآوری کوتاه و دراز مدت را افزایش دهند. دلیل تمرکز بر سامانههای زراعی کم نهاده آن است که اکثر سامانههای پرنهاده، دیر یا زود با شکست مواجه میشوند، زیرا در درازمدت به لحاظ اقتصادی و زیستمحیطی پایدار نیستند . - Parr etal, 1990 -
کشاورزی کم نهاده نوعی فعالیت تولیدی است که از کودها و سموم شیمیایی به مقدار کم و بنا بر توصیه مراکز تدریجی استفاده میکنند - . - Driver,2000 لاجرم در این پژوهش کشاورزی کم نهاده، نوعی از کشاورزی است که برکاهش مصرف نهاده های شیمیایی و استفاده کم از ادوات کشاورزی تأکید دارند و روش های جایگزینی از قبیل مصرف کودهای دامی، تناوب زراعی، کاربرد کود سبز، کنترل مکانیکی، زراعی و بیولوژیکی آفات و علفهای هرز و استفاده از شخم حداقل را مناسب می دانند. همچنین در این پژوهش کارشناسان کشاورزی شامل مجموعه کارشناسان دارای مدارک لیسانس و بالاتر است که عضو سازمان نظام مهندسی کشاورزی و منابع طبیعی در استان ایلام می باشند.
Igodan and Patrick - 1987 - در پژوهشی با هدف بررسی سازههای مؤثر بر پذیرش تکنولوژیهای کشاورزی ضمن بررسی برخی ویژگیهای فردی، اجتماعی، اقتصادی کشاورزان دریافتند که عواملی نظیر سطح تحصیلات، مشارکت کشاورزان، دسترسی به منابع اطلاعاتی و میزان تماس با مروجین، رابطه مثبتی با پذیرش تکنولوژیهای مربوطه دارد. عمانی - 1379 - در تحقیقی تحت عنوان " تعیین ویژگیهای اجتماعی، اقتصادی و زراعی گندمکاران استان خوزستان پیرامون پذیرش روش های کشاورزی پایدار کم نهاده" نشان داده است که بین عوامل مختلف اجتماعی، اقتصادی، زراعی و فردی گندمکاران و پذیرش کشاورزی پایدار کم نهاده توسط آنها رابطه معنیداری وجود دارد و بین سن گندمکاران، تعداد افراد خانوار و فاصله مزرعه کشاورز تا مرکز خدمات با پذیرش روشهای کشاورزی پایدار کم نهاده رابطه منفی و معنیداری وجود دارد.
نواب - 1375 - در تحقیقی که تحت عنوان »بررسی عوامل مؤثر بر پذیرش تکنولوژیها و شیوههای نوین بین ذرتکاران شهرستان فسا« انجام داده است دریافته که سن، تحصیلات، زمین زراعی، نوع مالکیت، درآمد، میزان ارتباط با عامل ترویج، با پذیرش رابطه مثبت و معنیداری دارند. با جمع بندی مطالب مذکور هدف کلی این تحقیق زمینه یابی عوامل مؤثر بر پذیرش کشاورزی پایدار کم نهاده از دیدگاه کارشناسان کشاورزی استان ایلام می باشد و اهداف اختصاصی نیز شامل:
1. شناسایی تأثیر عوامل فردی بر پذیرش کشاورزی پایدار کم نهاده از دیدگاه کارشناسان کشاورزی استان ایلام
2. شناسایی تأثیر عوامل آموزشی بر پذیرش کشاورزی پایدار کم نهاده از دیدگاه کارشناسان کشاورزی استان ایلام
3. شناسایی تأثیر عوامل اجتماعی بر پذیرش کشاورزی پایدار کم نهاده ازدیدگاه کارشناسان کشاورزی استان ایلام
4. شناسایی تأثیر عوامل اقتصادی بر پذیرش کشاورزی پایدار کم نهاده از دیدگاه کارشناسان کشاورزی استان ایلام
از طرفی متغیر وابسته این تحقیق پذیرش کشاورزی پایدار کم نهاده از دیدگاه کارشناسان کشاورزی استان ایلام می باشد و متغیرهای مستقل شامل عوامل فردی، عوامل آموزشی، عوامل اقتصادی و عوامل اجتماعی می باشند. بر این مبنا فرضیات پژوهش عبارتند از:
مواد و روشها
این تحقیق از لحاظ هدف کاربردی است زیرا نتایج حاصل از آن در برنامه ریزی و تصمیم گیریها قابل استفاده است. بر حسب جمع آوری داده ها غیر آزمایشی - توصیفی - و بر حسب روش همبستگی می باشد. جامعه آماری تحقیق حاضر شامل 1700 نفر از کارشناسان کشاورزی عضو سازمان نظام مهندسی در استان ایلام می باشند که این کارشناسان شامل زن و مرد و دارای مدارک لیسانس و بالاتر می باشند و عضو شرکت های خدماتی و اعضای سازمان جهاد کشاورزی می باشند - جدول . -
