بخشی از مقاله
چکیده
قارچ ماکروفومینا یک بیمارگر خاکزی و عامل بیماری پوسیدگی ذغالی، با پراکنش جهانی و دامنه میزبانی بیش از 500 گونه گیاهی می باشد. این پاتوژن در برخی از سال ها آسیب زیان باری به این محصول وارد می کند. این بیماری بیشتر در نواحی گرم و خشک رخ می دهد. در این تحقیق مزارع کشت لوبیا در شهرستان کنگاور مورد بازدید و بررسی قرار گرفت. از گیاهان واجد علایم مشکوک به آلودگی نمونهبرداری صورت گرفت. این علائم شامل زردی و پژمردگی بوته ها بود که در اثر پوسیدگی ساقه به وجود آمده بود. پس از کشت و خالص سازی از بافت های پوسیده نمونه های جمع آوری شده و همچنین شناسایی مورفولوژیکی، قارچ M. phaseolina به عنوان عامل بیماری شناخته شد. بر روی محیط کشت پرگنه قارچ ابتدا به رنگ سفید و در نهایت به رنگ سیاه درآمد. با انجام اصول کخ و مایه زنی با روش ارزن اتوکلاو شده و همچنین شناسایی مولکولی با پرایمرهای اختصاصی، بیماریزایی قارچ M. phaseolina به اثبات رسید.
واژههای کلیدی: Macrophomina phaseolina، پوسیدگی ذغالی، کنگاور، لوبیا، میکرواسکلروت
مقدمه
دانه های رسیده و خشک بقولات دارای ارزش غذایی زیاد و قابلیت نگهداری خوبی هستند و در رژیم غذایی بیشتر مردم جهان نقش مهمی را بازی می کنند. لوبیا با نام انگلیسی Bean, Dry Bean, Common Bean و نام علمی Phaseolus vulgaris متعلق به تیرهی - Legominosae - Fabaceae است - باقری و همکاران،. - 1380 این محصول یکی از گیاهان تغذیهای مهم و سرشار از پروتئین بوده که در اکثر مناطق جهان به ویژه در مناطق گرم کشت میشود . - Mkandawire et al., 2004 - لوبیای معمولی حدود 6 هزار سال است که در آمریکا کشت می گردد و اهلی شدن آنعمدتاً از خزانه ژنتیکی نواحی آمریکای میانی - Mesoamerican - و Andean شروع شده است - . - Singh et al., 1991 از نظر تولید این محصول، آمریکای لاتین با کشت 8 میلیون هکتار مهمترین ناحیه کشت این محصول بوده و حدود نصف تولید جهانی را دربر می گیرد - . - Díaz-Camino et al., 2011
کشور برزیل با تولید سالانه بیش از 3 میلیون تن لوبیای خشک اولین کشور تولید کننده این محصول در دنیاست. ایران هم با تولید 111194 تن بیستمین کشور جهان در تولید لوبیا محسوب میشود - فائو، . - 2011 قارچ Macrophomin aphaseolina عامل بیماری پوسیدگی ذغالی میباشد. قارچ M. phaseolina یک بیمارگر گیاهی خاکزاد، با پراکنش جهانی و دامنه میزبانی وسیع میباشد این قارچ در شرایط خشکی و دماهای بالا به میزبانهای حساس حمله میکند - . - Nicholson et al., 1972 این قارچ جزء آسکومیستهای آنامرفیک میباشد که در بافت میزبان و محیط کشت تولید پیکنید و سختینه میکند - . - Dhingra and Sinclair, 1978 این قارچ پلیفاژ بوده و بیش از 500 گونه گیاهی در 100 خانواده، اعم از تکلپه و دولپه شامل سویا، پنبه، کنجد، ذرت، آفتابگردان، سورگوم، توتون، لوبیا و غیره را آلوده میکند - Jana . - et al., 2003 اولین بار در ایران از مزارع خربزه اطراف اصفهان در سال 1348 توسط شریف گزارش شده است - غفاریان، . - 1379 بیماری پوسیدگی ذغالی بهطور معمول گیاهان ذرت، سویا، آفتابگردان و لوبیا را مورد حمله قرار داده و در شرایط خشک تابستان بروز میکند - . - Gulya et al., 2002
میزان آلودگی بسته به حساسیت رقم، شرایط آب و هوایی مناسب - دمای بالا و رطوبت پایین - ، میزان آلودگی خاک و سیستم آبیاری متغیر است. آلودگی برخی از گیاهان زراعی به این قارچ تا %90 نیز بوده است. دمای بالا در اواسط و اواخر فصل زراعی و تنش خشکی به دنبال آن، در طغیان بیماری نقش مهمی دارد - . - Daneshian and Rahmanpour, 1995 قارچ عامل بیماری در خاک و روی بقایای لوبیا به صورت سختینه های سیاهرنگ باقی می ماند. این سختینه ها در طول فصل زمستان در اثر پوسیده شدن بقایای لوبیا و شخم بهاره در داخل خاک مزارع پخش شده و منبع الودگی به شمار می آید. اسکلرت ها دارای ظاهری مشبک بوده و از اتصال 50-200 سلول هیف دارای ملانین تشکیل می شوند - . - Sinclair and Backman, 1989 میکرواسکلروتهای قارچ منبع اینوکلوم برای آلودگی ریشهها هستند و به مدت دو تا 15 سال بسته به شرایط محیطی در خاک و بقایای گیاهی بقا مییابند . - Papavizas, 1977 -
در آلودگیهای سنگین، گیاه میزبان به دلیل تولید توکسینهای قارچی مانند فازئولینون و انسداد آوندی توسط اندامهای قارچی از بین میروند. علایم حاصل از حمله این قارچ شامل زرد شدن برگها، لکههای آبسوخته نزدیک طوقه و افتادن بوته از محل طوقه میباشد. مکانیسم بیماریزایی این قارچ تولید آنزیمهای تجزیه کننده دیواره سلولی - مثل گلوکوناز - و توکسین - مثل فازئولوتوکسین - میباشد که باعث نفوذ به بافت گیاهی و کلونیزه کردن آن میشود - . - Bhattacharya et al., 1994
مواد و روشها
جداسازی قارچ عامل بیماری
به منظور جداسازی قارچ عامل بیماری، از مناطق لوبیا کاری شهرستان کنگاور نمونهبرداری شد. نمونههای مشکوک و مبتلا به بیماری به آزمایشگاه منتقل شد. پس از ضدعفونی نمونه آلوده قطعاتی از بافت آلوده را برش داده و بر روی محیط سیبزمینی- دکستروز- آگار - PDA - حاوی آنتیبیوتیک کلرامفنیکل کشت داده و تا 24 ساعت در داخل انکوباتور در دمای 28 تا 30 درجه سانتیگراد قرار دادیم
