بخشی از مقاله
چکیده:
مقدمه: قلدری کردن هم اثرات کوتاه مدت و هم اثرات بلندمدتی بر افراد دارد. رفتارهای قلدرمآبانه بر سلامت جسمی افراد تأثیر دارد. پژوهش حاضر با هدف تعین اثربخشی بازی درمانی گروهی بر کاهش قلدری دانش آموزان دختر شهرستان کنگاور بود.
روش: روش پژوهش نیمه آزمایشی، با طرح پیش آزمون - پس آزمون و گروه کنترل بود. جامعه آماری عبارت بود از کلیه دانش آموزان قلدر دختر مقطع راهنمایی شهر کنگاورکه بیست نفر از این جامعه به شیوه نمونه گیری تصادفی انتخاب و در دو گروه آزمایش و کنترل گمارده شدند. داده ها با استفاده ازمقیاس قلدری ایلی نویز - - 2001 گرد آوری و پس از اجرای ده جلسه بازی درمانی گروهی بر روی گروه آزمایش، از طریق روش کوواریانس تجزیه و تحلیل شد.
یافته ها: بازی درمانی گروهی به طور معناداری باعث کاهش نمرات قلدری دانش آموزان در مرحله پس آزمون شد بنابراین می توان گفت بازی درمانی به شیوه ی گروهی قلدری دانش آموزان را در مقایسه با گروه گواه کاهش می دهد.
نتیجه گیری: با توجه به نتایج به دست آمده می توان گفت بازی درمانی گروهی در کاهش قلدری دانش آموزان دختر موثر است. از این رو پیشنهاد می شود از این شیوه درمانی در مدارس و مراکز تربیتی استفاده گردد.
مقدمه :
اختلالات رفتاری معمولاً نخستین بار در سال های آغازین دوره ی ابتدایی مشاهده می شوند. اختلال رفتاری به رفتار فردی اطلاق می شود که بدون پائین بودن بهره هوشی، تعادل روانی و رفتاری از اندازه ی عمومی اجتماع دور و دارای شدت، تکرار و مداومت در زمان ها و مکان های متعدد باشد. به طوریکه در عملکردهای تحصیلیBرفتاری دچار درماندگی و یا کاهش میزان کارایی فرد گردد.
اختلال های درونی سازی شده و اختلال های برونی سازی شده دو دسته ی کلی از الگوی جدید طبقه بندی اختلال های دوران کودکی هستند. در این میان،نشانگان افسردگی/اضطراب، کناره گیری/افسردگی و شکایات جسمی در دسته ی مشکلات درونی سازی شده قرار می گیرند که معمولاً فرد را آزار می دهند و مشکلات مربوط به قانون شکنی و پرخاشگری که بیشتر با آزار و اذیت دیگران در ارتباط هستند،در طبقه مشکلات برونی سازی شده قرار می گیرند.از جمله این اختلالات رفتاری دوران کودکی،اختلال کاستی توجه/بیش فعالی، اختلال نافرمانی مقابله ای،قلدری و اختلال سلوک می باشد.
شیوع این اختلالات در میان دانش آموزان ازجمله مشکلاتی است که خانواده ها، مدارس و جامعه را تحت تأثیر قرار می دهد.این اختلالات نه تنها کودک و خانواده وی را در زمان حال درگیر می کند،بلکه آینده ناخوشایندی را برای کودکان و اطرافیان آن ها در پی دارند.
قلدری می تواند از مشکلات جدی مدرسه و از شایع ترین موارد سوء استفاده در جامعه باشد. قلدری سوء استفاده از قدرت است و می تواند به سه نوع کلامی، جسمی یا روانی صورت گیرد. قلدران مدرسه آنهایی را که نمی توانند از خود دفاع کنند مکراً مورد طعنه، ناسزا، آزار، تهدید و تمسخر قرار می دهند. بعضی اوقات قربانیان، مورد تهاجم فیزیکی نیز قرار می گیرند - بارون1،. - 2000رفتارهای قلدر مآبانه بر سلامت جسمی افراد تأثیر دارد.
قلدری کردن شکلی از پرخاشگری نظام مند و تکراری است که همسالان در آن گرفتار می شوند و پهنه ای از مسائل روان شناختی مانند، خود کنترلی ضعیف، ارتکاب رفتارهای ضد اجتماعی و بزهکاری را شامل می شود
آمارها نشان از شیوع قلدری در میان دانش آموزان و نوجوانان دارد به طوریکه حدود 29 درصد دانش آموزان کلاس های ششم تا دهم به طور متوسط یا بیشتر درگیر قلدری بوده اند ارزیابی ها شیوع رفتارهای قلدرمآبانه در دوره نوجوانی بین 15 تا 70 درصد در منابع گوناگون گزارش کرده اند
قلدری ممکن است در محیط های مختلف اتفاق بیفتد،اما آنچه که بیشتر مورد توجه پژوهشگران تعلیم و تربیت قرار گرفته،قلدری در محیط مدرسه است که با خشونت مدرسه ای 5قرابت معنایی داشته و شکل خفیف تری از آن به شمار می آید - بن بینیستی وآستر،2005 و آستر، بن بینیستی،پینتر و زیرا6، 2004؛ به نقل از بیرامی،. - 1391 الوپوس به عنوان پیشگام قلدری در مدرسه، آن را زیر مجموعه ای از رفتارهای پرخاشگرانه تعریف می کند. - به نقل از یورتال و آرتوت7، - 2010 که در قالب رفتارهای جسمانی کلامی و ارتباطی بروز می یابد و در بر گیرنده سه جزء است :
- - 1 نوعی رفتار منفی هدفمند
- - 2 تکرار در گذر زمان
- - 3 همراه با عدم موازنه ی قدرت
اگرچه عمده تحقیقات انجام یافته ی مرتبط، به چگونگی پیشگیری از وقوع قلدری دربین دانش آموزان پرداخته اند، اما مطالعات محدودی به بررسی متغیر های همبسته با آن اختصاص یافته اند که اساس ارائه ی یک رویکرد پیشگیرانه و مداخله ای مؤثر است به ویژه آنکه شکل بروز قلدری و ماهیت آن در سالهای اخیر تغییر یافته است. اکثر محققان و روانشناسان رشدی توافق دارند که قلدری در مدرسه شکلی از آزار و اذیت های جسمی، جنسی و روانشناختی یک یا چند دانش آموز بر علیه دانش آموز دیگری به صورت مکرر در یک دوره زمانی است
اثر بخشی بازی درمانی هم به صورت انفرادی و هم به صورت گروهی ، بر طیف وسیعی از اختلالات روانی و متغیرهای اجتماعی و روانشناختی گزارش شده است که از جمله آنها به این موارد می توان اشاره کرد: مشکلات رفتاری - تکلوی، 1390؛ زارع و احمدی، - 1386، بیش فعالی و کمبود توجه - بهرامی،1391؛ برزگری و زمینی، - 2011، اختلال سلوک - بابایی، یزدی و حسینیان، - 1390، ترس اجتماعی - جلالی، کار احمدی، مولوی و آقایی،1390 - ،کمرویی - جعفری خلعتبری، تودار و ابوالفتحی، - 1390، رفتار اجتماعی مثبت - رشیدی ظفر، جان بزرگی و شقاقی، - 1391 و پیشرفت تحصیلی - مهرداد،. - 1390
یکی از بهترین روشهای برقراری ارتباط با کودک، بازی است. با توجه به اینکه بازی ابعاد و جنبه های مختلفی را در بر می گیرد، لذا ارائه ی تعریفی جامع از آن دشوار است. بازی وسیله ی طبیعی کودک برای ابراز خود است
از نظر گری - 2008 - بازی فعالیتی خودگزینشی1 و خود هدایتی2 است که دارای ساختار و قاعده می باشد؛ قاعده ای که حاصل تراوش ذهن کودک است، ماهیتی اعجاب انگیز و متفاوت از زندگی واقعی دارد، به دور از فشارهای ذهنی، به صورت رفتاری ظاهر می شود و پیامدهای روانشناختی سودمندی دارد
بازی، زبان طبیعی کودکان3 و ابزاری بهینه است، که برای آنان هم فرایند آموزش و هم درمان را فراهم می کند. بازی درمانی4 به عنوان مناسب ترین تکنیک درمانی برای کودکان در نظر گرفته می شود
بازی درمانی تکنیکی است که به وسیله آن طبیعت کودکان به صورت بیانی معنی می شود و روشی است برای مقابله با استرس های هیجانی و هم چنین برای کودکانی که دچار آشفتگی های ناشی از مشکلات خانوادگی هستند به کار می رود. درمانگرانی که کار بازی درمانی را انجام می دهند، معتقدند که این تکنیک به کودکان اجازه می دهد مسائلی را که نمی توانند در محیط روزانه شان مطرح کنند در قالب بازی ارائه دهند و با هدایت درمانگر هیجانات مخفی خود را نمایان کنند .
بیش از 5 دهه است که از بازی درمانی به عنوان روش مناسب در درمان کودکان استفاده می شود.از دلایل موفقیت این روش در درمان کودکان، عدم نیاز به تفکر انتزاعی و مهارت های کلامی در ابراز رفتار است. برای کودکان اسباب بازی بیانگر زبان آنهاست و بازی کردن گفتگوی آن ها محسوب می شود. می توان بازی درمانی را فرایندی بین فردی تعریف نمود که درمانگر طی آن تلاش می کند به صورتی منظم با استفاده از بازی به کودکانی که دارای مشکلات روانشناختی هستند کمک نماید یا از بروز مشکلات هیجانی در آن ها جلوگیری کند.
در این تکنیک، به وسیله توسعه روان با بازی کردن نقش های مختلف و مراوده و برقراری ارتباط می توان فرصت پیشگیری را فراهم نمود. کودکان از طریق بازی ارتباط برقرار می کنند، مشکلات کودکان در جریان بازی اغلب توأم است با عدم توانایی بزرگسالان برای درک و پاسخگویی به آنچه که کودکان احساس می کنند و یا تلاشی که آن ها برای ایجاد ارتباط می نمایند. اکثر بزرگسالان از کودکان انتظار دارند با آن ها از همان طرف که با بزرگسالان خود راحت تر هستند ایجاد ارتباط نمایند، یعنی ارتباط کلامی و آن ها به جای این که با کودک درحد کودکانه رفتار نمایند، از او انتظار دارند که خود را به حد یک بزرگسال برساند.
اکثر بزرگسالان قادرند احساسات - درماندگی و اضطراب - و مشکلات خود را درقالب کلام اظهار دارند. درحالی که محدود نمودن کودکان به بیان خود از طریق کلامی سبب محدودیتهای غیر لازم و غیر واقعی در ارتباطی که باید بین کودک و مشاور به وجود آید ، می گردد
در زمینه تأثیر بازی درمانی روی اختلالات رفتاری کودکان پژوهش انجام شده توسط آرزو مانیان - 1379 - نشان دهنده بهبود نسبی اختلالات رفتاری کودکان بود.
پژوهش دیگری که توسط باعدی - - 1379 با عنوان تأثیر بازی درمانی رفتاری - شناختی برروی پرخاشگری کودکان مبتلا به اختلال سلوک انجام شد نتایج حاکی از تأثیر و کارآمدی بازی درمانی رفتاری - شناختی روی 1 نفر از 3 نفر، مورد بررسی بود.
تاکنون در جامعه ما درباره ی قلدری در مدارس و تأثیر آن بر افراد و عملکرد آن ها بررسی چندانی صورت نگرفته است فقدان ابزار مناسب برای ارزیابی رفتارهای قلدرمآبانه دانش آموزان و استفاده از آن در فعالیت های پژوهشی، درمانی، مشاوره ای و آموزشی به شدت به چشم می خورد.
بسیاری از تحقیقاتی که در مدارس صورت گرفته است بیشتر در مورد افراد پرخاشگر و متجاوز متمرکز است. اگر هر یک از راهبردهای اجرائی شده به شکست بینجامد، شاید دیگر زمان آن رسیده باشد که به دنبال شناخت راهکارها و هم چنین احتمالات جدیدتری برای مشخص کردن مشکل قلدری و تهدید باشیم. با وجود اینکه مطالعات کمی و کیفی متعددی در مورد قلدری وجود دارد اما بیشتر پژوهش ها در این زمینه کمی بوده است و در آن ها به موضوعات فرآیند روابط و بافت اجتماعی که به عنوان یک فاکتور اصلی پرداخته شده است.
