بخشی از مقاله
چکیده
معماری قاجار بخش مهمی از تاریخ معماری ایران است و این اهمیت به واسطه شکل گیری جریان برجسته ی تحول و تغییر در فضای اجتماعی و همچنین در مفهوم کالبد فضاست. خانه های این دوران را می توان به لحاظ کمی و کیفی مهمترین دسته از ساخته های تاریخی ایران به حساب آورد . در نگاهی به معماری خانه های این دوران ،می توان حضور الگوهای سنتی و ریشه دار معماری ایران را در کنار نمونه های وارداتی از اروپا و عموما تقلیدی مشاهده کرد. این پژوهش به دنبال زنده نگه داشتن معماری مسکونی شهرستان ساری در دوره قاجاریه است. به دنبال این هستیم که اساساً معماری دوره قاجار این منطقه شامل چه نوع اصول طراحی است؟روش تحقیق در این پژوهش کتابخانه ای و میدانی است .یافته ها نشان می دهد خانه های مسکونی اعیان
با بناهای مردم عادی تفاوت های بسیاری داشته به طوری که در خانه های اعیانی بیشتر از اصول و الگوی معماری دوره قاجار و طراحی اقلیمی بافت معتدل و مرطوب استفاده می شد . نمونه مورد بررسی عمارت سردار جلیل واقع در بافت مرکزی و قدیمی شهر ساریدر محدوده بهرام اُتر که جز آثار به ثبت رسیده میراث فرهنگی کشور و از بناهای مرمت نشده ی این شهر بحساب می آید، است.
×
×کلید واژه: "الگوی معماری"،"خانه" ، "قاجار" ،" ساری"
×مقدمه
در بررسی سیر تحول معماری ایران از نخستین نمونه ها تا روزگار حاضر،معماری عهد قاجار بخشی مهم و بسیار حائز اهمیت به شمار می آید. این اهمیت از آنجا ناشی می شود که جریان تحول وتغییر در مفهوم
æ کالبد فضا که تا پیش از این دوران به صورت بطئی و آهسته در معماری ایران حضور داشته است ،در این دوران یکصدو سی ساله به دلایل و علل مختلف سرعت بسیار یابد . وفور ساخت و ساز بناها و فضاهای شهری نو ،تغییر ساختار شهرهای کهن ،تحول در برخی ویژگی های ابنیه سنتی، در آمیختن انواع الگو های معماری اروپایی با الگوهای ایرانی، افزایش سرعت ساخت وساز ابنیه و در نتیجه پایان آمدن کیفیت اجرا در بناها
æ نیز تغییر و عموما تنزل سلیقه ی کارفرمایان را به عنوان ویژگی های عمومی این دوران برشمرد. تغییر طعم و ذائقه ی فرهنگ ایرانیان در در اثر آشنایی با دنیایی جدید و در آمیختن فرهنگ اروپایی با داشته های ایرانی و اسلامی مردمان این سرزمین،از علل بسیار قوی در رخداد چنین
تحولاتی است. در این دوران اگر چه اهتمام عمده ی شاهان و تصمیم گیران حکومتی به تغییر سازمان فضایی شهرها ،ساخت بناهای عمومی و غالبا حکومتی و نیز احداث بناهای جدید و فاقد سابقه در تاریخ معماری ایران بوده است،اما در زمینه ی معماری خانه ها نیز که عموما توسط کارفرمایانی از مردم عادی جامعه به معماران سفارش داده شده،طیف وسیعی از فضاها و تحولات فضایی و ساختاری وجود داشته است.در نگاهی به معماری خانه ها در این دوران، می توان حضور الگوهای سنتی و ریشه دار معماری ایران را در کنار الگوی وارداتی از اروپا وعموما تقلیدی مشاهده کرد. [4] به لحاظ کمی ،تعداد خانه های تاریخی ارزشمند و باقی مانده در شهر ساری انگشت شمار هستند. در این مورد باید ذکر کرد که در شب شنبه دوازدهم شوال 1162 خورشیدی ، ساری آتش گرفت، و دو سوم شهر در کمتر از یک ساعت سوخت.[1@ و زلزله های متعدد که آخرین و مهمترینش در سال 1223 اتفاق افتاد. [3 ] وقوع حوادثی از این دست به همراه اقلیم پر باران و مرطوب منطقه و همچنین نوع تعامل مردم شهر با بناهای تاریخی را می توان به عنوان علل کم بودن خانه های تاریخی ساری برشمرد، ولی همین تعداد محدود از خانه ها به لحاظ کیفی، نوعی قابل تامل از معماری مسکونی را نمایش می دهند که پرداختن به آنها می تواند منجر به افزایش سطح شناخت از خانه های تاریخی ایران گردد. این پژوهش به بررسی الگوی معماری خانه های دوره قاجار بر اساس بهترین نمونه موردی (عمارت سردار جلیل)در شهر ساری می پردازد.
