بخشی از مقاله
چکیده:
کنجد یکی از قدیمی ترین و ارزشمندترین گیاهان دانه روغنی می باشد. این گیاه مقاوم به خشکی و نسبت به شوری خاک و باد حساس می باشد. یکی از پاتوژن هایی که این گیاه را تحت تاثیر قرار میدهد جنس Alternaria می باشد. در این بررسی از مزارع کنجد منطقه طبس نمونه برداری صورت گرفت و پس از جداسازی قارچ، خالص سازی به روش تک اسپور و نوک ریسه انجام شد. شناسایی قارچ با استفاده از خصوصیات ریخت شناسی انجام شد، مشخصات مشاهده شده در جدایه با مشخصات Alternaria alternate منطبق بود.
مقدمه:
کنجد قدیمی ترین گیاه کشت شده توسط بشر و کهن ترین نبات روغنی جهان می باشد و به همین دلیل تعیین زمان و فاصله دقیق زراعی شدن آن بسیار مشکل است - . - Bedigian,2004 کنجد گیاهی از رده ی دولپه ای های پیوسته گلبرگ که سردسته ی تیره ی کنجدها - Pedaliacea - است. این خانواده 52 جنس و 64 گونه دارد که در این میان گونه ی sesamum indicum گونه تجاری است که در سطح وسیع کشت می شود - . - Weiss,1971 این گیاه یکساله به صورت بوته ای مستقیم به ارتفاع 70-150 سانتی متر رشد می کند.
ریشه کنجد مستقیم، قوی و بسیار توسعه یافته است و به همین دلیل این گیاه در برابر تنش خشکی بسیار مقاوم است - . - Khalifa,1971 دانه کنجد اهمیت زیادی در زمینه خوراکی ، دارویی و صنعت دارد. در سال زراعی 94-95زراعت کنجد در ایران 145 هزار هکتار بوده و حدود35 هزار تن دانه تولید نموده است. زراعت کنجد در 16 استان کشور انجام می گیردومناطق اصلی کشت کنجد در استان های خوزستان و فارس می باشد .
میانگین عملکرد در واحد سطح در ایران براساس آمار اعلام شده داخلی 970 کیلوگرم در هکتار است.با این حال،میزان متوسط عمکرد جهانی حدود 500 کیلوگرم در هکتار و بسیار پایین است زیرا بسیاری از اراضی - حدود 55 درصد - در اراضی فقیر با منابع آبی بسیار محدود و ضمن استفاده از رطوبت باقی مانده در خاک کشت می شود.سطح کشت کنجد در استان خراسان جنوبی400 هکتار در سال 1394 بوده است.
یکی از مسائل و مشکلات اصلی در تولید کنجد سطح بالای آلودگی توسط بیمارگر های قارچی می باشد.در تمام مناطقی که این گیاه کشت می شود،ممکن است توسط چند بیماری قارچی مهم و اقتصادی مورد حمله قرار گیرد - . - kolte,1985 جنس آلترناریا یکی از فراوان ترین قارچ هایی است که در مکان های متنوعی در سرتاسر دنیا یافت می شود شامل گونه های ساپروفیت و بیماری زای گیاهی است که موجب خسارت به بسیاری از گیاهان در مزارع یا موجب فساد تولیدات گیاهی در انبارها می گردد - . - Konstantinova,2002
اهمیت جنس آلترناریا در این است که کنیدی های این جنس از رایج ترین و مهم ترین عوامل حساسیت زای موجود در هوا می باشند. برای اولین بار جنس Alternaria در سال 1816 توسط Nees با گونه تیپ A.tenuis که در آن خصوصیاتی از قبیل تولید کنیدی های زنجیره ای تیره رنگ با دیواره های طولی و عرضی و داشتن نوک تیز برای شناسایی جنس معرفی گردیده است - . - Nees,1816
مواد و روش:
روش بررسی: از محیط کشت سیب زمینی- دکستروز-آگار - - PDA و سیب زمینی- هویج-آگار - PCA - جهت بررسی نمونه ها استفاده گردید. محیط کشت سیب زمینی- دکستروز-آگار - : - PDA طبق توصیه کارخانه سازنده مورد استفاده قرار گرفت. محیط کشت سیب زمینی- هویج- آگار - 20 : - PCA گرم هویج و 20گرم سیب زمینی را در آب مقطر به طور کامل پخته و به کمک یک پارچه ململ عصاره آن را گرفته، به عصاره حاصل 17-20 گرم آگار اضافه گردید. با افزودن آب مقطر، حجم محلول به یک لیتر رسانده شده و در اتوکلاو با دمای 121 درجه سلسیوس و فشار 1/5 اتمسفر به مدت 20 دقیقه سترون گردید. ازاین محیط کشت برای تعیین نرخ رشد جدایه های آلترناریا، نحوه رشد جدایه و تولید اسپور استفاده شد - . - Simmons,2007
نمونه برداری: از مزارع کنجد در بخش های مختلف منطقه طبس طی فصول زراعی 95-96 بازدید به عمل آمد و نمونه های مشکوک به بیماری، به طور کامل از خاک خارج گردید و در پاکت های پلاستیکی مجزا با درج برچسب مشخصاتسریعاٌ به آزمایشگاه منتقل گردید. براساس روش عمارلو و همکاران - 1389 - ، برای جداسازی قارچ های عامل بیماری، بافت های گیاهان مشکوک به بیماری جدا و به مدت 5 دقیقه زیر جریان ملایم شیر آب بدون کلر شسته شدند. سپس براساس روش چری و همکاران - 2010 - از حد فاصل بافت سالم و آلوده قطعات 1 سانتی متری برش داده شد.
برش ها در محلول 1 درصد هیپوکلریت سدیم به مدت 1 تا 3 دقیقه - بسته به ظرافت یا ضخامت بافت - ضدعفونی سطحی شدند و پس از 2-3 بار شستشو با آب مقطر سترون و خشک کردن آن ها در بین دو لایه کاغذ صافی سترون، در هر تشتک پتری محتوی محیط PDA، سه قطعه کشت داده شدند . پس از حداقل 3 روز نگهداری کشت ها در انکوباتور با دمای 25درجه سانتی گراد، پرگنه های قارچ برحسب رنگ پرگنه و ظاهر رشد مسیلیوم، به روش نوک ریسه و تک اسپور روی محیط کشت WA خالص سازی گردید و جدایه ها جهت شناسایی مقدماتی و مطالعات بعدی در دمای 4 درجه سانتی گراد نگهداری شدند.
نتایج:
شناسایی ریخت شناسی و تاکسونومیک گونه قارچ آلترناریا: برای بررسی مشخصات ریخت شناسی از جدایه های خالص شده قطعاتی به قطر 5 میلی متر برداشته و به پتری های حاوی محیط PCA انتقال دادیم. پتری ها در شرایط دمایی 25 درجه سلسیوس و دوره نوری 8 ساعت روشنایی و 16 ساعت تاریکی به مدت 7 روز قرار گرفت. سپس خصوصیات ماکروسکوپی و میکروسکوپی نمونه ها مورد بررسی قرار گرفت. در خصوص مطالعات ریخت شناسی انجام شده، با در نظر گرفتن خصوصیات مورفولوژیکی اعم از رنگ پرگنه روی محیط کشت، وجود یا عدم وجود نوک در هاگ و همچنین به کمک کلید شناسایی گونه های آلترناریا شناسایی شد - . - Woudenberg,2013
گونه Alternaria alternate
پرگنه جدایه های این گونه روی محیط کشت PCA رنگ قهوه ای مایل به زیتونی تا قهوه ای مایل به سیاه داشت. رشد مسیلیوم ها درون و روی محیط کشت صورت می گرفت. کنیدیوفورها به صورت منفرد، برخی در انتها منشعب و کنیدی ها روی آنها تشکیل میشدند.کنیدیوفورها غالباٌ ساده ولی بعضی 1-3 انشعاب داشته و گاهی در قسمت انتهایی، خمیدگی زانویی مشاهده می شد.کنیدی ها زنجیری و منشعب روی کنیدیوفورها تشکیل و کنیدیوفورهای ثانویه کوتاه تولید می کردند. رنگ کنیدی ها قهوه ای، بیضوی تا تخم مرغی شکل با ابعاد 10-40×5-8میکرومتر بودند.
تعداد دیواره عرضی کنیدی ها از 3-7 متغیر و 1-2 دیواره طولی تیره در عریض ترین بخش کنیدی وجود داشت.سطح کنیدی ها منقوط یا زگیل دار و در برخی موارد نقوش سطحی مانع از دیدن دیواره شدند.کنیدی ها فاقد نوک بودند ولی کنیدیوفور ثانویه 1-2 سلولی داشتند.خصوصیات فوق با شرح گونه Alternaria alternate توسط سیمونز مطابقت داشت.
