بخشی از مقاله
چکیده
کفشدوزک Hippodamia variegate - Goez - - Col.: Coccinellidae - یکی از شکارگرهای مهم آفات در باغهای ایران است. جدول زندگی این کفشدوزک در دمای 27/5 درجهی سلسیوس، رطوبت نسبی 65 5 و دورهی نوری 16 ساعت روشنایی و 8 ساعت تاریکی بررسی شد. تعداد 100 عدد تخم هم سن با عمر کمتر از 24 ساعت برای هر دما انتخاب و درون ظروف پتری به قطر 6 سانتیمتر قرارگرفت و لاروها پس از خروج از تخم، روزانه با پورههای شته سبز انار Aphis punicae - Hem.: Aphididae - تغذیه شدند. دادههای بدست آمده از باروری روزانه، زمان رشد و مرگومیر بر اساس تئوری جدول زندگی دو جنسیتی مرحلهی سنی تجزیه گردید. میانگین و خطای معیار فراسنجههای رشد جمعیت براساس روش بوتسترپ محاسبه شد. نتایج نشان داد که نرخ ذاتی و نرخ متناهی افزایش جمعیت با تغذیه از شتهی سبز انار بهترتیب 0/2161 و 1/241 بر روز است. نتایج این پژوهش نشان داد که کفشدوزک H. variegata از لحاظ توانایی و سرعت افزایش جمعیت در وضعیت مطلوبی قرار دارد و یک گزینه انتخابی برای مهار زیستی شته سبز انار است.
کلمات کلیدی: زیستشناسی، Aphis punicae ، Hippodamia variegata
مقدمه
شتهی انار Aphis punicae Pass. - Hem.: Aphididae - یکی از عمومیترین آفت درختان انار، Punica granatum L. - Punicaceae - محسوب میگردد که در تمام مناطق انار خیز کشور بهویژه در نواحی فارس، قم، ساوه، اصفهان، کاشان، و یزد انتشار دارد . - Rezvany, 2004 - پورهها و حشرات بالغ شتهی انار از جمله طعمههای مناسب برای تعدادی از کفشدوزکهای فعال در باغها گزارش شدهاست. کفشدوزک Hippodamia variegata - Col.: Coccinellidae - یک گونه پلیفاژ با پراکنش جهانی است - Gordon, 1987 . - ;Franzmann, 2002 این کفشدوزک، با داشتن جثهی کوچک، قدرت جستجوگری زیاد و توانایی تولیدمثلی بالا، از موثرترین گونههای شکارگر در شرایط گلخانه می باشد - Ershova, 1981 - و میتواند در مدت زمانی کوتاه، جمعیت خود را در طبیعت زیاد کند - Kontodimas . - & Stathas 2005 در این پژوهش تئوری جدول زندگی سن- مرحله دوجنسی کفشدوزک H. variegata با تغذیه از شته سبز انار بررسی شد. نتایج این پژوهش برای انجام روشهای کنترل در زمان مناسب در قالب مدیریت تلفیقی کاربرد فراوانی خواهد داشت.
مواد و روشها
کشت گیاه انار و ایجاد کلنی شته A. punicae و کفشدوزک جمعیت اولیه شته در سال 1392 از روی درختان آلوده در یک باغ انار در رفسنجان-کرمان به مختصات جغرافیایی 30œ23'42.3164''N 55œ56'51.1177''E جمعآوری و پس از شناسایی با استفاده از کلید شناسایی و تایید متخصص به آزمایشگاه منتقل شدند. شتهها در دمای 25 2 درجه سلسیوس، رطوبت نسبی 65 5 درصد و دورهی نوری 16 ساعت روشنایی و 8 ساعت تاریکی نگهداری شدند.برای بکارگیری کفشدوزک H. variegata در انجام آزمایشها، از کلنی این کفشدورک در اینسکتاریوم دانشکدهی کشاورزی دانشگاه ولی-عصر رفسنجان که قبلأ روی شته سبز انار پرورش داده شده بودند استفاده شد.برای حفظ توان ژنتیکی جمعیت، حشرات کامل این کفشدوزک از باغهای پسته و انار از منطقه رفسنجان جمعآوری و پس از شناسایی با استفاده از کلید Bagheri, & Mossadegh, 1996 - و - Alinaghizadeh, 2011
و مقایسه کلکسیون موجود و تایید متخصص به جمعیت آزمایشگاهی افزوده شد. برای پرورش این کفشدوزک در آزمایشگاه از ظروف پرورش پلاستیکی به ابعاد 25×20×10 سانتیمتر استفاده شد. این ظروف در داخل اتاقک رشد نگهداری شدند. بازدید روزانه ظروف پرورش برای تامین غذای حشرات و رطوبت داخل آنها پیوسته انجام گرفت. برای تغذیه جمعیت اولیه کفشدوزک جمعآوریشده، از تخم پروانه بید آرد، Ephestia kuehniella Zeller - Lep.: Pyralidae - استفاده شد . - Asghari, et al., 2012b - در ادامه، کفشدوزکهای داخل اینسکتاریوم به مدت دو نسل روی شته انار پرورش داده شدند و بعد از آن آزمایشهای اصلی روی کفشدوزکها آغاز شد. بهمنظور جلوگیری از رشد قارچ، برگهای درون ظروف پرورش هر روز تعویض و ظروف پرورش، هر سه روز یکبار تمیز شدند. بازدید روزانه ظروف پرورش برای تأمین غذای حشرات و رطوبت داخل آنها انجام گرفت. پرورش کفشدوزک در دمای25 2 درجه سلسیوس، رطوبت نسبی 65 5درصد و دورهی نوری 16 ساعت روشنایی و 8 ساعت تاریکی انجام شد.
دموگرافی کفشدوزک H. variegata با تغذیه از شته سبز انار
مطالعهی جدول زندگی با استفاده از 100 عدد تخم شروع شد. این آزمایش در دو دمای25 2 و 27/5 2 درجهی سلسیوس، رطوبت نسبی % 65 5 و دورهی نوری 16 ساعت روشنایی و 8 ساعت تاریکی انجام گرفت. هر 24 ساعت یکبار از دیسکهای برگی حاوی تخم بازدید شد و حد فاصل میان زمان تخمگذاری تا تفریخ تخمها به عنوان دورهی انکوباسیون تخم ثبت گردید. با تفریخ تخمها، لاروهای سن یک که از نظر سنی یکروزه بودند بهصورت جداگانه در پتریدیشهایی بهقطر شش سانتیمتر با روزنهای به قطر 1/5 سانتیمتر که با توری پوشانده شده بودند قرار داده شدند و روند رشد آنها به صورت روزانه مورد مطالعه قرار گرفت و دوره ی لاروی در سنین مختلف بررسی شد. میزان مرگ و میر سنین مختلف لاروی و شفیرگی نیز ثبت شد. پس از اتمام دوره شفیرگی حشرات کامل ظاهر شدند و حشراتی که در یک روز ظاهر شدند را به یک پتری دیش منتقل کرده تا جفتگیری نمایند.
حشرات در حال جفتگیری به پتریهای مجزا منتقل شدند و تخمگذاری روزانه هر جفت ثبت گردید، سپس حشرات کامل به پتریدیشهای جدید منتقل شدند. تخمهای گذاشته شده توسط هر جفت روزانه بررسی گردید، این روند تا مرگ حشرات ماده دنبال شد. علاوه بر تعداد تخمها، میزان مرگ و میر حشرات ماده و نر ثبت گردیدند. این بررسی تا انتهای عمر آخرین حشره نر و ماده ادامه یافت. پس از جمعآوری دادههای لازم، شاخصهای رشد جمعیت محاسبه گردیدند. کلیه دادهها در برنامهExcel 2007 تنظیم شد. آنالیز دادههای مربوط به جدول زندگی با استفاده از نرم افزار TWOSEX-MSChart انجام شد.
نتایج و بحث
مقدار نرخ بقا ویژه مرحله سنی - sxj - ، H. variegata با تغذیه از شته سبز انار با احتمال اینکه یک تخم گذاشته شده تا سن x و مرحله j بقا خواهد یافت در دمای 27/5 و 25 درجه سلسیوس به ترتیب در شکل 1 نشان دادهشده است. این منحنیها بقا و تفاوت مراحل، روی هم افتادگی مراحل و تغییرات نرخ رشد بین افراد را نشان میدهند . - Yang and Chi, 2006; Hu et al,. 2010 - بهدلیل اینکه جدول زندگی دو جنسی مرحله سنی تغییرات نرخ رشد را در بین افراد در نظر میگیرد روی هم افتادگی معنیداری در بین مراحل می تواند مشاهده شود . - Yang and Chi, 2006 - چی و لیو - Chi and Liu 1985 - و چی - Chi 1988 - نشان دادند که تغییرات نرخ رشد در بین افراد منجر به روی هم افتادگی مراحل در منحنی بقا میگردد.
اگر منحنیهای بقا براساس میانگین هر مرحله ساخته شوند - Carey, 1993 - ، روی هم افتادگی مراحل مشاهده نخواهد شد و منجر به ایجاد خطاهایی در منحنیهای بقا میگردد.با نگرش به اینکه پیشنهاد شده است که از روش جک نایف - به دلیل اینکه آزمون نرمال بودن دادهها رد میشود - استفاده نشود - Huang - and Chi 2012 بر این اساس میانگین مقادیر شاخصهای رشد جمعیت ک کفشدوزک Hippodamia variegata با تغذیه از شته سبز انار با روش بوت استرپ در جدول 1 آمده است.نرخ ذاتی افزایش جمعیت در پژوهش حاضر کمتر از زمانی است که کفشدوزک از شته جالیز - 0/254 - در دمای26 درجه سلسیوس - Molashahi et al., 2002 - و شته سیاه باقلا در دمای25 درجه سلسیوس - Jafar and Vafaei Shoushtari 2009 - - r m=0/2870تغذیه کند و بیشتر از زمانی است که کفشدوزک از شته سبز هلو در دمای 25 درجه سلسیوس - Lanzoni et al 2004 - 0/114 - تغذیه کند.
بنابراین شته جالیز و شته سیاه باقلا نسبت به شته انار مناسب و نسبت به شته سبز هلو نامناسبتر میباشد. درپژوهش دیگری متوسط تخمگذاری کفشدوزک H.variegata در دمای 25 درجه سلسیوس با تغذیه از شته آردآلود به ژاپنی - 956 - Dysaphis crataegi و نرخ خالص تولید مثل 425/9 نرخ ذاتی افزایش جمعیت 0/178 میانگین طول دوره نسل T=34 روز و مدت زمان لازم برای دو برابر شدن جمعیت 3/9 روز بود - . - Kontodimas & Stathas, 2005 با توجه به بالاتر بودن نرخ ذاتی افزایش جمعیت و زمان لازم برای دو برابر شدن جمعیت و پایینتر بودن طول دوره نسل میشود نتیجه گرفت شته سبز انار میزبان مناسبتری نسبت به شته آرد آلود به ژاپنی است.
اصغری و همکاران - Asghari et al ., 2012a - نرخ ذاتی افزایش جمعیت کفشدوزک H. variegata را با تغذیه از پسیل معمولی پسته 0/14 ماده/ماده/روز بدست آوردند که در مقایسه با پژوهش حاضر نشان میدهد که توان تولید مثلی این شکارگر روی شته انار بیشتر از پسیل معمولی پسته و کمتر از شته جالیز است. البته این مقدار تفاوت مربوط روش تجزیه و تحلیل دادهها بر اساس جدول زندگی سنی ماده - Crey 19993 - در مقایسه با روش پژوهش حاضر - جدول زندگی دوجنسیتی مرحله سنی - و نیز به متفاوت بودن دمای مورد بررسی، دقت
