بخشی از مقاله
چکیده
در دهه های اخیر روند جذب دانشجویان خارجی رشد با ثباتی داشته و پدیده تحصیل دانشجویان در سرزمین های دیگر به یکی از اولویت های اصلی موسسات آموزش عالی بدل شده است. در این راستا نوشتار حاضر با هدف تحلیلی بر روند جذب دانشجویان خارجی با تاکید بر خودکفایی اقتصادی موسسات آموزش عالی ایران انجام شده است. جامعه آماری، کلیه منابع در دسترس مرتبط با جذب دانشجویان خارجی - اعم از کتاب ها، مقاله ها، گزارش های پژوهشی، سایت های اینترنتی معتبر - بدون اعمال نمونه گیری بوده است. همچنین در بخش های مختلف این نوشتار به بررسی روند جذب دانشجویان خارجی، طرح ها و سیاست های اجرا شده در این زمینه و منافع اقتصادی این پدیده برای موسسات آموزش عالی پرداخته شده است.
واژههای کلیدی: جذب دانشجویان خارجی، منافع اقتصادی، دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی
مقدمه
طی قرون متمادی، دانشجویان و حتی استادان به منظور توسعه یادگیری ها و افق های فرهنگی خود به سایر کشورها سفر کردهاند با این حال در دهه های اخیر جذب دانشجویان خارجی به یکی از اولویت های اصلی دانشگاه ها و مؤسسات آموزش-عالی بدل شده است، بهطوری که دانشگاه ها برای کسب درآمدهای اقتصادی، بالا بردن کیفیت آموزش، درک اجتماعی-فرهنگی، خوشنامی و عوامل دیگری به سمت این سیاست سوق یافتهاند - فتحی واجارگاه و همکاران، . - 1390 همچنین امروزه تحت تاثیر شرایط جهانی، آموزش عالی بیش از بیش خصلت سیاره ای به خود گرفته و شعبه های جدید آموزش عالی همچون شرکت های فراملیتی در نقاط مختلف جهان گسترش یافته و بازار جهانی دانشجویان خارجی به واقعیت بدل شده است - زمانی منش و همکاران، . - 1390 در برنامه نظرسنجی که انجمن بین المللی دانشگاه ها1 در سال 2003 به عمل آوردند، جابه جایی دانشجویان و استادان به عنوان اولویت اول بیان شد - نایت، . - 2003 در این شرایط کشور های درصدد افزایش تعداد دانشجویان خارجی خود بوده اند و طرح هایی را اجرا کرده اند که به چند مورد در ذیل اشاره می شود:
·بیانیه بولونیا : - Bologna - ابتکار عمل 45 کشور است که هدف آنها هماهنگی نظام های آموزش عالی و افزایش جابجایی دانشجویان، محققان و متخصصان در اروپا است. یکی از اهداف این بیانه تبدیل اروپا به مقصدی جذاب برای جابجایی دانشجویان خارجی است.
·طرح اراسموس : - Erasmus - از جمله موفق ترین برنامه های اتحادیه اروپا در زمینه جابجایی دانشجویان خارجی می باشد که در سال 1987 شروع شد.
·طرح کلمبو : - Colombo - که از سال 1950 در نیوزلند شروع شد و به جذب دانشجویان خارجی پرداخت - خراسانی و زمانی منش، . - 1391
·همچنین برنامه کُمت«» با هدف ارتقای یادگیری زبان انگلیسی، برنامه »تمپوس« با هدف همکاری موسسأت آموزش عالی اروپای شرقی و مرکزی و برنامه جابجایی دانشگاهی در آسیا و اقیانوسیه 2 با هدف بالا بردن درک و فهم بین المللی از طریق افزایش جابجایی دانشجویان و کارکنان در کشورهای مختلف طراحی و اجرا شد - زمانی منش و همکاران، . - 1391
کشورهای مهم در زمینه جذب انشجویان خارجی
بر اساس گزارش سازمان توسعه و همکاری اقتصادی» 3آموزش در یک نگاه«2011 4 جابجایی دانشجویان خارجی روند رو به رشدی داشته به طوری که تعداد کلی جابجایی از 800 هزار دانشجو خارجی در سال 1975به بیش از 3/7 میلیون نفر در سال 2009 رسیده و پنج کشور ایالات متحده امریکا، انگلستان، استرالیا، آلمان و فرانسه بیش از 50 درصد از سهم جذب دانشجویان خارجی را به خود اختصاص داده اند.
منافع جذب دانشجویان خارجی
به طور کلی زبان آموزشی دانشگاهها، هزینه زندگی و شهریه تحصیلی، سیاستهای مهاجرتی، شهرت علمی دانشگاهها، نزدیکی جغرافیایی، نظامهای آموزشی مشابه، ارتباطات تاریخی، وجوه فرهنگی، انعطاف پذیری دروس ارائه شده و فرصتهای شغلی ایجاد شده از عوامل تاثیر گذار برای ایجاد انگیزه تحصیل خارج از کشور است - زمانی منش و همکاران، . - 1390
اهمیت اقتصادی دانشجویان خارجی
سیاست پذیرش دانشجویان خارجی نزدیک به 22 میلیارد دلار برای اقتصاد ایالات متحده امریکا در سال 2012 سود آوری داشته است همچنین پذیرش دانشجوبان خارجی در استرالیا تا به آن حد پیش رفته که بعد از زغال سنگ، سنگ آهن و سنگ های معدنی چهارمین بخش بزرگ درآمدی این کشور محسوب می شود - مارگینسون5، . - 2011 در واقع دانشجویان خارجی هم به صورت مستقیم و هم به صورت غیر مستقیم به اقتصاد کشورها کمک میکنند:
کمکهای مستقیم
دانشجویان خارجی با پرداخت شهریه، هزینه زندگی، هزینههای مسافرتی و توریستی به اقتصاد کشورها به طور مستقیم کمک می کنند. به عنوان مثال هزینه یک روز گردشگری در نیوزیلند نزدیک به 200 تا 300 دلار است و در حدود 72/914 دانشجو خارجی در سال 2008 در موسسات آموزشی این کشور ثبت نام کرده اند که اگر همه این دانشجویان حتی یک روز گردشگری داشته باشند مبلغی در حدود 14/582/800 دلار به طور بالقوه به اقتصاد این کشور وارد می شود.
کمکهای غیر مستقیم
خانواده و خویشاوندان دانشجویان خارجی اغلب به همان کشوری که دانشجو در آن در حال تحصیل است مسافرت می کنند. وی ورز - 2004 - 6 در یک بررسی به این نتیجه رسید که 0/78 درصد از اقوام و خویشاوندهای دانشجویان خارجی دست کم یک بار در مدت تحصیل دانشجو به آن کشور سفر کردهاند. مایکل7 و همکاران - 2003 - دریافتند که 0/55 درصد از اقوام دانشجویان خارجی به کشوری که در آن در حال تحصیل است سفر می کنند. بخش آموزش استرالیا در اوریل 2009 گزارش داده که در سال 2007 -08 پذیرش دانشجویان خارجی - به همراه هزینههای سفر خانواده و دوستان برای ملاقات - 12/6 میلیارد دلار به اقتصاد استرالیا سود رسانده و 126240 موقعیت اشتغال در زمینه هایی همچون مسکن، بیمه، سینما، دفاتر مسافرتی و ... فراهم کرد - زمانی منش و همکاران، . - 1390
دانشجویان خارجی ایران
تاریخ نشان دهنده این واقعیت است که کشورها پس از آن که شاهد تحول اساسی در ساختار اجتماعی و سیاسی خود می شوند، بیش از بیش به روابط فرهنگی و علمی توجه نشان می دهند تا دیدگاه های جدید خود را به جهانیان معرفی کنند. به عنوان نمونه امام خمینی - ره - معمار انقلاب اسلامی نهضت خود را مرحله ای از یک نهضت فراگیر می دانست که با تداوم خود به بزودی جهان، از جمله جهان اسلام را در نور خواهد دید همچنین از دیدگاه آیتاللّه خامنه ای رهبر معظم انقلاب علم جایگاه ویژه و اهمیت بالایی در "صدور انقلاب" دارد تا آنجا که چنین اعلام می دارند که "یک ملت با اقتدار علمی می تواند سخن خود را به گوش همه افراد دنیا برساند و با اقتدار علمی می توان سیاست برتر و دست والا را در دنیای سیاسی حائز شود" به این ترتیب بود که جمهوری اسلامی ایران با طرح "صدور انقلاب" خود را برای یک مواجهه جدی با نظام جهانی در همه جبهه ها آماده نمود در واقع "صدور انقلاب" به معنی گسترش انقلاب به خارج از مرزهای شناخته شده ایران است و می
