بخشی از مقاله
چکیده
طی قرون متمادی، دانشجویان بهمنظور گسترش تحصیلات خود به سایر کشورها سفر میکردند بااینحال در دهههای اخیر جذب دانشجویان بینالمللی به یکی از اولویتهای اصلی دانشگاهها بدل شده. با توجه به این شرایط پژوهش حاضر با هدف بررسی وضعیت جابجایی دانشجویان بینالمللی و نقش آن در تأمین منابع مالی دانشگاهها و مؤسسات آموزشعالی انجام شده است. برای دستیابی به این هدف از روش تحلیل اسنادی استفاده شده است. جامعه آماری شاملکلیه متون نظری و پژوهشی مرتبط و در دسترس پیرامون، دانشجویان بینالمللی بوده که بدون نمونهگیری مورد بررسیواقع شدهاند. عمدهترین نتایج نشاندهنده آن بود که ارائه خدمات آموزشی به دانشجویان بینالمللی از عوامل تأثیرگذار در تولید ناخالص داخلی کشورهای مختلف شده و دانشگاهها و مؤسسات آموزشعالی برای تأمین منابع مالی سه راه جابجایی دانشجویان، جابجایی برنامه و ارائهدهنده و گسترش قطبهای آموزش را در دستور کار خود قرار دادهاند. و در این نوشتار به بحث در زمینه جابجایی دانشجویان به عنوان راهکاری برای تأمین منابع مالی دانشگاهها و مؤسسات آموزشعالی پرداخته شده است.
پیشزمینه
در عصر حاضر آموزشعالی بیش از بیش خصلت سیارهای به خود گرفته و شمار روزافزونی از اساتید، پژوهشگران ودانشجویان به رفتوآمد میان کشورهای گوناگون میپردازند و شعب جدید آموزشعالی همچون شرکتهای فراملیتیدر اقصی نقاط جهان گسترشیافته است و صادرات علمی تا به آن حد پیشرفت کرده که از عوامل تأثیرگذار در گذاربهسوی دانش اقتصادی جدید و باقی ماندن در رقابتهای جهانی محسوب میشود - زمانیمنش و همکاران، . - 1393این شرایط باعث شده که آموزش فرامرزی1 به یکی از متغیرهای مهم و تأثیرگذار آموزشعالی بدل شود و منشأ نتایجمتنوع سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی باشد.
چگونگی رشد و تحول واژه آموزش فرامرزی جالب و مهم است بهطوریکه طی 40 سال گذشته، واژههایی همچون همکاری بینالمللی2، ارتباطات بینالمللی3 و آموزش بینالمللی4متداولترین اصطلاحاتی بودند که بهجای آموزش فرامرزی بکار میرفتند و این مفاهیم معمولاً تحت فعالیتهاییهمچون پروژههای عمرانی، دانشجویان بینالمللی و توافقهای علمی و فرهنگی بینالمللی تعریف میشدند - نایت5، . - 2012 در دهه 1990، بحث بر سر تفاوت اصطلاحات »آموزش بینالمللی«، »آموزش تطبیقی«6، »آموزش جهانی«7 و»آموزش چند فرهنگی«8 متمرکز بود اما امروزه، جابجایی علمی بینالمللی مطرح است و اصطلاحاتی همچون آموزش فرامرزی، فراساحلی9، فراملیتی10 و بدون مرز11 توصیفکننده این پدیده است که در ذیل توضیح داده خواهند شد.
آموزش فراساحلی: اصطلاح آموزش فراساحلی برای اشاره به آموزش انتقالیافته به خارج از مرز، به کار میرود - نایت،. - 2005 اما اخیراً کاربرد آن با توجه به ابداع اصطلاح فرامرزی کم شده است. از این گذشته، بیشتر کشورهای بدون ساحل استفاده از این اصطلاح را به خاطر وضعیت جغرافیایی خود نامناسب میدانند - نایت، . - 2010آموزش فراملیتی: استرالیا اولین کشوری بود که در دهه 1990 اصطلاح فراملیتی را برای تمایز بین دانشجویان جذبشده بینالمللی و آنهایی که فقط در حال گذراندن دوره فراساحلی برای مدرک استرالیایی بودند، استفاده کرد - دیویس12 همکاران، - 2000 و اصطلاح آموزش فراملیتی بهراحتی برای توصیف پذیرش دانشجوی بینالمللی فراساحلی بدونتوجه بهجایی که درس میخواند از طریق برنامههای نمایندگی، خواهرخواندگی، آموزش فاصلهای یا توافقهای مبتنی بر پردیسهای دانشگاهی به کار میرفت - نایت، . - 2010
آموزش بدون مرز: اصطلاح آموزش بدون اولین بار در یک گزارش استرالیایی استفاده شد و مطالعهای مشابه آن درانگلستان، انجام گرفت - کانیینگهام1 و همکاران، . - 2000 درواقع، اصطلاح آموزش بدون به مرزهایی با درک مبهم،رشتهای و جغرافیایی که بهطور قراردادی لاینفک از آموزشعالی است، اشاره دارد - کمیته معاونان دانشگاه و مدیران2،. - 2000 ویژگی نوآورانه این اصطلاح ازآنجهت است که به فراسوی مرزهای جغرافیایی و حقوقی میرود و شاملمرزهای ادراکی، رشتهای و موقت است - نایت، . - 2010 تمایز مفاهیم آموزش بدون و آموزش فرامرزی اهمیت دارد،چرا که آموزش بدون مرز، عدم وجود مرزها را تأیید میکند، درحالیکه آموزش فرامرزی، به پایداری مرزها تأکیدمیورزد - وربیک و جوکیویترا3، . - 2005
آموزش فرامرزی: آموزش فرامرزی به جابجایی افراد، دانش، برنامهها، افکار، ارائهدهندگان، پروژهها، تحقیقات و خدمات فراسوی ملی یا مرزهای قانونی محلی اشاره میکند. آموزش فرامرزی زیرمجموعهای از بینالمللیسازی است و قسمتی از پروژههای همکاری توسعهای و طرحهای تجاری است - نایت، . - 2010 یونسکو - 2005 - 4 از آموزش فرامرزی،توصیف کاملی ارائه داده که عبارت است از »آموزش فرامرزی در موقعیتی به وجود میآید که استاد، دانشجو، برنامه، موسسه/ارائهدهنده یا مطالب آموزشی فراتر از مرزهای اداری /قضایی ملی باشند. آموزش فرامرزی ممکن است از طریق مؤسسات خصوصی، دولتی، غیرانتفاعی و انتفاعی ارائه شود و طیف وسیعی از الگوها در پیوستاری از آموزش چهره به چهره - اشکال متنوعی از مسافرت دانشجویان به خارج از کشور و پردیسهای خارج از کشور - تا آموزش فاصلهای - طیف وسیعی از فنآوریها همچون یادگیری الکترونیکی - را در برمیگیرد.« در جدول - 1 - سیر تحول مفهوم آموزشفرامرزی بیان شده است.
