بخشی از مقاله
چكيده
هدف پژوهش حاضر تدوين و سنجش شاخص هاي سرمايه انساني دانشگاه آزاد اسلامي خوزستان با رويكرد جذب دانشجوي خارجي است. بنابراين اين طرح پژوهشي شامل دو بخش مي باشد. در بخش اول شاخص ها تدوين و به عبارتي ابزار پژوهش تدوين و اعتبار يابي شد و در بخش دوم سرمايه انساني بر اساس شاخص هاي به دست آمده از مرحله اول ارزيابي شد. جامعه آماري اين پژوهش شامل مديران - عالي، مياني، عملياتي - و اساتيد دانشگاه هاي آزاد اسلامي خوزستان كه از شمال، جنوب و از مركز است؛ ٢٩٠عضو هيئت علمي به روش نمونه گيري تصادفي خوشه اي چندمرحله اي انتخاب شد.
بر اساس نتايج تحليل عاملي اكتشافي روش مولفه هاي اصلي، مهمترين شاخصها شامل دانش، نگرش و مهارت اساتيد ؛ فناوري اطلاعات و ارتباطات ؛ سيستم مديريتي ؛ فرهنگي ؛ مالي و خدماتي شناسايي شدند. نتايج نشان داد كه ميزان دانش و مهارت مديران و اساتيد در دانشگاههاي آزاد اسلامي استان خوزستان به منظور جذب دانشجويان خارجي در سطح مطلوبي نمي باشد. دانشگاهها از شاخصهاي فناوري اطلاعات و ارتباطات و سيستم مديريتي مناسبي براي جذب دانشجويان خارجي برخوردار نمي باشند. اگر چه اعضاي هيات علمي دانشگاه از هوش فرهنگي نسبتا مناسبي برخوردار هستند. اما اساتيد معتقدند كه جذب دانشجويان خارجي ضروري و موجب ارتقاي هويت ملي و رشد اقتصادي مي باشد.
- مقدمه
دگرگوني هاي فراوان و شتابان ناشي از پديده جهاني شدن در عصر حاضر به ويژه در عرصه هاي علوم و فن آوري از يك سو و تكيه بنيادين بر اقتصاد توسعه دانش محور از ديگر سو موجب شده است كه آموزش عالي، بيشترين تاثيرات را از اين تحولات پذيرا باشد و در عين حال، عميق ترين تاثيرات را بر اين روند داشته باشد. نظام آموزش عالي ايران نيز همگام با تحولات جهاني، همواره كوشيده است تا در قالب اهداف برنامه هاي بلندمدت به تقويت جايگاه آموزش عالي در سطح ملي و جهاني مبادرت ورزد و پاسخگوي نيازهاي گوناگون جامعه نوين باشد.
دانشگاههاي آزاد اسلامي استان خوزستان نيز در اين ميان نقش مهمي را در آموزش عالي كشور ايفا خواهند نمود. چرا كه اين دانشگاهها از موقعيت جغرافيايي سوق الجيشي مناسبي در منطقه خاورميانه برخوردارند و مي توانند با جذب دانشجويان خارجي سهم عمده اي را در روند جهاني توليد علم، رشد رقابت اقتصادي و ارتقاي هويت ملي كشور داشته باشند.
در اين راستا يكي از مهمترين پيش بايستهاي مهم جذب دانشجويان خارجي برخورداري از سرمايه ي انساني مطلوب در اين دانشگاههاست. برطبق گفته پيتر دراكر - ١٩٩٣ - دارايي هاي فكري و بخصوص سرمايه هاي انساني جزو مهمترين دارايي هاي سازماني محسوب مي شود و موفقيت بالقوه سازمانها ريشه در قابليتهاي فكري آنها دارد. سرمايه انساني در نگاه جديد فراتر از دانش و مهارتهاي افراد است. آنچه مهم است اين است كه افراد چگونه در جمع كار مي كنند و مهارتها و دانش خود را براي به دست آوردن نتيجه كار گروهي به كار مي بندند
بر اساس رويكرد سازماني اين شاخصها شامل شايستگي دانش و مهارت - فني، ارتباطي، تعاملي و تحليلي - ، استعداد، توانمندي لازم براي انجام كار و حل مسائل پيچيده، وفاداري سازماني، خلاقيت، نوآوري و شهروند سازماني است - بنتيس٨٥، ١٩٩٦؛ به نقل از قليج چي و مشبكي، ١٣٨٥ - . از منظر رويكرد شناختي معيارهاي سرمايه انساني عبارت از مهارتهاي رياضيات، علوم، مهارتهاي زباني، مهارتهاي حل مساله مي باشند
جوانمرد و محمديان - ١٣٨٩ - مهمترين شاخصهاي سرمايه انساني را قابليت رهبري، دانش مديران، دانش كاركنان، علاقه مندي و ارتباط با كاركنان، مهارت شغلي و توانمندي كاركنان مي دانند. چانگ٨٧ و همكاران - ٢٠٠٤ - اعتماد سازماني را به عنوان مهمترين شاخص قلمداد مي نمايند.
با عنايت تعاريف فوق، عناصر و معيارهاي اندازه گيري سرمايه انساني سازمان بر اساس رويكردها و ديدگاههاي مختلف متفاوت مي باشند. در واقع شاخصهاي سرمايه انساني بر اساس متغيرهاي اقتضايي هر سازمان همچون اهداف، ماموريت، ساختار سازماني نيز متفاوت مي باشند. جذب دانشجويان خارجي نيز هدف و استراتژي نويني جهت توسعه ي آموزش عالي فرامرزي است.
اهداف و سياستهاي اجرايي جهت تحقق اين مهم مبتني بر ساختار نويني از سرمايه انساني خواهد بود. شاخصهاي سرمايه انساني دانشگاههاي آزاد اسلامي استان خوزستان جهت جذب دانشجويان خارجي از حيث دانش، نگرش، مهارت، رهبري، ارتباطات، خلاقيت، نوآوري و........متمايز از ساختار توسعه ي دانشجويان در ابعاد درون مرزي مي باشد. چرا كه ويژگيها و نيازهاي آموزشي دانشجويان خارجي نيز متفاوت است.
بنابراين مساله ي اصلي پژوهش حاضر فقدان شاخصهاي سرمايه انساني در راستاي ارزيابي ميزان آمادگي اين دانشگاههاست. در واقع مساله تحقيق را مي توان در قالب سوالات مذكور چنين بيان كرد : شاخصهاي سرمايه انساني در دانشگاههاي آزاد اسلامي استان خوزستان به منظور جذب دانشجويان خارجي كدامند ؟ وضعيت شاخصهاي سرمايه انساني در دانشگاههاي آزاد اسلامي استان خوزستان به منظور جذب دانشجويان خارجي چگونه است ؟ مفهوم سرمايه انساني ريشه در ادبيات اقتصادي دارد. سرمايه انساني نه سرمايه فيزيكي نه سرمايه مالي محسوب ميشود بلكه سرمايه انساني به عنوان دانش، مهارت، خلاقيت و سلامت فرد تعريف شده است.
از لحاظ نظري مفهوم بين المللي شدن آموزش عالي اساسا بر نظريه سيستم هاي باز استوار است. تغييرات محيطي در مواجه با دانشگاه هاي امروز متعدد هستند. در دانشگاه به عنوان سيستم باز هميشه دو ديدگاه متفاوت و متضاد وجود دارد. از يك سو، به صورت آزادي بي قيد اشاره به اختلال عملكرد سازمان ها مانند عدم يكپارچگي و هويت و از سوي ديگر، پيوند و ارتباط با يكپارچگي سازمان از قبيل؛ وابستگي متقابل و ارزشهاي مشترك در ميان زير واحدها - ادارات و دفاتر - است.
ديدگاه نظريه سيستم هاي باز چهارچوبي براي تجسم و اجراي بين المللي شدن آموزش عالي فراهم ميكند. ماهيت ارتباط يك دانشگاه به طور طبيعي نياز به وابستگي متقابل و همكاري بين كل دانشگاه و اعضاي آن در فرايند بين المللي شدن و در عين حال، ويژگي عدم ارتباط اجازه ميدهد تا فردي از اعضاي جامعه دانشگاهي در تعامل مستقل در اين فرايند باشد.
بررسي پژوهشهاي انجام شده در خصوص شاخصهاي جذب دانشجويان خارجي نشان مي دهند كه برخي از نظريه پردازان اين حوزه تلويحا به شاخصها اشاره داشته اند و بندرت تحقيقاتي در اين زمينه صورت گرفته است. كيانگ ٨٨ - ٢٠٠٣ - در ارائه رويكردهاي بين المللي نمودن دانشگاهها تلويحا شاخصهاي جذب دانشجويان خارجي را معرفي مي نمايد. رويكرد شايستگي بر رشد و توسعه دانش، نگرش و مهارت اعضاي هيات علمي و كاركنان دانشگاه تاكيد دارد.
