بخشی از مقاله
چکیده:
در حال حاضر تمرکز اصلی اغلب دولتها ، بر روی پیشرفت وپیشبرد اهداف اقتصاد کشورشان می باشد. جذب سرمایه گذاری مستقیم خارجی میتواند یکی از روشهای سرعت دادن به حرکت اقتصاد به سمت پیشرفت و ترقی باشد. سرمایه گذاری مستقیم خارجی از روشهای مواجهه با کمبود منابع مالی در اقتصاد اغلب کشورها است. سرمایه گذاری مستقیم خارجی یکی از عواملی است که نقش قابل توجه در پیشبرد اهداف کلان اقتصادی هرکشور از قبیل تولید ، کاهش بیکاری، کنترل تورم، توسعه صادرات، جایگزینی واردات، کسب درآمد ارزی، بهره گیری از تکنولوژی و دانش فنی روز دنیا دارد.
بنابراین ایران نیز سعی می کند تا با فراهم کردن شرایط مناسب - ایجاد امنیت و ثبات اقتصادی، سیاسی، اجتماعی - و اصلاحات ساختاری و قانونی، سرمایه گذاری مستقیم خارجی بیشتری را جذب نماید. این مقاله در تلاش است، ابتدا اهمیت و ضرورت جذب سرمایه گذاری مستقیم خارجی در ایران را مورد مطالعه قرار دهد. سپس به موانع و محدودیتهای موجود بر سر راه سرمایه گذاری مستقیم خارجی می پردازد. همچنین پیامدهای مختلف سرمایه گذاری مستقیم خارجی مورد بحث قرار گرفته است. در نهایت به راهکارهای اصولی جذب سرمایه گذاری مستقیم خارجی درایران اشاره شده است.
واژگان کلیدی: پیشرفت، پیشبرد اقتصادی ،ایران، سرمایه گذاری مستقیم خارجی، توسعه صادرات
-1 مقدمه:
امروزه اغلب کشورها پی به اهمیت همگرایی و هم پیوندی اقتصادی و تجاری برده اند لذا تلاش می کنند تا با توسل به ابزارهای مناسبی از حالت درون گرایی و انزوای اقتصادی خارج شوند. و تعاملات اقتصادی خود را با دیگر کشورها افزایش دهند. یکی از این ابزارها جذب سرمایه گذاری مستقیم خارجی است. اگر امنیت اقتصادی و سیاسی در کشورهای در حال توسعه و در حال گذار تضمین شود و بسترهای مناسب قانونی فراهم گردد سرمایه گذاران بین المللی تمایل بیشتری برای فعالیت در اقتصاد این کشورها خواهند داشت. و فرصت مغتنمی است برای کشورهای سرمایه پذیر که با بهره گیری از مزیتهای نسبی در بخشهای مختلف خود به اهداف ذکر شده نایل شوند.
بررسیهای مختلف نشان می دهد که سرمایه گذاری مستقیم خارجی اثر مثبت فراوانی برای اقتصاد کشور سرمایه پذیر به ارمغان می آورد. - تاثیر مثبت بر تراز پرداختها و ارتقاء و توسعه مهارت نیروی انسانی و... - نکته قابل ذکر این که جذب سرمایه گذاری مستقیم خارجی هدف نیست بلکه خود ابزاری است برای نیل به پیشرفت و رونق اقتصادی همه جانبه. کشورهای در حال توسعه برای رونق دادن به اوضاع اقتصادی، ایجاد اشتغال و دستیابی به رشد و توسعه اقتصادی پایدار با مشکل کمبود منابع مالی در جهت سرمایه گذاری روبرو هستند. سرمایه گذاری به عنوان یکی از مسایل عمده اقتصادی مطرح بوده و برای ایجاد و تداوم رشد اقتصادی،3 تشکیل سرمایه در هر کشوری به ویژه در کشورهای در حال توسعه از اهمیت خاصی برخوردار است.
در جامعه جهانی تنها کشورهایی حرف برای گفتن خواهند داشت که توان فنی و تولیدی بالایی داشته باشند. و برای این امر سرمایه قابل ملاحظه ای لازم است. از این رو استفاده از منابع مالی خارجی به عنوان مکمل منابع داخلی ضروری به نظر می رسد. این امر ابزار مناسبی برای دستیابی به تکنولوژی مدرن و استفاده از ماشین آلات و تجهیزات با فناوری نوین است. سرمایه گذاری مستقیم خارجی تولیدات را از لحاظ کمی وکیفی افزایش داده و موجب رشد صادرات و رشد و توسعه اقتصادی می گردد. علاوه بر آن می تواند در نقش کاهنده بیکاری و مهارکننده تورم داخلی این کشورها نیز باشد. و با اشتغال زایی مولد فقر و توسعه نیافتگی این کشورها را کاهش داده و موجب بهبود سطح زندگی شود.
اهمیت سرمایه گذاری در رشد و توسعه کشورها به حدی است که اکثر الگوهای رشد، نقشی اساسی برای آن قائل اند. در راستای جهانی شدن1 و همگرایی2 و هم پیوندی3 اقتصادی منطقه ای و بین المللی و ضرورت اجتناب ناپذیر حضور فعال و موثر در رقابت و در تجارت بین الملل 4 سرمایه گذاری مستقیم خارجی بسیار موثر است. سرمایه گذاری مستقیم خارجی ابزاری است برای رسیدن به اهداف کلان اقتصادی - اشتغال زایی، کاهش بیکاری، کنترل تورم، توسعه صادرات 5 و جایگزینی واردات6 ، کسب درآمد ارزی7 و جبران مالی و نقدینگی - 8و نهایتاً رشد و توسعه اقتصادی پایدار کشورها.
بنابراین این کشورها در تلاشند با تثبیت شرایط اقتصادی و سیاسی و بهره مندی از پتانسیلها و مزیتهای نسبی9 در اقتصاد خود و تضمین بازدهی و سود برگشتی، حداکثر جذب سرمایه گذاری مستقیم خارجی را داشته باشند کشور سرمایه پذیر می تواند با جذب سرمایه گذاری مستقیم خارجی بخش های مختلف اقتصادی خود را سامان داده و اوضاع اقتصادی خود را ترمیم نماید. - افزایش تولید - خروج از رکود 10 و بیکاری، مهارتورم و کسب دانش روز و... - سرمایه گذار نیز با بهره مندی از ذخایر و منابع طبیعی و انسانی عمدتاً ارزان و فراوان کشورهای در حال توسعه می تواند هزینه های تولید را کاهش داده، سود و بازدهی مناسبی را بدست آورد.
با ورود سرمایه به کشور، توان رقابتی بالاتری در تولید کالاها و خدمات ایجاد شده و سرمایه گذاری مستقیم خارجی می تواند اقتصاد مارا در خروج از اقتصاد نفتی و متنوع سازی محصولات صادراتی یاری رساند. لذا باید توجه داشت که برای جذب سرمایه گذاری مستقیم خارجی باید به توسعه و بهبود زیرساختها و تاسیسات زیربنایی کشور - بنادر، فرودگاه ها، جاده ها و راه آهن و... - پرداخت. ضمن اینکه جهت پرهیز از تبعات احتمالی منفی سرمایه گذاری مستقیم خارجی - ترویج فرهنگ بیگانه، استفاده بی رویه از منابع طبیعی و تخریب محیط زیست، تسلط و دخالت سرمایه گذاران خارجی در سیاستهای تجاری و اقتصادی - باید این موضوع با مطالعه و برنامه ریزی صورت گیرد. در حال حاضر سرمایه گذاری مستقیم خارجی یکی از عوامل اصلی پیوند دادن اقتصاد کشور به اقتصاد بین المللی است و به عنوان عاملی در جهت انتقال نقدینگی، تکنولوژی و مهارتهای مدیریتی نقش مهمی پیدا کرده است با وجود اهمیت سرمایه گذاری مستقیم خارجی در همگرایی اقتصادی منطقه ای و بین المللی ، سهم کشور ما از جذب سرمایه گذاری مستقیم خارجی ناچیز بوده و هنوز نتوانسته، در این زمینه موفقیت و جایگاه مناسب ودرخوری کسب نماید. این مقاله در پی پاسخگویی به این سئوالهاست:
-اهمیت و ضرورت جذب سرمایه گذاری مستقیم خارجی چیست؟
-موانع و محدودیتهای جذب سرمایه گذاری مستقیم خارجی در ایران کدامند؟
-اثرات جذب سرمایه گذاری مستقیم خارجی چیست؟
-راهکارهای اصولی جذب سرمایهگذاری مستقیم خارجی در ایران چه هستند ؟
-2 طرح مسئله:
ایران برای مقابله با تحریم های سیاسی اقتصادی و کاهش تبعات این تحریمها باید از انزوای اقتصادی و اقتصاد درونگرا خارج شده، مخصوصاً از اقتصاد تک محصولی - نفتی - رهایی یابد. جذب سرمایه گذاری مستقیم خارجی الزاماتی برای کشور ما دارد از جمله انجام اصلاحات در قوانین و مقررات تجاری. باید قوانین دست و پاگیر و مجوزهای محدود کننده غیرمنطقی در بخش های بانکی، تجاری، گمرکی، بیمه، مالیات - اصلاح گردد. همچنین با ایجاد امنیت1 و ثبات2 سیاسی و اقتصادی و تضمین اصل و فرع سرمایه و سود سرمایه گذاری مستقیم خارجی، ریسک سرمایه گذاری در کشور را کاهش داد. کشور ما با داشتن منابع و ذخایر عظیم - نفت و گاز، مواد معدنی و... - و همچنین نیروی انسانی فراوان می تواند سهم بالایی را در جذب سرمایه گذاری های جهانی داشته باشد آنچه لازم است بسترسازی قانونی و اقتصادی جهت امنیت سرمایه گذاری مستقیم خارجی است و همچنین توسعه و بهبود زیرساختهای اقتصادی - 3راه آهن، بنادر، فرودگاه - و افزایش مهارت نیروی کار و تربیت نیروی انسانی آموزش دیده است.
که این موضوع باعث می گردد میل و رغبت سرمایه گذاران خارجی جهت سرمایه گذاری مستقیم خارجی در کشور ما افزایش یابد. سرمایه گذاری مستقیم خارجی مزیتهای متقابلی رابرای کشور ما و سرمایه گذاران خارجی به همراه خواهد داشت جذب سرمایه گذاری مستقیم خارجی نیاز به عزم و اراده ملی و همه جانبه و همچنین تغییر نگرش منفی به سرمایه گذاران خارجی دارد. کشور ما برای بهره گیری از منافع سرمایه گذاری مستقیم خارجی از قبیل - بهبود نظام مدیریتی، استفاده از تجربیات و تکنولوژی و دانش روز و... - باید با برنامه ریزی مستمر و مطالعه دقیق سعی در برداشتن موانع و محدودیتها در برابر سرمایه گذاری مستقیم خارجی داشته باشد.و همچنین با اعطای امتیازات و تشویق بانکی، بیمه ای، گمرکی مناسب، انگیزه سرمایه گذاران مستقیم خارجی را برای سرمایه گذاری در کشور افزایش دهد.
در ضمن می توان باتدوین مقررات مناسب راه را برای ورود سرمایه های ایرانیان مقیم خارج کشور نیز باز نمود. ایران علارغم توانمندیها و پتانسیلهایی که جهت سرمایه گذاری مستقیم خارجی دارد هنوز نتوانسته است در جذب این نوع سرمایه گذاری خارجی توفیق چندانی داشته باشد و متاسفانه سهم ایران از سرمایه گذاری مستقیم خارجی بسیار ناچیز بوده است. -3 اهمیت و ضرورت جذب سرمایه گذاری مستقیم خارجی در ایران:سرمایه گذاری مستقیم خارجی یکی از مهم ترین منابع تامین مالی در جهان امروز می باشد. سرمایه گذاری مستقیم خارجی به عنوان ابزاری در جهت افزایش کمی و کیفی تولید و کسب تکنولوژی ودانش فنی روز، ارتقاء کیفی نیروی انسانی و افزایش مهارت ها و تجربیات مدیریتی عمل نماید.
امروزه جذب سرمایه گذاری مستقیم خارجی در بخش های مختلف اقتصادی و در جوامع مختلف مخصوصاً کشورهای در حال توسعه و در حال گذار از اهمیت چشم گیری برخوردار گردیده است. و این اهمیت به لحاظ نقش مهمی است که سرمایه گذاری مستقیم خارجی در متغیرهای کلان اقتصادی این کشورها بازی می نماید. سرمایه گذاری مستقیم خارجی تاثیر مثبت فراوانی در افزایش تولیدات کشورها، مهار تورم،4 کاهش بیکاری5 و افزایش اشتغال، رشد و توسعه صادرات و انتقال تکنولوژی و دانش روز و بهبود دیگر متغیرها و شاخص های اقتصادی داشته و کشورها را در جذب بیشتر سرمایه گذاری مستقیم خارجی ترغیب نموده و به رقابت با یکدیگر وا می دارد.
در کشور ما نیز در کنار اجرای اصل 44 قانون اساسی و خصوصی سازی و واگذاری تصدی گری دولتی، فراهم آوردن شرایط مناسب جهت سرمایه گذاری مستقیم خارجی مورد تائید قرار گرفته است. در این راستا به نظر می رسد که جذب سرمایه گذاری مستقیم خارجی اهمیت بسیاری زیادی در تامین منابع سرمایه کشور، کسب فناوری، ارتقاء توان و مهارت نیروی کار، افزایش کمی و کیفی تولیدات داخل، افزایش بهره وری و کارایی، حمایت از بخش خصوصی و حرکت اقتصاد کشور به سمت همگرایی منطقه ای و بین المللی دارد. سرمایه گذاری مستقیم خارجی سبب ارتقاء کیفیت محصولات عرضه شده و تولیدات داخلی شده و توان رقابتی تولیدکنندگان داخل را در عرصه بین الملل افزایش خواهد داد با توجه به منافع و مزایای بالایی که سرمایه گذاری مستقیم
