بخشی از مقاله
چکیده
گاومیش با ویژگیهای منحصر به خود نظیر استفاده از منابع غذایی کم قیمت ، توان بالای سازگاری با محیط اطراف و مقاومت برابر بیماری ها و نیز تولید گوشت و شیر با ارزش می تواند تحول بزرگی در اقتصاد روستاییان ایجادکند. از اینرو محققان گاومیش را دام آینده معرفی می کنند. گاومیش از دامهای بومی ایران است و پرورش آن از 2 هزار و500 سال پیش از میلاد در کشور وجود داشته است. با توجه به اهمیت این دام در اقتصاد مقاومتی که اتکای آن به مردم ، تولیدکنندگان و تولید داخل است و جنبه های مثبت و رقابتی این دام پرارزش، این تحقیق که به صورت مروری تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانهای تنظیم شده است، به بررسی جنبه های اجتماعی اقتصادی پرورش گاومیش می پردازد.
مقدمه
گاومیش بعد از گاو وگوسفند بیشترین تعداد جمعیت دامی جهان را دارد 168 . - 5 - میلیون راس گاومیش در جهان وجود دارد که 95 درصد از کل این تعداد در قاره آسیاست . - 2 - گاومیش ها از جمله گونه های اهلی بسیار با ارزش وچند منظوره در برخی از بخش های ایران به حساب میآیند - 7 - ایران با داشتن حدود نیم میلیون راس گاومیش در استان های آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی، اردبیل، خوزستان، گیلان، مازندران، گلستان و لرستان و با ظرفیت محدودتر در استان های فارس، ایلام، کرمانشاه، زنجان، اصفهان و چهارمحال و بختیاری یکی ازکشورهای گاومیش خیز جهان می باشد.
- 1، - 12 طبق آخرین آمارهای موجود، جمعیت کل گاومیش در ایران حدود 400 هزار رأس تخمین زده میشود که بیشترین تراکم آن در استان خوزستان با 28 درصد و کمترین تراکم در استانهای شمالی با هشت درصد پراکنده شدهاند - . - 6 همه گاومیش های ایرانی، رودخانه ای به حساب می آیند . - 7 - از نظر تیپ نژادی، سه نوع گاومیش خوزستانی، آذری و مازندرانی در کشور وجود دارد که توان تولید خوزستانی از همه بیشتر است . - 6 - با توجه به مقدمه ای که در مورد این دام باارزش گفته شد، در ادامه به بیان اهمیت پرورش گاومیش می پردازیم.
اهمیت پرورش گاومیش
گاومیش های ایران در سه اقلیم متفاوت - مرتفع سردسیر ، معتدل و پست مرطوب دریای خزر و پست جلگه ای - پرورش داده می شود، این امر قابلیت سازگاری با محیط و عدم وابستگی این حیوان را به آب و هوای خاصی نشان می دهد . - 1 - گوشت گاومیش در مقایسه با گاو چربی کمتری دارد و براساس نظر کارشناسان کلسترول آن در مقایسه با دیگر گوشت های قرمز 40 درصد کمتر اما پروتئین آن 11 درصد و مواد معدنی آن هم 10 درصد بیشتر است.
گوشت گاومیش گرم است، گاومیش در برابر اغلب بیماری ها مقاوم است و گوشت آن هم ترد است و به همین علت آن را دام هزاره سوم می نامند. همچنین در سبد غذایی مصرف کنندگان آنچه بیش از هر ماده دیگری حلقه تغذیه انسان را کامل می کند، مواد پروتئینی به خصوص نوع حیوانی است . - 3 - بالا بودن میزان چربی و ماده خشک بدون چربی در شیر گاومیش ، وجود بسترهای لازم برای رونق گرفتن صنایع تبدیلی و امکان بهره مندی از ضایعات کشاورزی و امکان صادرات فرآورده های آن از مهم ترین مزایای پرورش این نوع دام است.
جنبه های اقتصادی پرورش گاومیش
گاومیشهای بومی ایران از جمله ذخائر ژنتیکی مهم کشور محسوب می شوند که نقش مهمی در اقتصاد روستائیان دارند . - 4 - این دام با مزایایی چون مقاومت زیاد نسبت به بیماریها ، تطابق پذیری مناسب با شرایط پرورش و نیروی کار فراوان، تولید شیر با درصد پروتئین، چربی، لاکتوز و امگا3 بالا نسبت به شیر گاو و تولید گوشت با چربی و کلسترول پایین تر در مقایسه با گاو شیرده نقش زیادی در بهبود و توسعه اقتصاد خانواده های روستایی دارد . - 1 -
تولید شیر گاومیش های دنیا از سال 1997 تا 2007به میزان %43 افزایش یافته است. این روند صعودی برای تولید شیر گاو به میزان %20 برای همین دوره گزارش شده است - 9 - .اما به هر حال، هنوز تولید شیر گاومیش بسیار پایین تر از تولید شیر گاو است. تولید شیر گاومیش و گاو در سال 2007 به ترتیب 85 و 560 میلیون تن بوده است . - 9 - میزان تولید شیر در گاومیش بر حسب نژاد، تغذیه،مدیریت، طول دوره شیردهی و فاصله بین دو زایش تغییرات زیادی دارد . - 11 - گاومیش های بومی ایران از توان بالایی برخوردارند ، بهطور میانگین روزانه 8/5 کیلوگرم شیر - یکهزار و 400 تا یکهزار و 600 کیلوگرم در هر دوره - تولید می کنند.
- 6 - شیر گاومیش نسبت به شیر گاو دارای چربی -8/6% - - 8/3 و پروتئین - 4/5-4/8% - بیشتری است . - 13 - شیر گاومیش به دلیل میزان درصد چربی بالا ، از ویژگی خاصی برخوردار است و فرآورده های آن دارای ارزش اقتصادی بالایی هستند. شیر گاومیش به لحاظ ماده خشک، پروتئین و چربی بالاتر باید از قیمت بیشتری برخوردار باشد. به عنوان مثال، استاندارد پنیر مازورلا که یکی از پنیرهای معروف ایتالیا است، ایجاب میکند که در تولید آن از شیر گاومیش استفاده شود.
گاومیش اغلب به علت پایین بودن ظرفیت تولیدمثلی، بالابودن فاصله زایش و سن در موقع اولین زایش و کوتاه بودن طول دوره شیردهی مورد سرزنش بوده است . - 8 - این عوامل باعث شده است تا گاومیش سهم خود را از زندگی در روستاها به گاو بدهد و به تدریج از جمعیت آن کاسته شود - 3 - بنابراین، بالابردن ظرفیت تولید و استفاده کامل از پتانسیل ژنتیکی این دام، علاوه بر تأمین بخش قابل توجهی از مواد پروتئینی مورد نیاز، می تواند در اقتصادی شدن پرورش گاومیش و توسعه آن نیز مؤثر واقع شود - 4 - معمولاً. در شرایط گله، یک گاومیش می تواند دو زایش در هر سه سال داشته باشد اما در شرایط مدیریتی خوب در گله گاومیش های شیری، یک گاومیش می تواند دارای فاصله زایش 11 - 12 ماه نیز باشد.
- 7 - بنابراین به دلیل حفظ تنوع غذایی، امنیت غذایی، تنوع گونه ای، اقتصاد روستایی وغیره، لازم است با بهبود صفات تولیدمثلی هم از طریق بهبود عوامل مدیریتی و هم عوامل ژنتیکی، با کاهش جمعیت این گونه مقابله شود. این دام، بیشتر احتیاجات خود را از طبیعت تأمین می کند و تولیدات آن برای دامدار هزینه کمی دارد. گاومیش از لحاظ دریافت غذا با گاو رقابت نمی کند، بنابراین نباید این دو گونه را جایگزین هم کرد . - 3 -
علاوه بر شیر و گوشت این حیوان، پوست آن نیز به علت ضخامت زیاد در صنایع دستی مانند ساخت وسایلی نظیر کیف، دستکش، زین اسب، کمربند و قالیچههای تزیینی کاربرد دارد. از شاخ این حیوان نیز می توان در ساخت وسایل تزیینی و دسته چاقو ،دکمه ، شانه ، چتر ، عصا و آلات موسیقی استفاده کرد. حتی کود گاومیش از بهترین کودها برای حاصلخیزی زمین های کشاورزی و به ویژه پرورش قارچ است. ضخامت موی گاومیش هم 2 برابر گاو است و برای تهیه برس و قلم مو استفاده می شود. پرورش گاومیش به رغم مزایای زیاد همچنان اندک و سنتی است.
باید با ایجاد زیرساخت های لازم و فراهم کردن شرایط، آن را به سمت نیمه صنعتی و صنعتی سوق داد. زیرا تنها در این صورت است که سود صاحب دام نیز تضمین شده و ریسک کمتری خواهد داشت. - - 6 و با ایجاد فرصت های شغلی نقش مهمی در توسعه اقتصادی خواهد داشت.گسترش صنایع تبدیلی و مراکز تولید ارزش افزوده محصولات دامپروری گاومیش از دیگر ضرورتهای اقتصادی میباشد.
