مقاله در مورد پرورش گاو و گاومیش

بخشی از مقاله

پرورش گاو و گاوميش

مقدمه:
در سال شش زمان کليدي وجود دارد که وضعيت بدن دام بايد مورد ارزيابي قرار گيرد.اين زمان ها عبارتند از:اواسط دوره خشکي،زايمان، و تقريبا 270،180،90،45 روز بعد از شروع شيرواري.آنچه در زير مي آيد به شرح اهداف معين در خصوص وضعيت بدن در هرکدام از اين مراحل مي پردازد.

دوره خشکي:
نمره ايده آل وضعيت بدن براي يک گاو خشک 3.5 مي باشد.براي حصول عملکرد و سلامتي مطلوب در مراحل اوليه شيرواري که در پي دوره خشکي مي آيد،وضعيت بدن بايد حداقل 3 و حداکثر 4 باشد.
اثبات شده است که يک گاو در طي شيرواري چربي بدن را با بازده بيشتري نسبت به دوره خشکي ذخيره مي کند.گاها يک گاو قبل از اينکه به نمره وضعيت قابل قبولي برسد،بايد خشک گردد.از اينرو يک مدير بايد گاوهاي خشک را به منظور اضافه وزن و حصول نمره وضعيت مطلوب تغذيه کند.بديهي است که يک برنامه تغذيه اي حساب شده همراه با بازديدهاي مکرر براي بالا رفتن وضعيت بدن گاوهاي خشک(البته بدون چاق شدن گاو)ضروري است.

علوفه خشک ساقه بلند و داراي کيفيت متوسط،بهترين خوراک علوفه اي براي گاوهاي خشک به شمار مي رود.علوفه با کيفيت بالاتر(از نظر انرژي و پروتئين)از قبيل سيلوي ذرت و هيلاژ يونجه بايد با احتياط و محدوديت بيشتري مصرف شوند تا از افزايش بيش از حد نمره وضعيت جلوگيري به عمل آيد.
استفاده از علوفه با کميت و کيفيت مناسب،مکمل هاي با انرژي پايين و فيبر بالا که حاوي مقدار کافي پروتئين،مواد معدني و ويتامين ها باشد مي تواند در مقادير کنترل شده بمنظور دسترسي به افزايش نمره وضعيت بکار رود.
حذف چربي اضافه در گاوهاي خشک هم با استفاده از محدود کردن انرژي دريافتي طي دوره خشکي،عملکرد بعد از آن را با مشکل مواجه نخواهد کرد.
اوايل شيرواري:
گاو بايد طي اوايل دوره شيرواري مکررا مورد ارزيابي قرار بگيرد.وضعيت بدن گاو -از آنجا که منعکس کننده ي ذخاير انرژي بدن است-اثر عمده خود را روي سلامتي،توليد و باروري گاو شيري خواهد گذاشت.
اضافه وزن بيش از حد گاو يعني نمره وضعيت بالاتر از 4 خطر بزرگي محسوب مي شود و ممکن است سبب ايجاد سندرم گاو چاق و مشکلاتي از قبيل سخت زايي،جفت ماندگي،عفونت هاي رحمي،تورم پستان،جابجايي شيردان،کتوز و تب شير گردد.معمولا مقاومت گاو به استرس هاي زايماني کافي نيست و اشتهاي آن کمتر از آن است که پاسخگوي نيازهاي اوايل شيرواري باشد.
از طرف ديگر،چنانچه نمره وضعيت کمتر از 3 باشد،گاو بدون داشتن ذخاير کافي انرژي،استارت توليد را مي زند.اين گاو ممکن است با مشکلات کمتري در زمان زايمان مواجه باشد اما عملکرد توليد مثلي و توليد شير آن پائين تر از حد انتظار ما خواهد بود.

همانطور که در شکل نشان داده شده،يک گاو متوسط معمولا در 4 تا 6 هفتگي بعد از شروع شيرواري،به پيک توليد مي رسد.اگر دريافتي خوراک(ماده خشک)توسط گاو کندتر از نيازهايش پيش برود،در 9 تا 11 هفتگي به پيک خواهد رسيد.اين وضعيت،گاو را براي چندين ماه پس از شروع شيرواري در بالانس منفي انرژي قرار خواهد داد؛به اين معني که دريافتي انرژي خوراک کمتر از بازده انرژي شير توليدي است.اين گاو از چربي بافتي خود براي جبران اين نقيصه استفاده خواهد کرد.
گاوي که شيرواري را در وضعيت لاغر شروع کند،ذخاير انرژي کمي دارد و پيک توليد پائين تري خواهد داشت.پيک توليد مستقيما با کل توليد شير در گاوهاي بالغ مرتبط است.براي هر يک کيلوگرم اضافي در توليد شير(در حالت پيک) تقريبا 200 کيلوگرم شير بيشتري در کل دوره شيرواري حاصل مي شود.
پائين بودن وضعيت بدن در زمان زايمان همچنين مي تواند سبب پائين آمدن چربي شير شود؛زيرا که در اوايل شيرواري نسبت بالايي از پيش سازهاي چربي شير،از ذخاير چربي بدن گاو منشا مي گيرند.
گاو بالغ متوسطي که با وضعيت بدن مطلوب(3.5 و حداکثر 4) زايمان مي کند،طي 80-60 روز اول با فرض سلامتي کامل،روزانه 1-0.5 کيلوگرم از بافت بدن خود را از دست مي دهد.
يک کيلوگرم از بافت بدن(بيشتر به حالت چربي) مي تواند 4.92 مگاکالري(NEL)را تامين نمايد.شير با چربي 3.5% نيز شامل حدود 0.69 مگاکالري انرژي(NEL)در کيلوگرم است.بنابراين يک کيلوگرم از بافت بدن مي تواند انرژي لازم براي توليد 7.1 کيلوگرم شير راتامين کند.از دست دادن 70 کيلوگرم چربي در گاو بالغ متوسط،معادل توليد 500 کيلوگرم شير بيشتر از دريافتي انرژي جيره خواهد بود.
طي دو ماه اول شيرواري،گاو بالغ متوسط بين 1.2-1 از نمره وضعيتش را از دست مي دهد،و تا هفته دهم نزديک به وضعيت 3 ثابت مي ماند و تا روز نودم وضعيت از دست داده را بازيابي مي کند.در اين زمان،بالا بردن دريافتي انرژي جيره مي تواند احتياجات در حال کاهش انرژي شير را پاسخ بگويد.اين امر با دوره بازديد از فعاليت هاي فحلي،جفت گيري و تلقيح،مقارن است.
تجربه و تحقيق نشان داده است که گاوهاي در حال اضافه وزن(در بالانس مثبت انرژي)در زمان سرويس،نرخ آبستني بالاتري نسبت به گاوهاي در حال کاهش وزن دارند.نمره وضعيت بين 2.5 و 3.5 براي بازده توليد مثلي مطلوب،کافي است.
مصرف پائين انرژي در اوايل شيرواري مي تواند روزانه منجر به 2-1.5 کيلوگرم سوزش چربي

گردد.اين امر خطر تجمع چربي در کبد گاو را بالا مي برد و مي تواند سبب کتوز شود.همچنين حساسيت گاو به بيماري زياد شده و بازگشت به استروس به تاخير افتاده و باروري پائين مي آيد.
گاوهاي اوايل شيرواري حدود 10% کمتر از گاوهاي سطح مشابه توليد در اواسط شيرواري ماده خشک مصرف مي کنند.بنابراين تامين پروتئين کافي براي پاسخگويي به احتياجات پيک توليد به اين معني است که محتواي پروتئيني جيره در محدوده 20-18 درصد ماده خشک آن باشد.در حالت ايده آل 40% پروتئين بايد عبوري باشد تا از تجزيه شکمبه اي گذر کرده و آمينواسيدهاي دخيل در ت

وليد شير را فراهم آورد.
درهر صورت بايد بين مقادير زياد مواد دانه اي(نشاسته)با قابليت هضم بالا و قابليت تخمير سريع براي تامين انرژي با علوفه فيبري به منظور نگهداري عملکرد شکمبه و سنتز چربي شير تعادل برقرار باشد.
جيره بايد به گونه اي باشد که 75-72 درصد کل مواد مغذي قابل هضم(TDN) و 1.67-1.61 مگاکالري در کيلوگرم انرژي خالص شيرواري(NEL)تامين نمايد.کل سطح فيبر جيره بايد بين 19 و 21 درصد فيبر شوينده اسيدي(ADF) و بين 25 و 28 درصد فيبر شوينده خنثي(NDF)باشد.حداقل 21% کل ماده خشک جيره بايد از NDF علوفه تامين شود.برخي از علوفه ها بايد بصورت خشک باشند تا بالاترين عملکرد شکمبه را داشته باشيم.
اواسط شيرواري:
وقتي 180 روز از شيرواري گذشت،ارزيابي وضعيت بدن بايد مؤيد اين نکته باشد که گاوها در حال بازسازي آن دسته از ذخاير چربي بدنشان هستند که در اوايل شيرواري از دست رفته بود.در اين مرحله از شيرواري،نمره هاي وضعيت بايد براي پرتوليد ترين گاوهاي گله 3 و براي گاوهاي متوسط شير بين 3.5-3 باشد.ممکن است نمره وضعيت گاوهاي کم توليد از 3.5 بالاتر رفته باشد که در اين حالت بايد تغذيه آنها با مديريت دقيقتري انجام شود تا از چاقي جلوگيري به عمل آيد.
اواخر شيرواري:
نمره وضعيت بدن در 270 روزگي بعد از شروع شيرواري بايستي 3.5 باشد.در طي اين مدت،گاوهاي کم توليد تمايل به افزايش بيش از حد نمره وضعيت دارند و ممکن است نمره 4 يا بيشتر را نشان بدهند.اين امر بخصوص زماني رخ خواهد داد که مقادير زيادي سيلوي ذرت در جيره استفاده شود؛و همچنين زماني که در خصوص مصرف کنسانتره محدوديتي به عمل نيامده باشد.
بيش از حد بودن وضعيت بدن در گله هاي داراي سيستم فري استال که با جيره کاملا مخلوط شده(TMR) تغذيه مي کنند و گاوها با توجه به ميزان توليدشان گروه بندي نشده اند نيز ديده مي شود.
در گله هايي که فاصله گوساله زايي بيش از حد معمول،دوره توليد کم و/يا دوره خشکي را طولاني مي کنند،بسياري از گاوها بيش از حد چاق مي شوند.در اين وضعيت،مديريت پرورشي نيازمند بهبود است.
تليسه هاي شکم اول:
وضعيت بدن مطلوب براي تليسه هاي شکم اول نزديک به 3 است.تليسه هاي با نمره بيشتر از 3 احتمالا سختزايي داشته اند. مديريت تليسه هاي شکم اول متفاوت از ديگر هم گله اي هاي مسن ترشان انجام مي گيرد.بايد توجه داشت که آنها در زمان زايمان 150-100 کيلوگرم کمتر از گاوهاي مسن تر گله وزن دارند.مقدار کنسانتره ي روزانه آنها بايد طوري تنظيم شود که نسبت علوفه به کنسانتره بدرستي رعايت شود تا از مشکلات ناشي از سوء عملکرد سيستم گوارشي جلوگيري به عمل آيد.
تليسه هاي شکم اول پايداري بيشتري از هم گله اي هاي مسن تر خود نشان مي دهند

.تليسه هاي شکم اول در اواسط شيرواري به طور متوسط ماهانه افتي معادل 4 درصد نشان مي دهند که اين در گاوهاي مسن تر،8 درصد مي باشد.در اواخر شيرواري،تليسه هاي شکم اول ماهانه 8-6 درصد افت نشان مي دهند که اين رقم براي گاوهاي ديگر 14-10 درصد مي باشد.اين پايداري بالا حاکي از آنست که دريافتي انرژي در تليسه ها در جهت ايجاد ذخاير چربي بدني،هيچگاه مانند گاوهاي مسن تر نيست.
گاوهاي شکم اول و دوم در طي اواسط و اواخر شيرواري و دوره خشکي احتياج زيادي به انرژي براي رشدشان دارند.اين گاوها بايد طي دو دوره شيرواري اول خود،75-50 کيلوگرم افزايش وزن پيدا کنند تا به وزن بالغ برسند.براي اطمينان از اينکه مواد مغذي اضافي مورد نياز براي رشد تامين شده اند،توصيه ي استاندارد اين است که کنسانتره بيشتري به اين گاوها داده شود.طي اواسط و اواخر شيرواري،گاو شکم اول بايد 10 درصد و گاو شکم دوم بايد 5 درصد کنسانتره بيشتري از آنچه مورد نياز است براي توليد شير و افزايش وضعيت بدن دريافت کند.
مديريت درست بالانس انرژي طي شيرواري و چرخه ي توليد يک گاو شيري مي تواند به طور چشمگيري ظرفيت آنرا براي بهره وري افزايش دهد.
پديده هاي نوين ٬ استراتژي هاي جديد را براي گاو نزديک زايمان توصيه مي کند
گاوها هرچه به زمان زايمان و آغاز دوره شير دهي جديد نزديک تر مي شوند ٬ دچار تنش يااسترس بيشتري مي شوند . در خلال اين دوره ي انتقال ٬ بسياري تغييرات بيولوژيکي جهت مراحل مختلف زايمان و شروع شير دهي رخ ميدهد و البته تغييرات عمده تري در روش مديريت اين دوره نيز انجام مي شود که مزيد بر استرس هاي بيولوژيکي مي باشد .
همانگونه که همگان قبول دارند ٬ دوره ي انتقال دوره ي بسيار حساس در جهت پيشگيري از مجموعه مشکلات دام مي باشد . با وجود تلاش بسيار حساس در جهت پيشگيري از مجموعه مشکلات دام مي باشد . با وجود تلاش بسيار متخصصين عملي تغذيه ي گاو و محققين دانشگاهي ٬ مشکلات اوايل دوره ي شير دهي همچنان وجود دارد . يک توصيه عملي بسيار معمول اين که دريافت مواد غذايي توسط دام را قبل از زايمان بايد تحت نظر گرفت . دريافت غذا به ويژه در هفته ي آخر قبل از زايمان يک مسئله طبيعي است .
سه هفته قبل از زايمان دريافت ماده ي خشک گاو وتليسه ي شکم اول حدود 9/1 و7/1 درصد وزن بدن آن مي باشد ولي تفاوت هاي عمده اي از يک گله تا گله ديگر از نظر در يافت ماده ي خشک ديده شده است . متاسفانه زماني که نياز گاو به مواد غذايي جهت رشد جنين و آماده شدن سيستم پستاني براي دوره ي شير دهي بعدي افزايش مي يابد ٬اشتهاي گاو کاهش پيدا مي کند . به همين علت توصيه ي افزايش دادن دريافت ماده ي خشک (مواد غذايي) به نظر منطقي مي آيد.
حدود 10 سال قبل تحقيقي انجام داديم که در آن گاوهايي که به طور طبيعي قبل از زايش ٬ کاهش دريافت غذايي داشتند با گاوهايي که به طور دستي تغذيه ي اجباري شدند (به صورتي که دريافت ماده ي خشک آنها کاهش نيافت ) مقايسه گرديدند ٬ گاوهايي که به طور اجباري تغذيه شده اند ٬ تمام پس مانده ي آخور آنها به صورت دست ي وارد شکمبه آنها شد (از طريق فيستول بادريچه ي تعبيه شده ). شکل شماره 1 دريافت ماده خشک 2 گروه گاو را نشان مي

دهد در مقايسه گاوهائي که تغذيه اجباري داشتند و دريافت ماده خشک آنها کاهش نداشت ٬وضعيت آنها پس از زايمان بهتر از گروه شاهد بود . چربي کمتري در کبد و کتون کمتري در خون داشتند و آنها شير بيشتر و با درصد چربي بالاتري توليد کردند . برداشت منطقي از اين تحقيق افزايش مقدار در يافت ماده ي خشک در قبل از زايمان بود و اين توصيه پيغامي بود که از آن زمان ما به دامدار ٬دامپزشک و متخصص تغذيه ارسال مي کرديم .
شواهد قوي وجود دارد که احتمال برداشت ديگري از نتايج تحقيق فوق را تقويت مي کند . تحقيقاتي در دانشگاه ايلينويز و اخيراً در دانشگاه فلوريدا انجام گرديده که نتيجه گيري جديدي را عرضه مي کند و آن اين محدوديت تغذيه در دوره ي انتقال (دوره ي خشکي ) به خوبي تغذيه اجباري يا تغذيه آزاد پاسخ داده است . شکل شماره (2) منحني دريافت ماده ي خت و تغذيه گروه شاهد (طبيعي) در قبل از زايمان برابر است . تحقيق دانشگاه ايلينويز نشان داد که چربي کبد گاوهاي تغذيه شده با روش محدوديت ٬ کمتر بوده و پس از زايمان دريافت ماده ي خشک آن ها بالاتر رفته است .
جهت دستيابي به پاسخ واقعي ٬ نياز به بررسي مجدد نتايج مطالعه ي تغذيه اجباري و تحقيقات انجام شده در دانشگاه هاي ايلينويز و فلوريدا داشتيم .
پس از بررسي نتايج تحقيق قبلي خود که در آن گاوها به روشي تغذيه شده بودند که موجب تفاوت فاحشي در دريافت ماده خشک گاوهاي خشک نزديک زايش گرديد به اين نتيجه رسيديم که نتايج تحقيق ما هيچ گونه رابطه اي ميان ميانگين دريافت ماده ي خشک 3 هفته ي آخر آبستني و مقدار چربي جمع شده در کبد پس از زايمانرا نشان نداد ولي رابطه معني داري را بين کاهش دريافت غذا در سه هفته آخر آبستني و مقدار چربي جمع شده در کبد پس از زايمان گاوها را نشان داد . بدين معني که هر چه دريافت غذا کاهش بيشتري داشت جمع شدن چربي در کبد بيشتر بود . در تحقيق اوليه ي ما تغذيه ي اجباري به ما اين امکان را داد که دريافت غذا را به حداکثر برسانيم وهمچنين در جهت پيشگيري از کاهش دريافت مواد غذايي در قبل از زايمان کمک زيادي کرد و اکنون با پديده هاي نوين توصيه مي گردد بالا بردن دريافت غذا به سمت حداکثر ٬ جهت سلامتي و توليد خوب گاو پس از زايمان ضروري نيست . شايد بهتر باشد در دوره ي قبل از زايمان سعي و تلاش در جهت دريافت مواد غذايي شود تا بالا بردن دريافت مواد غذايي .
در يافت بالاتر ماده ي خشک زيان آور نيست و نبايد عليه اين کار تبليغ گردد ولي اگر گاوها نتوانند مقدار دريافت ماده ي خشک را در خلال دوره ي زايمان ادامه دهند در معرض خطر بيشتري قرا ر خواهند گرفت . پر واضح است که امکان نگهداري اشتهاي کل گاوها وجود ندارد و متاسفانه

تحقيقات کافي در اين خصوص وجود ندارد تا بتوان استراتژي مناسبي را در جهت جلوگيري از کم شدن دريافت ماده ي خشک ارايه نمود . تنها توصيه هاي منطقي را مي توان قبول کرد و بکار برد . در دوره ي قبل از زايش يا دوره ي خشکي نزديک زايمان به طور طبيعي گاو غذاي کمتر مي خورد بنابر اين پيشگيري از هر مسئله اي که باعث کاهش بيشتر دريافت غذا گردد٬بسيار مهم و حياتي است .
مهم ترين نکات جهت يادآوري :
- جايگاه گاوهاي نزديک زايمان را متراکم نکنيد . اين مشکل معمول گاوداري هاست به ويژه

گاوداريهاي توسعه يافته و در تهيه ي جايگاه مناسب جهت گاوهاي در حال انتقال موفق نشده اند . تراکم جمعيت در جايگاههاي با Free-stall 90% تعداد جايگاه آزاد انفرادي است . در جايگاه هاي بدون free-stall و باز حدود 30 متر مربع (مسقف و آزاد )براي هر گاو بايد در نظر گرفته شود .
- از جابه جايي بيش از حد پيشگيري کنيد . محيط هاي جديد و گروه جديد گاو ايجاد تنش مي کند . داشتن گروه هاي متعدد لزوماً يک حسن نيست . به ويژه از جابه جايي گاو وتليسه قبل از زايش بايد اجتناب شود .
- گاو و تليسه را در صورت امکان جدا از هم نگهداريد . با اين که حساسيت تليسه نسبت به گاو در برابر مشکلات کم تر است ولي اگر در محل غذاو آخور قادر به رقابت با گاو نباشد با جدا سازي آنها اين مسئله ايجاد مشکل نخواهد کرد .
- از تغيير شديد جيره ي غذايي اجتناب گردد . به خصوص از افزودن ناگهاني مواد غذايي که خوش خوراک نيستند از قبيل (پودر خون٬ چربي) جلوگيري شود . دوره ي انتقال زمان خوبي جهت تغذيه دام با علوفه ي خراب يا کپک زده نيست .
- از غذاي کاملاً مخلوط جهت تغذيه ي گاوهاي نزديک زايش استفاده گردد تا قابل جدا سازي و و انتخاب گاو نباشد .
بدين وسيله از مصرف نشاسته و کنسانتره بيش از حد جلوگيري خواهد شد و حتي مواد غذايي غير خوش خوراک را به اين روش مي توان به گاو خوراند .
- از تنش گرمايي جلوگيري کنيد . به طور معمول به گاوهاي شيري از اين نظر رسيدگي مي شود و نبايد گاوهاي نزديک زايمان را فراموش کنيد .
- آب تازه و به مقدار کافي در اختيار گاوها قرار دهيد . روش تغذيه محدود کننده ي مقدار غذا يک امتياز است به خصوص براي گاودارا ني که نمي توانند مقدار بالاي دريافت غذا در گروه گاوهاي نزديک زايمان را انجام دهند و يا گاوداراني که ترجيح ميدهند به طور اجبار دريافت ماده غذايي را بالا ببرند . با محدود نگه داشتن در يافت غذا ٬ احتمال کاهش شديد اشتها و دريافت ماده ي خشک در نزديک زايمان افزايش مي يابد . از نقطه نظر علمي کاربردي محدود کردن در يافت غذا بسيار ساده و قابل انجام است و تنها با افزايش فيبر انجام مي شو د . تعداد زيادي مطالعه و تحقيق نشان داده اند که دريافت غذا توسط گاو نزديک زا Close-up ارتباط زيادي به مقدار فيبر جيره دارد . براي موفق شدن در محدود کردن غذاي دريافتي بايد غذا را در آخور ها با گردن گير و يا در Stanchion انجام داد . در صورتي که تغذيه به طو ر گروهي انجام شود٬ رقابت موجب خواهد شد که تعدادي گاو غذاي بسيار محدودي در يافت کنند و تعدادي ديگر به طور غير محدود غذا بخورند . متاسفانه به اندازه کافي مطالعه و تحقيق در اين رابطه که سطح فيبر جيره و مقدار جيره ي گاو هاي نزديک زا چقدر باشد تا با کمترين استرس و به آرامي دوره ي انتقال توسط گاو طي شود ٬ انجام نشده ولي به هر حال مدارک کافي وجود دارد که اشاره به تغذيه ي جيره با انرژي بالا (براي گاو close-up (Mcal/nei/b/dm 0/72-0/70 ٬ (34-40 درصد کربوهيدرات غير فيبري NFC و حداقل 32/0 NFC )که البته اين توصيه صد درصد و تضمين عليه حل مشکلات پس از زايش نيست. پيدا کردن راه و روش صحيح براي گله ي شما هميشه ساده نمي باشد ولي اجازه ندهيد که چند مشکل کوچک سد راه شما جهت رسيدن به پاسخ صحيح شود .
اثر طول دوره ي روشنايي روزانه و هورمون رشد (تروپست)بر توليد شير در گاوها
هورمون رشد که هورموند سوماتوتروپيک يا سوماتوتروپين (BST) نيز ناميده ميشود ٬در گونه ه

اي مختلف بين 178 تا 196 اسيد آمينه داشته و با تاثير گذاري بر روي همه ي سلول هاي بدن به ويژه استخوان و ماهيچه ٬براي ادامه ي رشد خطي بدن لازم است . اين هورمون از قسمت قدامي غده ي هيپوفيز ترشح ميشود وحدود 30 تا 40 درصد سلولهاي اين ناحيه از نوع سوماتوتروپ هستند که هورمون رشد را ترشح ميکنند . ترشح زياد اين هورمون پيش از بلوغ موجب رشد بيش از اندازه استخوانها شده و حالت ژيگانتريزم را به وجود مي آورد ٬ در حالي که ترشح زياد پس از بلوغ باعث ناهنجاري هاي آکرومگالي که با پهن شدن استخوانها همراه است ٬خواهد شد و کمبو

د آن طي دوران ابتدايي زندگي باعث بروز ناهنجاريهايي در رشد و کوتولگي مي شود .
اثر متابوليک هورمون رشد :
از جمله اثرات متا بوليک مي توان به ذکر موارد زير اکتفا نمود :
1- افزايش ميزان سنتز پروتئين در کليه سلولهاي بدن که اثر را با افزايش در سرعت انتقال اسيدهاي آمينه به سلول بدن اعمال مي کند وموجب افزايش سنتز پروتئين ونگهداري ازت در بدن ميشود .
2- افزايش فراخواني اسيدها ي چرب از بافت چربي ٬ افزايش اسيدهاي چرب آزاد در خون و افزايش استفاده از اسيدهاي چرب براي توليد انرژِي
3- کاهش ميزان مصرف گلوکز در سراسر بدن.اين هورمون سبب کاهش چربي در لاشه و افزايش ميزان گلوکز خون نيز ميگردد ٬به اين ترتيب در واقع هورمون رشد پروتئين هاي بدن را افزايش ميدهد ٬ذخاير چربي را به مصرف مي رساند و کربوهيدرات ها راحفظ مي کند . دراين مقاله مشخص خواهد شد که روش هاي مختلف نوردهي مصنوعي به همراه تزريق هورمون رشد (سوماتوتروپين گاوي)بر روي گاوهاي شيري تا چه حد مي تواند در افزايش توليد شير ٬چربي تصحيح شده (FCM) ٬ پروتئين و لاکتوز شير نقش داشته باشد . در آزمايشي به مدت 140 روز بر روي 40 گاو شيري که از لحاظ شير دهي (DIM) با هم برابر بوده و بيشتر از 70 روز از توليد شير آنها مي گذشت ٬با استفاده از 4 گروه آزمايشي که شامل : دوره ي روشنايي روزانه ي طبيعي روشنايي روزانه ي طبيعي به همراه تزريق عضلاني روزانه 14 ميلي گرم هورمون ٬روشنايي طولاني (18 ساعت روشنايي و 6 ساعت تاريکي مطلقاز 5 صبح لغايت 23) ٬روشنايي طولاني به همراه تزريق عضلاني روزانه 14ميلي گرم هورمون بود٬انجام شد ٬ مشخص شد که استفاده از 18 ساعت روشنايي 6 ساعت تاريکي در مقابل حالت معمول روشنايي ميتواند به مقدار 9/1 کيلو گرم در روز ٬فاکتور تصحيح چربي شير را افزايش دهد . اين در حالي است که استفاده از ساعت هاي بيشتر روشنايي طي روز به همراه تزريق هورمون مي تواند فاکتور تصحيح شير را تا 7/7 کيلوگرم در ر

وز افزايش دهد. توليد شير بيشتر و تداوم شير دهي از جمله راههاي رسيدن به آن ٬ استفاده از اثر تحريکي ترشح شير (شير سازي ) از تزريق هورمون مي تواند باشد . در اين مقاله مشخص شد که استفاده از روشنايي طولاني نسبت به روشنايي طبيعي ميتواند شير را در 8 تا 10 درصد در گاوها افزايش دهد و بيش از ترکيب روش هاي 3 بار دوشش روزانه و تزريق 14 ميلي گرم هورمون رشد (تروپست)٬سبب افزايش افزايش توليد شير خواهد شد . به طوري که در ساير کتاب

ها و مقالات نيز به اين موضوع اشاره شده است که تزريق هورمون به گاوهاي شير ده سبب افزايش توليد شير شده و استفاده از اين هورمون به همراه پرولاکتين جهت رشد پستانها ٬ضروري است وتداوم شير دهي در گاو نيز بيشتر به اين هورمون وابسته است . افزايش ماده خشک مصرفي (DMI) در گروه هايي که از 18 ساعت روشنايي در روز استفاده مي کردند نسبت به روشنايي معمولي مقدار 800 گرم در روز بود و در همين شرايط به همراه استفاده از هورمون رشد ٬مقدار ماده ي خشک مصرفي تا 2 کيلوگرم در روز افزايش داشت .
مطلب فوق ميتواند يکي از دلايل افزايش در توليد شير ٬متعاقب مصرف خوراک بيشتر باشد . در حال حاضر نتايج آزمايشها نشان ميدهد که استفاده از هورمون و يا طول روشنايي روزانه ي بيشتر هر کدام به تنهايي مي تواند منجر به توليد بيشتر شير شود ولي از ترکيب اين دو روش با هم نتايج بهتري حاصل ميشود . استفاده از هورمون رشد با جا به جايي ذخيره ي انرژي در بدن گاوها٬به افزايش شير کمک ميکند و هر گونه کاهش در بالانس انرژي را توسط افزايش در مصرف ماده ي خشک جبران ميکند .
همچنين در کل روش هاي مورد استفاده ي آزمايشي ٬تفاوتي از نظر آماري در لاکتوز و پروتئين شير مشاهده نمي شود .
نتيجه :
استفاده از دوره ي روشنايي طولاني هورمون رشد به طور مستقل سبب افزايش در توليد شير گاوهاي شير ده بود. نتايج مطالعات کنوني پيشنهاد کرد که ترکيبي از روشهاي فوق به همراه 3 بار دوشش روزانه تاثير به سزايي روي توليد شير ٬تحريک وترشح شير و افزايش در ماده ي خشک مصرفي داشته است .

نکات کاربردي در مديريت تغذيه اي گاو هاي شيري
سطح درآمد يک واحد گاوداري بستگي به ميزان توليد و هزينه هاي آن دارد که از اين ميان خوراک مصرفي با حدود 65-60 درصد بيشترين نسبت هزينه هارا به خود اختصاص مي دهد. بنابراين هر چقدر گاوهايي با ظرفيت هاي توليدي بيشتري نگهداري شده و زمينه ي بروز توانايي هاي آنها نيز مساعد گرديده و هزينه هاي غذايي کاهش يابد حرفه ي گاوداري از سود آوري بيشتري برخوردار خواهد بود .
مديران موفق واحد هاي توليد دامي با عجين نمودن هنر و تجربه ي گذشتگان با علوم پيشرفته ي تغذيه اي امروزي كه آميزه اي جالب توجهي را تحت عنوان مديريت تغذيه اي به وجود آورده اند که با کاربرد علمي اين برنامه ها در مزارع دامپروري و با سود آورنمودن اين بخش توليدي براي سرمايه گذاران اين واحد ها كه زمينه ي مطمئني در رابطه با تضمين اقتصادي فعاليتشان فراهم مي آورند .

مديران مذبور عمده علت موفقيتشان را علم وعلاقه به زمينه ي مورد فعاليت و تحت نظر گرفتن نکات ريزي مي دانند که اگر چه ساده و عملي هستند ولي اغلب از ديد افراد پنهان مانده و يا به مورد اجراگذاشته نمي شوند . در ذيل به تعدادي از آنها که مي توانند در زمينه ي تغذيه کاربردي گاوهاي شيري مفيد و سودمند باشند كه اشاره مي شود :
نکات عمومي در تغذيه گاوهاي شيري :

1- گاوها را بر اساس مرحله ي شيرواري يا ميزان توليد كه دسته بندي نموده و و بر اساس نيازهايشان تغذيه نمايند .
2- در طول سال از برنامه ي تغذيه اي که اقتصادي و متعادل شده باشد و بتواند نيازهاي حيوان را برآورده نمايد استفاده کنيد .
3- جهت مصرف حداکثر ميزان خوراک اختصاصي كه خوش خوراکي جيره مد نظر بوده و براي اين منظور از اقلام خوراکي متنوع و با کيفيت خوب استفاده نماييد .
4- دستگاه گوارش گاوها از قسمت هاي بسيار فعال بدن هستند براي کار بهتر اين دستگاه از دادن مواد معين غافل نباشيد .
5- دفعات خوراکي دادن به گاوها را تنظيم نموده و مطابق برنامه عمل نماييد .
6- گاوها علاقه خاصي به استفاده از علوفه هاي تازه و آب دار دارند كه در صورت در دسترس و ارزان بودن در تغذيه ي آن را به کار ببريد .
7- ترکيبات مواد مغذي اقلام خوراکي متنوع و متغيير است . با آناليز آزمايشگاهي آنها از اجزاي مواد مغذي جيره ي فرموله شده اطمينان حاصل نماييد .
8- آب تميز كه سالم و گوارا به صورتي دائمي در اختيار گاوها قرار دهيد

9- شرايط محيطي مناسبي به خصوص در فصول تابستان و زمستان براي گاوها فراهم نماييد .
10- هر گونه تغييري در جيره ي غذايي را به تدريج به انجام برسانيد .
11- از جيره هاي مخلوط استفاده کنيد (کنسانتره –علوفه )
12- ضمن خشبي بودن علوفه ي مصرفي كه قلعه هاي خرد شده علوفه ريز باشد .
13- تدابير لازم جهت به حد اقل رسانيدن تلفات خوراک را به عمل آوريد .
14- جهت اطمينان از ميزان کافي خوراک مصرفي در جيره حد اطمينان را مد نظر بگيريد .
15- ضمن اختصاص دادن گارگران دلسوز و وظيفه شناس جهت رسيدگي به تغذيه گاوها کارگران اين بخش را به دفعات عوض نکنيد .
16- تغذيه از موارد بودار را در 5/0 تا 2 ساعت قبل از شير دوشي يا بعد از شير دوشي به انجام رسانيد
17- علوفه را به مدت طولاني ذخيره ننموده و در موقع مصرف از عدم وجود کپک و قارچ زدگي و اجسام خارجي مطمئن شويد .
18- براي مقابله با عوارض مصرف جسم خارجي احتمالي مگنت يا آهن ربا به حيوان بخورانيد .
19- برنامه ي مبارزه با انگل ها به خصوص انگلهاي دستگاه گوارش را با جديت پي گيري کنيد .
20- در موقع استفاده از جيره هاي حاوي ذرات ريز يا آردي به منظور بازده بهتر خوراک مصرفي و جلوگيري از ضايعات تنفسي از مواد خيس کننده و چسباننده نظير چربي يا ملاس استفاده کنيد .
تغذيه ي دوره اي گاوهاي شيري :
تغذيه ي دوره اي يا مرحله اي عبارتست از طراحي برنامه هاي تغذيه اي گاوها براساس ميزان توليد – مصرف غذا – تغيير وزن بدن و زايمان .
ترتيب توليد در گاوهاي شيري به صورت زير مي باشد :
1- دوره ي اوج شير دهي
2- دوره ي افزايش اندوخته هاي بدن (افزايش وزن ) . 5و4- دوره ي خشک (2 ماه پاياني آبستني )
بر اساس پنج مرحله توليد حيوان به شرح زير مي باشد :
1- از هنگام زايمان تا 80 روز بعد از آن
2- 80 تا 200 روز بعد از زايمان
3- 200 تا 305 روز بعد از زايمان

4- 45 تا 60 روز قبل از زايمان
5- گروه گاوهاي که دوره خشکي آنها رو به اتمام است با توجه به اين مراحل برنامه هاي تغذيه اي اختصاصي جهت توليد بيشتر و نگهداري سالم گاوهاي شيري اعمال مي گردد :
1- برنامه هاي تغذيه اي در مرحله اول توليد :
پس از زايش توليد شير به سرعت افزايش مي يابد و در 6 تا 8 هفته به بيشترين مقدار مي رسد اما مصرف غذا نسبت به نيازهاي توليدافزايش نمي يابد به گونه اي که بيشترين مقدار مصرف ماده ي خشک 12 تا 15 هفته پس از زايش خواهد بود از اين رو بيشترين ماده گاوهاي شيرده براي 8 تا 10 هفته در حالت تعادل منفي انرژي خواهند بود . گاوهاي پر شير احتمالاً تا هفته ي بيستم و يا بيشتر در تعادل منفي انرژي خواهند بود .
گاو شير ده کمبود انرژي دريافتي براي توليد شير را از اندوخته هاي بدن تامين کرده و در اين دوره از وزن آن کاسته مي شود دوران بحراني تغذيه ي گاوهاي شير ده از زمان زايش تا اوج شير دهي است . هر کيلوگرم افزايش شير در اين دوره 200 کيلوگرم شير بيشتر در کل دوره ي شير دهي را در پي خواهد داشت .
در اين دوره رعايت نکات ذيل ضروري است :
- از تغييرات ناگهاني و سريع جيره که موجب ناراحتي هاي گوارشي مي شود خود داري نموده و تغييرات تدريجي را دست کم دو هفته پيش از زايش آغاز نماييد .
- از افزايش کنسانتره تا موقع برطرف شدن تنش هاي مربوطه به زايش خودداري نموده و سطح آن را در حدي نگهداريد که گاو شير ده با دريافت حداقل مقدار ADF (18 تا 19 درصد ) ضمن بر خورداري از سلامتي دستگاه گوارش شير با کيفيتي نيز توليد کند . ميزان مصرف کنسانتره نبايد بيش از 5/2 درصد وزن بدن باشد . تعداد دفعات تغذيه اي کنسانتره بايد افزايش يافته و هر بار با مقدار اندکي کنسانتره تغذيه شود .
- دقت کافي در مورد تامين مواد مورد نياز گاو شير ده و نسبت صحيح آن با انرژي که ميزان قابل توجهي از آن از اندوخته هاي چربي بدن تامين مي شود اعمال نماييد در اين مرحله از مواد ازته ي غير پروتييني با تجزيه ي کم در شکمبه استفاده کنيد .
- با استفاده از علوفه هاي مرغوب و باکيفيت خوب و عوامل اشتها آورمصرف ماده ي خشک را افزايش دهيد .
- سعي کنيد علوفه هاي مورد تغذيه به قطعات ريز خرد نشوند و در صورت الزام از چنين علوفه هايي براي حفظ تعادل PH شکمبه و کاهش اسيدوز و ديگر ناراحتي هاي گوارشي بافرهاي شيميايي نظير بي کربنات سديم استفاده کنيد .
- عوامل استرس زا نظير واکسيناسيون سم چيني حمام ضد کنه و..... را به بعد از سپري شدن اوج شير دهي موکول کنيد .
- استفاده از مکمل نياسين که ممکن است از دوره ي خشک آغاز شده بايد براي گاوهاي پر شير ادامه يابد در اين حالت مصرف غذا احتمالاً بيشتر و احتمال بروز کنيوز کمتر خواهد بود .
- با تغذيه ازمکمل هاي پر انرژي نظير چربي و ملاس مصرف انرژي را بالا ببريد .
2- مديريت تغذيه اي در مرحله دوم شير دهي :
در اين دوره گاو مرحله حساس پيک (peak) با حداکثر توليد را سپري کرده و واکنش هاي حيوان به حالت عادي برگشته و مي تواند در صورت برخورداري از جيره ي متوازن توانايي هاي توليدي خويش را بروز دهد . در اين مرحله مديريت گاوداري گاوهاي مورد نظر را از لحاظ وضعيت بدني بررسي نموده و در صورت برخورد با موارد غير عادي نظير رشد بي رويه گاوها و يا لاغري بيش از حد آنها درصدد اصلاح جيره بر آييد .
3- مديريت تغذيه اي در مرحله آخر شير دهي :
مديريت تغذيه اي گاوهاي شيرده در اين مرحله آسان تر از مراحل ديگر است زيرا در اين مرحله مصرف مواد غذايي بيشتر از نيازهاي توليد شير بوده توليد شير رو به کاهش است .
نکاتي که مد نظر مديريت گاوداري بايد باشد عبارتند از:
- کاهش وزن ايجاد شده در آغاز دوره ي شير دهي بايد به گونه اي جبران شود که گاودر آغاز دوره ي خشک از وزن مناسبي برخوردار باشد .
- حداکثر کوشش در رابطه با تداوم شير دهي در حد امکان به عمل آيد .
- تليسه هاي جوان نيازهاي ويژه اي براي رشد دارند . بنابر اين براي ايجاد رشد در تليسه 2 ساله 20 درصد و براي تليسه هاي 3 ساله 10 درصد از مواد غذايي بيشتر از تعداد مورد نياز براي نگهداري منظور شود .
- با توجه به تقاضاي کم مواد مغذي مي توان نسبت علوفه به کنسانتره را افزايش داده و با استفاده از ترکيبات ازت دار غير پروتئيني هزينه هاي غذايي را کاهش داد .
- جهت خشک کردن گاوها در پايان اين مرحله ميتوان غذا و آب مصرفي را مح

دود نمود .
4- مديريت تغذيه اي گاوهاي خشک :
به منظور آماده سازي گاو براي شير دهي بعدي بايد يک دوره ي خشک در نظر گرفته شود . با در نظر گرفتن يک دوره ي خشک 60 روزه توليد شيردهي بعد براي بيشتر ماده گاوها بهينه خواهد بود . .اگر دوره ي خشک کمتر از 40 روز باشد بافت پستان زمان کافي براي بازسازي نداشته و در نتيجه توليد شير در شير دهي ايده آل نخواهد بود . اگر دوره ي خشک بيش از 70 روز باشد گاوبيش از اندازه چاق مي شود درحالي که توليد شير در شير دهي بعد بيشتر نبوده و دشواري چاقي نيز در پي خواهد آمد . گفته مي شود که بازدهي مصرف انرژي براي بافت سازي به هنگام شير دهي بيشتر از دوره ي خشک است از اين رو بايد کوشش کرد که کاهش وزن گاو در هفته هاي پاياني شير دهي جبران گردد . بدين ترتيب افزايش وزن ماده گاو در دوره خشک بيشتر مربوط

به رشد جنين خواهد بود .
مواردي که در اين مرحله در زمينه تغذيه ي گاوها در نظر مي باشند عبارتند از :
- مصرف کلسيم بايد به کمتر از 100 گرم در روز محدود شود و هم زمان فسفر کافي در اختيار گاو ها قرار گيرد ( 35 تا 40 گرم فسفر در روز براي نژادهاي بزرگ) کلسيم بيشتر به ويژه اگر جيره از نظر فسفر کمبود داشته باشد احتمال بروز تب شير را افزايش خواهد داد .
- اگر علوفه کمبود سلنيوم دارد بايد روزانه 3 تا 5 ميلي گرم سلنيوم به علوفه اضافه کرد . اگر مصرف ويتامين E در خوراک زياد نباشد موجب جفت ماندگي مي شود .
- از تغذيه ي زياد مواد معدني بايد خودداري کرد (به ويژه مخلوط بافر هاي نمک هاي سديم ) و مصرف نمک طعام را بايد به حداکثر 28 گرم در روز محدود نمود .
مصرف زياد نمک موجب نگهداري آب در بدن و ايجاد خيز يا ادم در برخي گاوها به ويژه تليسه هاي شکم اول مي شود .
آنستروس و استروس در گاوهاي شيري

تعيين دقيق ،درست و موثر فحلي در گاو شيري از مهمترين اجزا يك برنامه مديريت توليد مثلي در صنعت گاوشيري است . استروس (estrus=heat) يا فحلي دوره اي است كه حيوان ماده به حيوان نر اجازه جفت گيري مي دهد وآنستروس دوره اي است كه فحلي در دام بروز نمي كند .تشخيص نادرست فحلي گاوداران از عوامل اصلي اختلاف در برنامه هاي توليد مثلي يك گله مي باشد . مشاهده انفرادي گاوها در زمان فحلي به دليل زير مشكل مي باشد :
تخمدان گاو عمل منظمي ندارد ووجود اشكال درچرخه توليد مثلي (فحلي )باعث ايجاد آنستروس گاو مي شود . همچنين مشاهدات كم دقت پرورش دهندگان با عث تشخيص نادرست گاوهاي فحل مي شود كه دليل دوم متداول تر مي باشد . سطح گستردگي اين مشكلات در بين گاوها متفاوت است . درصد گاوهايي كه تا 60 روزگي فاقد چرخه نرمال فحلي مي باشند دامنه اي كمتر از 5 درصد تا بيش از 20 درصد دارند و درصد خطا (شكست ) در دوره فحلي دامنه اي از (15 › )تا (60 › ) درصد دارند .
تشخيص مشكل (معضل) :
ثبت معاينات دامپزشك در مورد تخمدان هاي گاو در تعيين مشكل بسيار مهم مي باشد .معاينات حداقل هر ماه يك بار انجام مي شود . به طوري كه براي تعيين آنستروس يا خطاي فحلي ثبت تاريخ نخستين فحلي و مشاهدات صورت گرفته ضروري مي باشد . اگر در گله اي اين ركور

د وجود نداشته باشد يا توليد كننده اقدام به ثبت اطلاعات نكرده باشد جمع آوري و ثبت اطلاعات قدم اول در شناسايي مشكل مي باشد . هر چند كه جمع آوري اين اطلاعات براي انجام مقايسات درست و معني دار 6 تا 9 ماه طول مي كشد . ركوردهاي گرفته شده از دوسوم گله (كل گله )جمع آوري ميشود .
آنستروس (anestrus) :
تشخيص گاوهايي كه داراي كيست تخمداني مي باشند ، اگر بيش از 15 درصد گله داراي كيست باشد براي رفع مشكل بايد اقدام جدي نمود بر اساس داده ها و اطلاعات ثبتي در مورد معاينات گاوها ، هر دام را تا 90روز بعد از زايش بايد آزمايش نمود . معاينات هر ماه يك بار انجام مي شود درصد گاوان (قبل تا از 60 روز پس از آبستني ) كه تا 60 روزگي فعاليت تخمداني نشان مي دهند محاسبه و بررسي مي شود . اگر بيش از 10درصد دام هاي گله اي ، فعاليت تخمداني نداشته باشند ( نسا روز 60 پس از زايش ) داراي يك مشكل مي باشند .