بخشی از مقاله
چکیده
شناسایی نحوه و میزان تغییرات تولید شیر و ترکیبات آن در طول دوره شیردهی از اساسی ترین و پایه ای ترین نیازهای پرورش دام های شیری است تا از این طریق نیازهای تغذیه ای و فیزیولوژیکی حیوان قابل پیش بینی بوده و امکان مدیریت تغذیه و تنظیم پروسه های اصلاح نژادی کارا میسر شود. مدل سازی منحنی ترکیبات شیر - مقدار و درصد چربی - ، بررسی اثر عوامل محیطی بر پارامترهای منحنی و بررسی برهمکنش پارامترهای مذکور بر یکدیگر اهداف پژوهش حاضر می باشند. به این منظور، دادههای 15065 و 15225 دوره شیردهی از نژاد خوزستانی به ترتیب برای صفات مقدار و درصد چربی و تعداد 9571 و 9721 دوره شیردهی از نژاد آذری به ترتیب برای دو صفت مذکور مورد استفاده قرار گرفت. زایش این گاومیش ها بین سالهای 1371 تا 1388 توسط مرکز اصلاح نژاد رکوردبرداری شده بود. تابع وود برای منحنیهای حیواناتی که در بازه زمانی زایش تا 240 روز تعداد حداقل 4 رکورد ماهانه ثبت شده داشتند، برازش داده شد و پارامترهای منحنی به صورت انفرادی به دست آمد و سپس اهداف تحقیق دنبال شد.
نتایج نشان داد که درصد چربی شیر نژاد آذری در کل دوره شیردهی بیشتر از نژاد خوزستانی بود ولی به جهت تولید شیر کمتر نسبی آن، مقدار تولید چربی روزانه کمتری داشت. عوامل غیر ژنتیکی هر کدام به طریقی بر تغییرات منحنی صفات مورد بررسی مؤثر بودند ولی این تأثیرات بخصوص بر زمان و مقدار تولید در اوج تولید چربی یا قعر منحنی درصد چربی مؤثر بودند. آزمون همبستگیهای فنوتیپی بین پارامترها برای منحنی مقدار و درصد چربی با یکدیگر الگوی معنی دار متفاوتی را نشان دادند. به طوری که شروع تولید، شیب مرحله افزایشی، شیب مرحله کاهشی، اوج تولید، در دو اکوتیپ همبستگی مثبت متوسط تا پایین را نشان داد در حالی که همین فراسنجه ها با روز اوج تولید و تولید کل 240 روز همبستگی معنی دار متوسط پایینی را نشان دادند. در نهایت می توان چنین استنباط نمود که گاومیش خوزستانی به جهت تولید شیر روزانه بالاتر در مقایسه با نژاد آذری دارای استعداد و توان ژنتیکی کمتری برای درصد چربی ولی توان ژنتیکی بیشتری برای مقدار چربی روزانه می باشد.
روزهای 65-60 بازه زمانی تقریبی قعر منحنی درصد چربی گاومیش های ایرانی است که با اوج تولید شیر منطبق و همزمان است ولی اوج تولید چربی حدود 15-10 روز دیرتر اتفاق می افتد که در بازه زمانی تقریبی 90-75 روز بعد زایش می باشد. نتایج این تحقیق به عنوان اولین گزارش از لحاظ حجم داده های مورد استفاده برای توصیف منحنی ترکیبات شیر نژادهای گاومیش ایرانی است که اطلاعات ایجاد شده شاید بتواند در بهبود برنامه های تغذیه ای و ژنتیکی برای این دام ارزشمند کمک کند.
کلمات کلیدی: گاومیش، منحنی ترکیبات شیر، تابع وود
مقدمه
پارامترهای منحنی شیردهی از شاخص هایی مؤثر بر مقدار تولید شیر یک حیوان شیرده میباشند. مدل سازی برای منحنی صفات تولیدی و تأثیر عوامل محیطی بر مؤلفه های آن ها از سناریوهای تحقیقاتی در دامپروری می باشد چرا که این منحنی ها نشاندهنده کارایی بیولوژیکی یک حیوان و وسیلهای برای انتخاب و مدیریت تغذیه و تولیدمثلی میباشند - . - 4 عملکرد شیردهی دامهای شیری، فقط در برگیرنده صفات تولیدی رکوردبرداری شده نمیباشد، بلکه الگوی تولید در طول دوره تولید - منحنیهای شیردهی و سایر منحنیها - را نیز شامل میشود. منحنی تولید شیر ایدهآل، دارای اوج تولید بالا و تداوم شیردهی متوسط میباشد.
منحنی مقدار و درصد چربی ایده آل نیز بایستی بعد از بررسی های متعدد شناخته شود زیرا به جهت اینکه خروج چربی توسط شیر، در مقایسه با سایر ترکیبات، انرژی بسیار بیشتری را از دسترس حیوان خارج میکند لذا الزاماً همان تعریفی که برای منحنی تولید شیر ایده آل وجود دارد ممکن است قابل تعمیم به منحنی های درصد و مقدار چربی شیر نباشد. دستیابی به منحنی های ایدهآل تولید شیر و ترکیبات آن، در بسیاری موارد کار آسانی نیست زیرا از طرفی تغییر شکل منحنی با استفاده از راه کارهای اصلاحنژادی مشکل است که به دلیل بنیان فیزیولوژیکی و ژنتیکی ترشح شیر میباشد که تحت تأثیر فرآیندهای پیچیده است و از طرف دیگر بسیاری از عوامل محیطی شناخته شده و ناشناخته نیز بر آن تأثیرگذار هستند. بنابراین برای دستیابی به منحنی مذکور بایستی عوامل مؤثر ژنتیکی و غیرژنتیکی مؤثر بر آن شناخته شده و ممکن یا غیرممکن بودن تغییرشکل منحنی از طریق اصلاحنژاد بررسی شود. ترکیبات شیر می تواند ابزاری برای شناسایی و تشخیص وضعیت تغذیه ای گله باشد. میزان چربی و پروتئین شیر بر طبق اثر رقیق شدن، با مقدار تولید شیر نسبت عکس دارند.
تغییرات ترکیبات شیر در مقاطع مختلف زمانی می تواند اتخاذ تصمیمات مدیریتی را در خصوص فرمولاسیون جیره مطمئن تر نماید. تاکنون منحنی تولید شیر نژادهای گاومیش ایرانی به صورت مبسوط توسط نگارندگان این مقاله و تعدادی دیگر از محققان مورد بررسی قرار گرفته است . - 3 - - 2 - - 7 - - 6 - - 1 - با این حال مطالعه جامعی که منحنی های درصد و مقدار چربی گاومیش را نیز توصیف کند انجام نشده است و لذا هدف تحقیق حاضر بررسی توصیف منحنی های صفات مقدار و درصد چربی نژادهای ایرانی توسط تابع وود - - 8 - - 1967 و بررسی اثر عوامل غیرژنتیکی بر پارامترهای منحنی و همچنین بررسی همبستگی های بین پارامترهای منحنی با یکدیگر می باشد.
مواد و روشها
دادههای 15065 و 15225 دوره شیردهی از نژاد خوزستانی به ترتیب برای صفات مقدار و درصد چربی و تعداد 9571 و 9721 دوره شیردهی از نژاد آذری به ترتیب برای دو صفت مذکور مورد استفاده قرار گرفت که زایش آن ها بین سالهای 1371 تا 1388 توسط مرکز اصلاح نژاد رکوردبرداری شده بودند. در ابتدا تابع وود برای منحنیهای تمام حیواناتی که در بازه زمانی زایش تا 240 روز تعداد حداقل چهار رکورد ماهانه ثبت شده دو بار دوشش داشتند، برازش داده شد. معادله آماری تابع مذکور به شکل زیر است: برای برازش منحنیها از رویه NLIN نرم افزار SAS و برای همگرایی از روش تکرار گوس و نیوتن استفاده شد. بعد از برازش منحنیها، پارامترهای تولید شیر در شروع تولید، شیب مرحله افزایشی منحنی، شیب مرحله کاهشی منحنی، تولید شیر در اوج تولید، روز اوج تولید شیر و تولید شیر کل 240 - روز - به ترتیب به صورت زیر برآورد شدند.
تولید چربی یا درصد چربی اولیه: a
شیب مرحله افزایشی منحنی مقدار چربی و شیب مرحله کاهشی منحنی درصد چربی: b شیب مرحله کاهشی منحنی مقدار چربی و شیب مرحله افزایشی منحنی درصد چربی: c اوج مقدار چربی یا کمترین درصد چربی - قعر منحنی - : Py a - b / c - b e b روز اوج تولید چربی یا کمترین درصد چربی: Pd b / c تولید چربی 240 روز: FatY a 1240 t b exp ct dt بعد از برآورد پارامترهای فوق، داده های مربوط به منحنیهای غیرنرمال حذف شدند. پس از حذف منحنیهای غیرنرمال و ویرایش برخی منحنی های بدشکل در نژاد خوزستانی تعداد 6221 و 2740 منحنی و در نژاد آذری تعداد 3275 و 1697 منحنی نرمال به ترتیب برای صفات مقدار و درصد چربی به دست آمد. بعد از حصول پارامترهای
