بخشی از مقاله
چکیده
تولید مثل فصلی یکی ازخصوصیات رفتاری در گاومیش میباشد که تحت تاثیر غدد درون ریز و تغییرات باروری در دورههای زمانی مختلف از سال رخ میدهد. در طول فصل غیرتولیدمثلی - بهار و تابستان - ، رفتارهای فحلی و همچنین تخمکریزی در گاومیش کاهش پیدا میکند. آنستروس در گاومیش به دلیل ناکافی بودن هورمون LH در مرحله نهایی فاز فولیکولار میباشد، که در نهایت منجر به عدم رفتارهای فحلی و تخمکریزی میشود. این مسئله باعث شده که بازده تولیدمثلی این حیوان و همچنین انجام برنامههای تلقیح مصنوعی با مشکل مواجه شود. در این راستا، امروزه تعدادی از استراتژیهای درمانی برای ایجاد همزمانی و ظهور موج فولیکولی و تخمکریزی طراحی شده است، تا متعاقب آن بتوان برنامههای تلقیح مصنوعی را به خوبی اجرا و با آنستروس فصلی در گاومیش مقابله کرد. استفاده از این راهکارها باعث شده نرخ تولیدمثلی، بدون در نظر گرفتن آنستروس فصلی، افزایش پیدا کند.
کلمات کلیدی: گاومیش، تلقیح مصنوعی، آنستروس فصلی، آبستنی، پروژسترون
مقدمه
گاومیش یکی از گونههای حیوانی است که فعالیت تولیدمثلی آن وابسته به فصل میباشد. فعالیت جنسی آنها در اواخر تابستان و اوایل پاییز یعنی با کوتاه شدن روز افزایش مییابد . - 45 - در طول فصل غیر تولیدمثلی، با ظهور آنستروس در گاومیش، فعالیت تولیدمثلی کاهش پیدا میکند . - 43 - این ویژگی فیزیولوژیکی منفی در گاومیش، باعث کاهش نرخ گوسالهزایی و همچنین کاهش تولید شیر در طول سال میگردد . - 27 - برای غلبه بر این مشکل باید یکسری برنامههای مدیریتی را در فصل تولیدمثلی این حیوان اجرا کنیم تا بتوان با رفع این مشکل از این دام به خوبی بهره برد . - 44 - بنابراین درمانهای هورمونی برای القاء فحلی و تخمکریزی از راهکارهای مهمی هستند تا بتوان با اجرای آن با آنستروس فصلی گاومیش مقابله کرد. با اجرای برنامههای هورمونی میتوان فاز فولیکولار و لوتئال، همزمانی فحلی و تخمک ریزی در دام را کنترل کرد. همچنین با انجام این هورموندرمانی دیگر نیازی به تشخیص فحلی توسط دام نر فحلیاب نمیباشد و میتوان به راحتی با یک برنامهی از پیش تعیینشده، تلقیح مصنوعی را اجرا کرد .1 - TAI -
در میان برنامههای هورمونی که در گاو کاربرد دارند، پروتکل GnRH بهعلاوه PGF2a-based در زمان آنستروس فصلی، باعث افزایش پاسخ به تخمکریزی در گاومیش میشود . - 40 - همچنین، در طول فصل غیر تولیدمثلی، هنگامی که آنستروس در گاومیش بسیار بالاست و نرخ حاملگی پایین است، میتوان با استفاده از پروتکل Ovsynch برنامه تلقیح مصنوعی را به خوبی اجرا کرد 1 - ، 4، 5، 9، 10 و . - 19 مطالعات دیگری در گاومیش نشان می-دهد که آبستنی به ازای هر تلقیح هم در فصل تولیدمثلی و هم در خارج از فصل تولیدمثلی، با استفاده از پروتکلهای پروژسترون - P4 - ، استرادیول - E2 - و گنادوتروپین سرم مادیان نیز مورد استفاده قرار میگیرد 12 - و . - 16 با وجود این نتایج به عنوان مثال میزان آبستنی به ازای هر تلقیح در طول سال، تاثیر پذیری تخمک از تغییرات فصلی هنوز بهطور کامل مشخص نشده است. بنابراین مطالغه حاضر به بررسی تاثیر فصل بر عملکرد تولیدمثلی گاومیش و همچنین راه-کارهایی برای غلبه بر آنستروس فصلی میپردازد.
فیزیولوژی تولیدمثل گاومیش در طول فصل غیرتولیدمثلی نشخوارکنندهگان کوچک و گاومیش به عنوان حیواناتی با تولیدمثل فصلی شناخته میشوند. دوره نوری در طول سال به عنوان عامل اصلی این پدیده در نظر گرفته شده است، اما عواملی نظیر شرایط محیطی، تغذیه، درجه حرارت، تاریخ زایمان و طول دوره شیردهی نیز از عوامل اثرگذار بر تولیدمثل فصلی میباشند . - 33 - گاومیش، دامی است که فعالیت جنسی آن در اواخر تابستان و اوایل پاییز شدت پیدا میکند. این تغییر فیزیولوژیک فعالیت جنسی با تغییرات هورمون ملاتونین ارتباط زیادی دارد . - 45 - ملاتونین هورمونی است که در طول شب ترشح میشود. با کوتاه شدن طول روز ترشح ملاتونین افزایش یافته و این هورمون با تاثیر بر روی محور هیپوتالاموس، باعث ترشح GnRH میشود . - 21 - در طول فصل غیر تولیدمثلی گاومیش بدلیل برخی تغییرات اندوکرینی قادر به نشان دادن علائم فحلی نمیباشد . - 9 - آنستروس در گاومیش به دلیل ناکافی بودن هورمون LH در مرحله نهایی فاز فولیکولار میباشد، که در نهایت منجر به عدم رفتارهای فحلی و تخمکریزی میشود . - 17 - همچنین گفته شده که در هنگام گوسالهزایی در فصل غیر تولید مثلی طول مدت زایمان نیز طولانی میشود و تا فصل جفتگیری بعدی علائم فحلی و تخمکریزی نشان داده نمیشود 2 - 7 و . - 43 البته گفته شده که گاومیشهایی که از تغذیه مناسبی برخوردار هستند چرخه فحلی، کمی پس از زایمان ممکن است نشان داده شود 3 - ، 37، 41، 42 و . - 45
تاثیر فصل بر کیفیت تخمک
مشخص شده که با افزایش دما، کیفیت و کمیت تخمک در گاومیش تحت تاثیر قرار گرفته و کاهش پیدا می-کند . - 26 - ولی با این وجود هنوز تاثیر فصل بر کیفیت تخمک به طور واضح مشخص نشده است. گزارشاتی وجود دارد که نشان میدهد در شرایط تنش حرارت، تنش تغذیهای و عوامل دیگری مانند فصل تولیدمثلی میتواند بر کیفیت تخمک تاثیر منفی بگذارد - . - 14 که در این زمینه میزان تولید جنین در گاومیش در فصل پاییز نسبت به تابستان بالاتر بوده است . - 20 - اگرچه فصل میتواند بر کیفیت تخمک تاثیر بگذارد ولی مطالعات نشان داده که ویژگیهای مورفولوژیک و DNA میتوکندرایی تفاوت معنیداری را بین فصول نشان نمیدهد . - 22 - علاوه بر این مشخص شده که فصل هیچگونه تاثیری بر درصد تخمکهای قابل لقاح ندارد . - 23 - مطالعات انجام شده در برزیل که هم در فصل تولیدمثلی و هم در خارج از فصل تولیدمثلی انجام شد، نشان میدهد که هیچ تفاوتی در میزان تخمکهای قابل لقاح و درصد جنینهای رسیده به مرحله بلاستوسیست وجود ندارد 34 - ، 35 و . - 36 همچنین در مطالعهی دیگری در برزیل میزان بارداری حاصل از انتقال جنین، هیچگونه تقاوتی را در دو فصل تولیدمثلی و غیر تولیدمثلی نشان نداد . - 25 - با این وجود بنظر میرسد که در نواحی گرمسیری، آب و هوا یکی از عوامل تاثیرگذار بر کیفیت تخمک باشد، اما در این رابطه باید مطالعات بیشتری صورت گیرد تا بتوان به یک نتیجهگیری کلی در مورد تاثیرپذیری تخمک از شرایط آب و هوایی رسید.
کنترل هورمونی رشد فولیکولهای تخمدان و تخمکریزی برای مقابله با آنستروس فصلی مطالعات انجام شده و همچنین تکنیکهای طراحی شده برای مقابله با اثرات منفی فصل غیرتولیدمثلی شامل روشهای هورموندرمانی میباشد، تا بتوان با بکارگیری آن نرخ آبستنی را در گله افزایش داد 2 - ،4، 7، 28 و . - 38 یکی از این روشها استفاده از پروتکل Ovsynch میباشد - روز صفر: GnRH، روز هفت: PGF2a و روز نهم: - GnRH، که 16 ساعت پس از تزریق دوم GnRH تلقیح مصنوعی را انجام میدهیم . - 30 - بسیاری از محققین از این روش استفاده میکنند. در این روش میزان بارداری به ازای هر تلقیح مصنوعی 50 درصد گزارش شده است. اما با این وجود نرخ حاملی در گاومیش بستگی به عواملی نظیر، نمره بدنی - بیشترین بارداری باری نمره بدنی بیش از - 3/5، تعداد شکمهای زایش - گاومیشهای چند شکمزا نسبت به شکم اول میزان بارداری بیشتری داشتند - و زمان آبستنی
