بخشی از مقاله
چکیده:
طی دو دهه اخیر موضوع حسابداري و گزارشگري کربن توسط تعداد معدودي از اقتصاددانان و صاحب نظران حوزه اقتصادي و مالی مورد توجه قرار گرفته است اما در هزاره جدید با توجه به ضرورت ارائه روشها و استانداردهاي گزارشگري آن، حسابداري و گزارشگري کربن در مرحله تکامل می باشد. در چند سال اخیر این موضوع به عنوان یک مقوله نوظهور در حرفه حسابداري موجب بحث ها و چالش هاي بسیار شده است. از طرفی، موضوع جهانی انتشار گازهاي گلخانهاي و افزایش تأثیرات تغییر شرایط جوي، زمینهاي است که رویههاي جدید و جامع را براي جلوگیري و کاهش این تأثیرات منفی میطلبد. لذا درحال حاضر، بسیاري از شرکتهاي مطرح و بزرگ دنیا به دلیل مسائل آلایندگی و انتشار گاز هاي گلخانهاي در سطح اقتصاد جهانی با انتظارات و چالش هاي جدید از طرف ذينفعان مواجه شده اند که این امر مستلزم ارائه اطلاعات شفاف و باکیفیت براي پاسخگویی به این انتظارات جدید است.
بنابراین، کلیه ذينفعان دسترسی به اطلاعات قابل مقایسه و باکیفیت در خصوص فعالیت هاي کربن در شرکت ها را با رویکرد مسئولیت اجتماعی شرکت ها خواستار هستند. از این رو، در این مقاله ابتدا مقوله گزارشگري پایدار مطرح و سپس به تعاریف و مفاهیم حسابداري کربن اشاره می شود. همچنین نقش حرفه حسابداري در این حوزه مورد بحث قرار گرفته است. در بخش بعدي مقاله، بر اساس مطالعات پیمایشی برخی مؤسسات مطرح دنیا از جمله مؤسسه کی پی ام جی - KPMG - وضعیت جاري حسابداري و گزارشگري کربن و چشم انداز آتی آن مورد توجه قرار می گیرد. در نهایت با توجه به تحولات اخیر در ساختار اقتصاد ایران و مباحث زیست محیطی مطرح شده، ضرورت این مقوله در حوزه کسب و کار شرکت هاي ایرانی مورد تاکید قرار گرفته است.
واژههاي کلیدي: حسابداري کربن ، حرفه حسابداري ، گزارشگري پایدار
مقدمه
پایداري بر اساس نخستین و شناخته شده ترین تعریفی که از آن شده، عبارت است از رفع نیازهاي حال حاضر بدون به خطرانداختن توانایی نسلهاي آینده براي رفع نیازهاي خود - رحیمیان و همکاران، . - 1391 پایداري هم در مباحث جهانی سازي و هم در مباحث عملکرد شرکت مطرح است .تغییرات شرایط جوي بعنوان یکی از شش مشکل مهم پایداري - جنگلزدایی، تنوعزیستی، رشد جمعیت، فقر، کمبود آب آشامیدنی و تغییرات شرایط جوي - و احتمالا مهمترین آنها در نظر گرفته شده است.مرکز توجه نگرانی درباره محیط زیست طی دو دهه اخیر بعد از پروتکل کیوتو تغییر کرده و موضوع تغییرات شرایط جوي به یکی از اصلی ترین موضوعات مورد بحث تبدیل شده است - حجازي و رامشه . - 1391
هدف اصلی گزارشگري مالی، فراهم آوردن اطلاعاتی تلخیص و طبقه بندي شده؛ درباره وضعیت مالی، عملکرد مالی و انعطاف پذیري مالی براي تصمیم گیري طیف وسیعی از استفاده کنندگان صورت هاي مالی می باشد - استاندارد حسابداري شماره 1ایران - . به عبارت دیگر، هدف اصلی گزارشگري مالی سنتی، سهامداران هستند. اما در گزاشگري پایدار، به جاي تاکید صرف بر سهامداران، گرایش بر برآورده ساختن نیاز هاي طیف وسیعی از ذينفعان دارد. نقش گزارشگري پایدار، ارائه تصویري جامع از فعالیت هاي سازمان و فراهم کردن دیدگاهی متوازن از آثار و منافع آن در ابعاد اقتصادي، اجتماعی و محیطی است. بنابراین اغلب اجزاي گزارشگري پایدار این ابعاد می باشند. بعد محیطی مقوله پایداري، به آثار سازمان بر سیستم هاي طبیعی از جمله اکوسیستم، زمین، و آب و هوا می پردازد.
بعد محیطی پایداري، بیشترین و عمیقترین پیامدهاي سه بعد مرتبط با پایداري محسوب می شود. شاخص هاي عملکرد پایداري بر اساس مفهوم چرخه عمر، مصرف منابع، آلودگی زیست محیطی، حمل و نقل و سایر عوامل می باشند که هزینهها و منافع بعد محیطی عملکرد و فعالیت هاي سازمان را در بر می گیرد. بدین ترتیب گازهاي گلخانهاي و آلودگی هاي زیست محیطی ناشی از آن، توجه زیادي را در تصمیمات مدیریتی به خود جلب نموده و توجه جهانی به تکنیکهاي کاهش کربن - به عنوان معادل گاز هاي گلخانه اي - معطوف شده است - برزگر و غفاري، . - 1387تجارت نشر1 که به عنوان یک ابزار اقتصادي در پروتکل کیوتو جهت کاهش انتشار گازهاي گلخانهاي بدان اشاره گردیده است و همچنین نیاز بازار براي انتشارات کربن، به عنوان دو موضوع مهم، بحثِ اندازه گیري و گزارش ذخایر دي اکسیدکربن در صورتهاي مالی سالانه را مطرح کرده است. لذا حسابداري نیز در این حوزه وارد شده و نقش آن رو به افزایش است - هاپوود،. - 2009
حسابداري کربن؛ مفاهیم و تعاریف آن
از اصطلاح کربن براي ارجاع دادن به گاز هاي گلخانه اي 2استفاده می شود و کربن دي اکسید مهمترین آن می باشد که توسط فعالیت هاي انسانی به وجود می آید. سیستم تجارت نشر اتحادیه اروپا3 که یک سیستم براي کاهش آلودگی هاي زیست محیطی است، گاز هاي گلخانه اي را شامل؛ دي اکسیدکربن، متان، اکسید نیتروژن، پرفلوروکربن، هیدروفلوروکربن و هگزا فلوراید گوگرد میداند. همه ي این ها با اصطلاح معادل کربن اندازگیري می شوند و ما از این پس به اختصار به آنها کربن می گوییم - اي سی سی اي، . - 2010
در طول بیست سال گذشته، موضوع حسابداري و گزارشگري کربن توسط تعداد معدودي از اقتصاددانان و صاحب نظران حوزه اقتصادي و مالی مورد توجه قرار گرفته است و به مجموعه اي بسیار متنوع از روش ها و اعمال، تکامل یافته است - اسوشی و لاول . - 2011 اصطلاح حسابداري کربن به طور گسترده اي توسط دانشمندان در رشته هاي مختلف استفاده می شود و به طور خاص پیدایش آن اغلب در بحث ادغام جنبه هاي تغییرات آب و هوایی به موضوع حسابداري مربوط می شود .با این حال، هیچ تعریف ثابتی از حسابداري کربن وجود دارد - استچمسر و گیونتر، . - 2012 در شرکت هاي حسابداري بحث ادغام جنبه هاي کاهش تغییرات آب و هوایی به موضوع حسابداري، حسابداري کربن نامیده می شود. در جدول 1 معانی مختلفی از حسابداري کربن آورده شده است؛
تعریف صریح از حسابداري کربن
تحت سیستم حسابداري ]کربن[ ایده آل، پرداخت، زمانی براي ترسیب کربن1 رخ می دهد که به عنوان سرویس یا خدمت ارائه شده باشد و یک بدهی - تعهد - زمانی رخ می دهد که کربن منتشر شده است.مکانیسم محاسبه کوانتومی CO2، خواه توسط یک منبع ساطع و یا توسط یک سینک زیست توده، ایزوله شده باشد، به عنوان حسابداري کربن یاد می شود. این رقم براي محاسبه با ارزش پولی که معمولا با اصطلاح حسابداري در ارتباط است، بسیار کم و ناچیز است بنابراین، در این مقاله ما آن را تحت عنوان»حسابداري انتشار و ترسیب کربن " - CES - می نامنیم. - صفحه - 8حسابداري کربن نیاز به ارزیابی دارایی ها - مانند حقوق آلودگی اعطا شده - و بدهی ها - اگر یک سازمان موظف به خرید حقوق اضافی براي پوشش تولید گازهاي گلخانهاي خود باشد - دارد. - صفحه - 695
حسابداري کربن یک فعالیت دقیق تر، رسمی تر و جدي تر در رابطه با کمیت تولید گازهاي گلخانه اي است که می تواند در انطباق با یک مجموعه خاص از استانداردهاي قانونی و محدودیتها در قالب ارقام بیان شود. - صفحه - 725سازمانها باید شیوههاي گزارشگري حسابداري جدید که قادر به اندازه گیري قابل اتکایی از اعتبار کربن هستند را توسعه دهد که این موضوع توسط یک پروژه مکانیزم توسعه پاك2 مطرح شده است ؛ زمینه اي که آنرا حسابداري کربن می خوانند. - صفحه - 178ما به طور مکرر صحبت از تعادل CO2 یا حسابداري کربن را می شنویم. در این مورد منظور ما حفظ تعادل معادل CO2 است. - صفحه - 20
حسابداري کربن می تواند به دو چیز کاملا متفاوت معنی شود. در یک معنا، حسابداري کربن به یک مفهوم بومی پذیرفته تبدیل شده است که هنگام اشاره به فعالیت اندازه گیري انتشار کربن و از بین بردن و حفظ الایندگی مربوط به عملیات در حال انجام، از آن یاد می شود. به طور داوطلبانه یا به عنوان بخشی از یک دستور قانونی، شرکتها در تعدادي از بخش هاي صنعت، در حال توسعه قابلیت براي اندازه گیري، نظارت و گزارش انتشار گازهاي گلخانه اي خود هستند. اما در معناي دیگر، حسابداري کربن همچنین می تواند به اثرات صورت هاي مالی ناشی از محیط نظارتی کربن و استراتژي هاي معاملات یک واحد تجاري اشاره کند. - صفحه - 57
ما حسابداري کربن را به عنوان اندازه گیري انتشار آلایندگی کربن، مقایسه این داده ها و ارتباط آن، هم در داخل و هم در بین شرکت ها، تعریف می کنیم. - ص - 1025اگر چه تعاریف فوق هر یک به نکات مهمی اشاره کردهاند ولی در نهایت تعریف اسوشی و لاول - 2011 - از حسابداري کربن را می توان یک تعریفی جامع، بروز و قابل فهم در این زمینه بیان نمود:" تخمین، محاسبه، اندازه گیري یا گزارشگريِالایندگی هاي ناشی از کربن یا دي اکسید کربن در سطح بین المللی، ملی یا شرکتی براي اهداف تحقیقاتی، گزارشگري، حسابرسی یا افشا به صورت اجباري یا داوطلبانه را حسابداري کربن می گویند. "
حرفه حسابداري و گزارشگري کربن
1 روند ذخیره کربن موجود در هوا و کمک به کاهش آلایندگی
2 CDM
