بخشی از مقاله
چکیده
هدف پژوهش حاضر مقایسه ی امید و چشم انداز آینده در دانشجویان دارای جهت گیری مذهبی بیرونی و درونی بوده است. به این منظور تعداد 60 نفر از دانشجویان مقطع کارشناسی دانشگاه هرمزگان با روش نمونه گیری در دسترس انتخاب و بر اساس نمره های مقیاس جهت گیری مذهبی به دو گروه دارای جهت گیری مذهبی درونی و بیرونی تقسیم شدند. روش تحقی علّی -مقایسه ای بود که جهت آزمون فرضیه های پژوهش از تحلیل واریانس چند متغیری استفاده شد. نتایج تحقیق نشان داد که در هر دو متغیر امید و چشم انداز آینده تفاوت به طور معنی داری به سود دانشجویان دارای جهت گیری مذهبی درونی بوده است. در پایان مقاله، نتایج مورد بحث قرار گرفته و ضمن ارائه ی پیشنهادهایی برای پژوهش های آینده راهکارهایی جهت پرداختن به مذهب و تاثیرات آن در دانشجویان ارائه شده است.
کلمات کلیدی : دانشجو، جهت گیری مذهبی
1
ستاد احیا امر به معروف و نهی از منکر
استان هرمزگان
نخستین همایش اسلام و سلامت روان- بندرعباس، اسفندماه 1391
---------------------------------------------------------------
-1 مقدمه
یکی از مفاهیم محوری در زندگی انسان مذهب و جهت گیری های مبتنی بر آن بوده است . در طول تاریخ روان شناسی مذهب و متغیرهای مربوط به آن مورد غفلت قرار گرفته است و حتی در مواردی و از جمله به وسیله ی فروید، از آن به عنوان یکی از محدودیت های روان شناختی انسان یاد شده است .[1] با این حال، امروزه با گسترش روان شناسی مثبت نگر، مذهب به عنوان یکی از نیرومندی های آدمی دوباره مورد توجه قرار گرفته است 2]، 3 و . [4
مذهب یکی از دغدغه های بنیادی و مهم زندگی بشر در طول تاریخ بوده است. استفاده از مذهب در زندگی به دلایل فردی و اجتماعی متفاوت بوده است. به عبارت دیگر، توجه به مذهب ریشه در باورها و اعتقادت افراد دارد. آلپورت و رأس[ 5] (1967) 1 برای اولین بار رویکردهای متفاوت به مذهب را با استفاده از اصطلاح جهت گیری مذهبی نشان دادند. بر این اساس، جهت گیری مذهبی به اعتقادات، باورهای ارزشی، اخلاق و نوع نگاه و دیدگاه انسان نسبت به خودش و جهان هستی اشاره دارد .[5] این محققان در تقسیم بندی جهت گیری های مذهبی از دو نوع جهت گیری مذهبی بیرونی و درونی سخن گفته اند. افراد دارای جهت گیری مذهب بیرونی، کسانی هستند که مذهب را وسیله ای برای دستیابی به هدفهای زندگی می دانند. آلپورت و رأس (1967) معتقدند این افراد از مذهب به عنوان وسیله ای برای کسب منافع فردی بهره می گیرند و مذهب را پله ای برای ترقی و رسیدن به مناصب و مقام اجتماعی می پندارند .[5] شواهد پژوهشی نشان می دهد افراد دارای این جهت گیری مذهبی از رضایت از زندگی پایینی برخوردارند، نسبت به آینده نگاه مثبتی ندارند و سطح پایینی از امید را گزارش می کنند.
از دیگر سو، افرادی که دارای جهت گیری مذهبی درونی هستند، به مذهب عشق و علاقه درونی دارند. شخصیت مذهبی و انگیزه درونی مذهبی برایشان ارزشمند و با اهمیت است. این گروه معنی و مفهوم حیات انسانی را در گرو اعمال مذهبی می دانند و با درونی کردن ارزش های مذهبی دارای شخصیتی منسجم و یک پارچه هستند. افراد با جهت گیری مذهبی درونی، ایمان به خداوند را به عنوان یک ارزش متعالی محسوب می کنند و انگیزش اصلی آنان از انجام اعمال مذهبی ارتباط با خدا وکسب رضای او می باشد .[6] در باور این افراد، اصولاً مذهب وسیله ای برای دستیابی به هدفهای مادی و اجتماعی کوتاه مدت نیست، بلکه مذهب خود
به خود نوعی تعهد درونی و فردی محسوب می شود. افراد دارای جهت گیری مذهبی درونی مشتاق امور مذهبی هستند. آنان تلاش می کنند تا مذهب را وسیله ای برای انسجام و کمال در زندگی شخصی خود استفاده کنند .[7] شواهد پژوهشی نشان می دهد که افراد دارای جهت گیری مذهبی درونی به آینده نگاه مثبت دارند، از خوش بینی برخوردارند، امیدواری سطح بالایی را گزارش می کنند و رضایت از زندگی سطح بالایی دارند .[7]
امید یکی از ویژگی های مثبت انسان است که با مذهب رابطه ی نزدیکی دارد. امید در فرهنگ وبستر 2 به عنوان تمایل به کار کردن با چیز با ارزشی همراه با انتظار وقوع آن در طول زمان تعریف شده است. در طی دهه های 1950 تا 1960 روان پزشکان و روان شناسان، امید را به عنوان انتظار مثبت برای دست یابی به هدف توصیف کرده اند 8] و .[9 لوپز3 و همکاران [10] (2004) اظهار می دارند که قدرت امید به عنوان یک نیروی انگیزشی در سرتاسر تاریخ روان شناسی مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. ارزش امید به قدرتی است که در
1- Allport & Ross 2- Webster Dictionary 3 - Lopez
2
ستاد احیا امر به معروف و نهی از منکر
استان هرمزگان
نخستین همایش اسلام و سلامت روان- بندرعباس، اسفندماه 1391
---------------------------------------------------------------
آینده نهفته است، از این رو نگاه به آینده مولفه ی محوری امید است. به اعتقاد اسنایدر[11] (2002 ) 1 امید مهارتی آموختنی است که از طریق جریان اجتماعی شدن از سال های کودکی آموخته می شود. اسنایدر (2002) به ماهیتی فعال از مفهوم امید اعتقاد دارد که در بر گیرنده ی داشتن هدف، برنامه ریزی و داشتن اراده برای دست یابی به هدف با در نظر گرفتن موانع رسیدن به هدف و مقابله با این موانع است. به طور، کلی در ادبیات پژوهشی تعریف و توصیف های متعددی از امید ارائه شده است که در برخی از امید به عنوان یک سازه ی شناختی و در برخی دیگر از آن به عنوان یک مفهوم عاطفی یاد کرده اند. مثلاً نان[12 ](1996) 2 امید را تمایل کلی فرد به ساختن آینده و نوعی پاسخ مثبت به آینده ی ادراک شده می داند. از نگاه مک اینیس3 و چان[13] (2007) 4 اکثریت مردم امید را به عنوان یک هیجان توصیف می کنند؛ هیجان هایی که از هیجان های ترس، خشم یا عشق بالاتر است و در موجودات غیر انسانی وجود ندارد.
