بخشی از مقاله
چکیده
محیط زیست موهبتی است خدایی که در اختیار ما قرار گرفته تا از آن استفاده کنیم. تمامی محیط اطرافمان که در آن زندگی میکنیم محیط زیست ما محسوب می شود، این محیط شامل پارکها، جنگلها، مراتع و ... متعلق به همه بوده و وظیفهی انسانی و اجتماعی و مذهبی هر انسانی است تا در حفاظت آن بکوشد و سلامت آن را تامین کند. بطور مسلم محیط زیست ناسالم، میتواند خطرات جبران ناپذیری بر سلامت روحی و جسمی انسانها داشته باشد.
امروزه بحث حفاظت از محیط زیست، یکی از مباحث مهم جهانی محسوب می شود به گونهای که در برخی از موارد، درست نگهداری کردن و یا رعایت نکردن استانداردهای حفاظت از محیط زیست در یک کشور میتواند سلامت کل جهان را مورد تهدید قرار دهد، تهاجم انجام شده توسط برخی کشورها و انسانها نسبت به محیط زیست نگران کننده است . بدون داشتن خاک سالم حیات و زندگی روی زمین امکانپذیر نخواهد بود. %95 غذای انسان از زمین حاصل می شود.
برنامه ریزی برای داشتن خاکی سالم و تولید کننده لازمه بقای انسان است. ورود مواد، موجودات زیستی یا انرژی به درون خاک سبب تغییر کیفیت خاک میشود. همین مسئله باعث میشود که خاک از حالت طبیعی خود خارج شود. بنابراین حمایت و حفاظت از محیط زیست به عنوان یکی از ارزشهای اساسی و اصلی جامعه و یکی از دغدغههای نظام حقوقی هر کشوری است به گونهای که حق بر محیط زیست سالم در کنار سایر ارزشهای متعالی و پایهای همانند، حق حیات، حق سلامتی و حق به زندگی با استاندارد قرار گرفته است.
مقدمه
همراه با توسعه و پیشرفت صنعت و فن آوری در جهان به منظور رفاه بشر، انحراف و مشکلاتی نیز به وجود آمده است. پیشرفت و تعالی بشر در گرو توسعهای متعادل و متوازن است و نظام حقوقی نقش غیر قابل انکاری در این زمینه بر عهده دارد؛ زیرا هر کدام از بخشهای مختلف درصدد رشد و توسعه خود هستند و در این مسیر ممکن است تنازع و اختلاف به وجود بیاید که نظام حقوقی باید با بهره گیری از علوم و دانشهای مختلف خود اصولی را به منظور برقراری تعادل و امنیت از زندگی بشر تعریف و تبیین کنند.
محیط زیست یکی از زمینه هایی است که اگر نظام حقوقی به آن توجه لازم نداشته باشد ممکن است، در زیر چرخهای پیشرفتهای صنعتی و فن آوری که با هدف تأمین رفاه بشر و زیستن راحت و بیدغدغه، در حال رشد و توسعهاند، منکوب و نابود شود. از دیدگاه جهانی پس از آب و هوا، خاک سومین جزء عمده محیط زیست انسانی تلقی میشود. خاک علاوه بر اینکه پایگاه موجودات خشکیزی، به ویژه جوامع انسانی است، محیط منحصر بفردی برای زندگی انواع موجودات زنده،مخصوصاً گیاهان به شمار میآید.
لذا خاک در کلیه انواع حیات، به گونهای نقش دارد. خاک یک محیط نهایی برای تجزیه مواد محسوب می شود . خاکها به عنوان پالایندههای طبیعت محسوب میشوند. علاوه بر اینکه تأمین کننده مواد غذایی هستند، خاصیت تصفیه کنندگی نیز دارد. این خاصیت خاک بر اثر خواص فیزیکی آنها - عمل نفوذ آب از منافذ - ، خواص شیمیایی آنها - جذب سطحی و تبخیر - و خواص زیستی آنها - تجزیه و فساد مواد آلی - حاصل میگردد.
اثرات افزایش جمعیت جهان به ویژه با توجه به کاهش امنیت غذایی، نشان میدهد خاک دارای محدودیتهای اکولوژیکی است که براساس متغیرهای اکوسیستمهای مختلف و ارتباطات فرهنگی با منابع زمین و خاک تغییر میکند. در همین راستا، بیارتباط نخواهد بود اگر بر اهمیت نقش آب در توانمندسازی خاکی که در چارچوب استعدادها و قابلیتها و همچنین محدودیتهای اکولوژیکی ذاتی خود برای تولید غذا و تأمین سایر منابع و مواد خام مورد نیاز انسانها مورد استفاده قرار میگیرد، تأکید نماییم.
در پارهای از شرایط، موفقیت برنامههای احیاء خاک به توانایی انسانها در کنترل مؤثر و مدیریت آبهای سطحی و زیرزمینی بستگی دارد - کوشکی، . - 1390 عدم توازن روزافزون در تولید مواد غذایی از ناهمسانی در نرخ تخریب خاکها و کارکردهای آنها و میزان احیاء و تجدید آنها ناشی میگردد. این وضعیت به یک تجدیدنظر ژرف و اساسی در رویکرد نگرش انسانها به منابع طبیعی به طور عام و به خاک به طور خاص نیاز دارد. انجمن بینالمللی علوم خاک جهت رفع این چالش در تلاش است تا سطح دانش و آگاهی انسانها را در استفاده پایدار از خاک ارتقاء بخشد. مهمترین اهداف این جنبش عبارتند از:
✓ تغییر دیدگاه و رویکرد انسانها نسبت به جایگاه و اهمیت حیاتی خاکها.
✓ خاطر نشان ساختن این موضوع که خاک شالوده توسعه فیزیکی انسانی است و نقش مهمی در بقای جوامع دارد.
✓ بهبود وضعیت خاکها از طریق آگاه ساختن دولتهای جهان در مورد طریقه مدیریت خاکها به عنوان یک منبع تجدیدناپذیر.
✓ ایجاد یک شبکه بینالمللی با حضور متخصصان مربوطه به منظور جلوگیری از پیشرفت روند تخریب خاک.
با این همه، به منظور دستیابی به اهداف فوق، ضروری است تا چارچوبهای ملی و بینالمللی قانون خاک، با درک اختلافات ضد و نقیض در استفاده از ترمینولوژی علوم خاک و خاک اصول جامعهشناختی و اکولوژیکی صورت پذیرد. برخی از مفاهیم و واژهها که به منظور تجزیه و تحلیل موضوعات و خطرات مرتبط با تخریب خاک مورد استفاده قرار گرفتند، تغییر یافته و توسط دانشمندان و محققان ذیربط، همیشه به همان مفهوم یا با همان ارتباط منطقی مورد استفاده قرار نمیگیرند.
حقایق کلیدی که در مورد خاک باید دانست
-1 خاک خارجیترین لایه زمین را تشکیل میدهد و از تخریب سنگها و تجزیه گیاهان و حیوانات ایجاد میشود.
-2 خاک دارای مقادیر متفاوتی از مواد آلی - بازیافت شده از تجزیه اورگانیسمهای زنده - ، مواد معدنی و مواد مغذی میباشد.
-3 خاک به تمیز کردن آبی که ما میخوریم و هوایی که تنفس میکنیم کمک میکند و البته به صورت مجانی!
-4 یک نمونه خاک به طور متوسط دارای %45 مواد معدنی، %25 آب، %25 هوا و %5 ماده آلی میباشد.
-5 خاک سطحی حاصلخیزترین لایه خاک است.
-6 ده تن از خاک سطحی پخش شده در یک هکتار تنها ضخامتی به اندازه یک سکه دارد.
-7 فرآیندهای طبیعی برای تشکیل خاکی به ضخامت 2 سانتیمتر به 500 سال زمان نیاز دارد.
-8 خاک با کارایی کامل می تواند خطر ایجاد سیل را کاهش دهد و از منابع اب زیرزمینی به وسیله تصفیه کردن آلایندهها حفاظت می کند و میتواند در هر هکتار خود 3750 تن آب ذخیره کند.
-9 خاک %20 از دی اکسید کربن تولید شده توسط انسان را جذب میکند.
معایب موجود در قانون ملی در بسیاری از حوزهها
بررسی اجمالی قانون ملی موجود مربوط به خاک نشان میدهد که دولتها به منظور فائق شدن بر مسائل و مشکلات خاص حفاظت و مدیریت خاک، رویکردهای قانونی متفاوتی را اتخاذ کردهاند. بازتاب این امرعموماً در اشکال گسترده ساختاری قانون خاک و همچنین در تنوع مکانیزمهای ویژه مورد استفاده در حفاظت و مدیریت خاک و کاربری اراضی - بهرهبرداری از زمین - مشهود است - محمدزاده رهنی، . - 1389 در ارتباط با سیستمهای حقوقی مربوط به خاک مشاهدات زیر به چشم میخورد:
- دولتها در انتخاب و به کارگیری مکانیزمهای فردی خلاقانه و مبتکرانه عمل کردهاند.
- برخی دولتها یک چارچوب قانونی را به منظور مدیریت پارهای از مسائل و مشکلات مربوط به خاک و کاربری اراضی - بهرهبرداری از زمین - ارائه کردهاند لیکن این چارچوبعموماً فاقد مکانیزمهای مشارکتی و ارتباطی بوده و نمیتواند وجود یک ساختار مؤثر اجرایی را تضمین کند.
- در بیشتر قوانین موضوعه، به ویژگیهای ماهوی اکولوژیکی و محدودیتهای خاک به عنوان مبنای تصمیمگیری در مورد کاربری اراضی توجهی نشده است، بلکه قوانین مربوط به خاک، در ارتباط با مشکلات و مسائل پس از وقوع حادثه میباشد. به عنوان مثال تلاش دارند تا ابتدا مشکلات ناشی از برنامهریزیهای نادرست در کاربری اراضی یا کاربریهای نامناسب را برطرف نمایند.
- قوانین موضوعه، به خاک به عنوان یک عامل اکولوژیکی که نقش اساسی در اکولوژیکی زمین، حفظ تنوع زیستی و حفظ لطافت زیست محیطی دارد، توجه نمیکنند.
