بخشی از مقاله
چکیده
به منظور افزایش کیفیت و عمر قفسه اي میوههاي توتفرنگی اثر غلظتهاي مختلف اسانس لیمو به همراه پوشش پکتین در دماي 20 درجه سانتیگراد در قالب طرح کاملا تصادفی در سه تکرار مطالعه شد. تیمارهاي مورد بررسی شامل شاهد - آب مقطر - ، پکتین یک درصد، پکتین یک درصد+ اسانس لیمو نیم درصد و یک درصد بود. تیمارهاي مذکور به صورت غوطهوري به مدت یک دقیقه اعمال گردید. سپس میوهها به انکوباتور با دماي20 درجه سانتیگراد جهت بررسی عمر قفسه اي منتقل شدند. عمر قفسه اي با کاربرد پکتین به همراه اسانس به طور معنیداري افزایش یافت. به طوري که بیشترین ماندگاري مربوط به تیمار پکتین یک درصد+ اسانس لیمو یک درصد و کمترین مربوط به شاهد بود. همچنین شاهد بیشترین و تیمار پکتین یک درصد + اسانس لیمو نیم و یک درصد کمترین میزان از دست دادن آب را داشتند. هدف از انجام این پژوهش این بود که آیا میتوان از طریق غنی سازي پوشش خوراکی پکتین با اسانس گیاهی، کاهش کیفیت میوه توتفرنگی را پس از برداشت به تاخیر انداخت؟
کلمات کلیدي: اسانس لیمو، پکتین، پوشش، توت فرنگی، عمر پس از برداشت
مقدمه
توتفرنگی با نام علمی Fragaria x ananassa یکی از اعضاي خانواده Rosacea است. میوه گوشتی نافرازگرایی است که به سرعت نرم شده و عمر پس از برداشت کوتاهی دارد . - Singh et al., 2007 - کاربرد ترکیبات شیمیایی مصنوعی ضدقارچی به منظور افزایش ماندگاري این میوه نگرانیهاي فراوانی به دنبال داشته است. به همین دلیل استفاده از روشهاي ایمن براي کنترل فساد و حفظ کیفیت میوهي توتفرنگی در زمان نگهداري در انبار ضروري است. در دههي اخیر تلاشهاي فراوانی در راستاي افزایش ماندگاري میوهي توتفرنگی و حفظ ارزش تغذیهاي آن در زمان انبارمانی با روشهایی غیر از استفاده از قارچ کشها صورت گرفته است . - Bautista -Banos et al.,2003 - یکی از روشهاي مناسب و عملیاتی براي افزایش ماندگاري این میوه و جلوگیري از گسترش آسیب بافت آن، کاربرد پوششهاي تهیه شده بر پایهي پلیمرهاي طبیعی است .انواع مختلفی از پلی ساکاریدها در ساخت پوششهاي خوراکی به کار رفته اند. برخی محققان با استفاده از پوششهاي خوراکی پلی ساکاریدي و پروتئینی از جمله ترکیب نشاسته، کاراگینان و کیتوزان - Riberio et al.,2007 - گلوتن - Tanada-Palmu &Grosso, 2005 - آمیلوز - Garcia et al.,1998 - و پکتین - Ferrari et al.,2013 - افزایش عمرانباري توت فرنگی را گزارش کردهاند.
از جمله ترکیبات طبیعی که میتوانند به عنوان نگهدارنده در مواد غذایی بکار بروند اسانسهاي گیاهی هستند. عصاره و اسانسهاي گیاهی داراي خاصیت ضد باکتریایی، ضد قارچی، ضد اکسایشی و ضد سرطانی بوده و قادرند رشد پاتوژنها و تولید سم توسط میکروارگانسیمها را کنترل کنند - . - Tajkarimi et al., 2010 یافتهها نشان میدهد که امکان استفاده از اسانس مرکبات به عنوان مهارکننده رشد پاتوژنها در بیماريهاي پس از برداشت وجود دارد - . - Ghaouth et al., 1991 اسانس مرکبات به دلیل داشتن منشا طبیعی که به سلامتی انسان و محیط زیست آسیبی وارد نمیکند و همچنین عدم ایجاد مقاومت در پاتوژنها میتواند به عنوان یک جایگزین مناسب براي سموم شیمیایی به کار گرفته شود Perdones. و همکاران - 2012 - از ترکیب کیتوزان و اسانس روغنی لیمو براي پوشش میوهي توتفرنگی استفاده کردند و زمان نگهداري در انبار با دماي 5 درجه سانتی گراد را 14روز گزارش کردند.
مواد و روشها
میوههاي توتفرنگی رقم پاروس ازروستاي چناره از توابع شهرستان سنندج در مرحله رسیدن تجاري یعنی هنگامی که 70 تا 80 درصد سطح میوه رنگ گرفته بودند، برداشت شدند. میوههاي توتفرنگی سالم پس از شستشو و ضدعفونی، خشک شدند. سپس غوطهوري میوهها به مدت یک دقیقه با تیمارهاي مختلف انجام شد. تیمار مورد استفاده شامل شاهد - آب مقطر - ،پکتین یک درصد، پکتین همراه با اسانس لیمودر دو سطح نیم و یک درصدبود. سپس میوهها به انکوباتور با دماي 20 درجه سانتیگراد جهت بررسی ماندگاري انباري منتقل شدند. براي هرتیمار سه تکرار در نظر گرفته شد که هر تکرار شامل 20 عدد میوه توتفرنگی بود. اسیدیتهکل،موادجامد محلول،pH، کاهش وزن براي اندازه گیري اسیدیته کل از روش تیتراسیون با محلول 0/1 نرمال NaOH تاpH=8/2 استفاده شد - اصغري مرجانلو و همکاران،. - 1387
میزان مواد جامد محلول با استفاده از دستگاه رفراکتومتر دستی - مدل - Atago Manual در دماي اتاق بر حسب درجه بریکس قرائت گردید . - Ayala-Zavala et al.,2007 - همچنین pH به وسیله دستگاه pH متر - مدل - Istek اندازه گیري شد. پس از تنظیم کردن دستگاه در pH استاندارد - pH=10, pH=7, pH=4 - الکترود دستگاه در ارلن حاوي عصاره میوه رقیق شده با آب مقطر قرار گرفت و عدد حاصل پس از نمایش و ثابت شدن در مانیتور دستگاه قرائت و یادداشت گردید. اندازهگیري کاهش وزن هر روز با استفاده از رابطه*100 وزناولیه/ وزنثانیه- وزناولیه= کاهش وزن درصد محاسبه گردید . - Wang et al.,2007 - آزمایش در قالب طرح کامل تصادفی با 4 تیمار و3 تکرار اجرا شد. تجزیه آماري دادهها با استفاده از نرم افزار SAS و مقایسه میانگین دادهها بااستفاده از آزمون توکی در سطح احتمال 5 درصد انجام شد.
نتایج و بحث
ماندگاري نتایج حاصل از تجزیه واریانس دادهها نشان داد که تفاوت معنیداري بین تیمارهاي مختلف در سطح احتمال یک درصد وجود دارد - جدول . - 1 مقایسه میانگین دادهها نشان داد که شاهد با 3 روز داراي کمترین ماندگاري و بیشترین میزان ماندگاري 7/5 روز مربوط به تیمار پکتین همراه با اسانس لیمو یک درصد بود که با تیمار پکتین غنی شده با اسانس لیمو نیم درصد 6 - روز - تفاوت معنیداري نداشت - شکل. - 1 مطابق با نتایج پژوهش حاضر، در بررسی که توسط Bishop و همکاران - 1997 - انجام شد، نشان داد که پوششدهی توتفرنگی با کیتوزان در دماي 20 درجهسانتیگراد سبب افزایش ماندگاري به 12روز شد.
مواد جامد محلول براساس نتایج تجزیه واریانس تفاوت معنیداري بین تیمارها از نظر مواد جامد محلول در سطح 5 درصد مشاهده نشد. تغییرات مواد جامد محلول به عوامل متعددي مانند میزان قند میوه، اسیدیته و پکتینهاي محلول در میوه بستگی دارد و همزمان با بلوغ و رسیدن میوه مواد جامد محلول کاهش مییابد. نتایج پژوهش - 2006 - Vargas که به بررسی اثر پوشش کیتوزان -اولئیک اسید بر میوهي توتفرنگی طی14روز نگهداري پرداخت، با نتایج این پژوهش همخوانی دارد. اسیدیته کل با توجه به نتایج حاصل از جدول تجزیه واریانس تفاوت معنیداري بین تیمارها از لحاظ میزان اسیدیته کل در سطح 5 درصد مشاهده نشد. مقدار اسیدهاي قابل تیتراسیون با رسیدگی محصول در ارتباط بوده و موجب طعم ترش در میوه ها وسبزي ها می-گردند با رسیدن میوه میزان اسیدهاي آلی - به استثناي لیمو - کاهش می یابند.
بر اساس نتایج جدول تجزیه واریانس تفاوت معنیداري در سطح احتمال 5 درصد بین تیمارهاي مختلف مشاهده نشد. میزان pHتوتفرنگی که داراي ارزش تجاري مورد قبول بین 3/27 تا 3/86 درصد است . - Vargas et al.,2006 - با افزایش رسیدن میوه میزان pH کاهش می یابد. درصد کاهش وزن نتایج تجزیه واریانس دادهها نشان داد که بین تیمارهاي مختلف تفاوت معنیداري در سطح احتمال یک درصد وجود داشت. نتایج حاصل از مقایسه میانگین دادهها نشان داد که تیمار شاهد بیشترین درصد کاهش وزن 31/77 - درصد - و تیمار پکتین غنی شده با اسانس لیمو یک درصد کمترین درصد کاهش وزن 10/02 - درصد - را به خود اختصاص دادند که با تیمار پکتین 25/31 - درصد - تفاوت معنی داري داشت - شکل. - 2 استفاده از تیمار پکتین همراه با اسانس لیمو در غلظتهاي استفاده شده باعث افت معنیدار درصد کاهش وزن نسبت به شاهد شد که با نتایج Ghaouth و همکاران - 1991 - در پوششدهی توتفرنگی با کیتوزان مطابقت داشت.
