بخشی از مقاله
چکیده
با توجه به اینکه سالمند در فرهنگ و مذهب ما جایگاه والای دارد ، تامین آسایش روحی و جسمی او واجب و ضروری است. اما با صنعتی شدن زندگی در بعضی شهرها نگهداری از سالمند برای بعضی خانواده ها کاری دشوار و گاه غیرممکن است و موجب می شود شخص سالمند در انزوا به سردرد،فضاهای شهری مدرن نیز پذیرای انسان های کم توان و ناتوان نیستند و حضور این افراد را روز به روز کم رنگ تر می سازند،از این رو،سالمند احساس یاس و بیهودگی کرده و برای مرگ روزشماری می کند.
درپژوهش حاضر سعی شده است که راه حلی مناسب با استفاده از رویکرد اگزیستانسیالیسم برای این مشکل ارائه شود. اگزیستانسیالیسم یا هستیگرایی - Existentialism - اصطلاحیست که به کارهای فیلسوفان مشخصی از اواخر صده نوزدهم و اوایل قرن بیستم اعمال میشود که با وجود تفاوتهای مکتبی عمیق در این باور مشترک اند که اندیشیدن فلسفی با موضوع انسان آغاز میشود نه صرفاً اندیشیدن موضوعی. پس از شناخت خصوصیات روحی و جسمی سالمند و نیز در نظر گرفتن نیازهای آنان چنین به نظر می رسد که فراهم آوردن امکاناتی جهت حضور آنان در اجتماع ،می تواند راهگشای بسیاری از مشکلات روحی و جسمی آنان باشد .
لذا امکاناتی در فضاهای شهری ما باید فراهم شود که انسان های کم توان و ناتوان نیز به راحتی بتوانند در آن حضور یابند . در ضمن احداث مکان هایی که از امکانات متنوع فرهنگی ،تفریحی،آموزشی و ورزشی متناسب با سالمند برخوردار است توصیه می گردد به طوری که در این مکان ها سالمند امکان عرضه تجربیات خود را دارا باشد و بتواند توانایی های خود را به معرض نمایش بگذارد و از اینکه زنده است لذت ببرد . حضور اقشار دیگر سنی نیز در این کانون ها تاسیس کلاس هایی که اساتید آن سالمندان عالم ،فرزانه و هنرمند هستند را موجب می شود به طوری که سالمند دیگر حس نمی کند که از جامعه طرد شده است.
کلید واژه: سالمند، اگزیستانسیالیسم، خانه سالمندان
مقدمه
پدیده سالمندی سیر طبیعی است که در آن تغییرات فیزیولوژیکی و روانی ویژهای در بدن رخ میدهد. چشمها، گوشها، استخوانها، عضلات بدن دستخوش تغییرات هماهنگ میشوند که روند پیری خوانده میشود. افراد سالمند زودتر خسته میشوند و جنبش و تحرکشان کمتر میگردد. در این مرحله نیازهای اجتماعی سالمندان دگرگون شده و نیازهای جدیدی نمایان میگردد. دوره سالمندی چون دیگر مراحل عمر بخشی از زندگی است که به اندازه دوران جوانی و مستلزم پشت سر گذاشتن است . چگونگی پشت سرگذاشتن این دوران مهم است. و نه تنها رسیدن به آن . - Moreley, 2013 - سالمندی ادامه بزرگسالی است و دورانی که درآن ، فرد به بهای گذراندن سالهایی چند به تجربه و پختگی و خرد دست مییابد تا بتواند با گامهایی سنجیدهتر سالهای دیگر را در نوردد.
و به دیگران از توشه تجارب خود نصیبی برساند. افرایش تعداد افراد سالمند به عنوان نسبتی از کل جمعیت جهان توجه خاص سنین پیری و پیری شناسی را ضروری میسازد. در طول قرن بیستم نسبت جمعیتی افراد 60 سال به بالا در تمام کشورهای دنیا افرایش یافته است. رشد جمعیتی سالمندان بر اثر همگرایی دو روند اصلی است. کاهش میزان تولد و بهبود شرایط بهداشتی و افزایش امید به زندگی, پروژه سالخوردگی جمعیت و افزایش تعداد افراد در بالای هرم سنی از خصوصیات کشورهای توسعه یافته محسوب میشود در حالی که توسعه بهداشت ، بهبود شرایط اقتصادی، بالا رفتن سطح زندگی و برخورداری از نتایج پیشرفت علوم حتی در عقب ماندهترین کشورها نیز موجب افزایش طول عمر گشته و به موازات آن ، براثر موالید و اعمال سیاستهای جمعیتی دامنه هرم سنی فشردهتر شده و نسبت افراد مسن در جمعیت کشورها افزودهتر میگردد . - bond et al , 1994 -
برای بسیاری از افرادی که به سن پیری نزدیک میشوند شماری از دگرگونیهای مهم اجتماعی و به وقوع میپیوندد. آنان که کودکانی را بزرگ کردهاند ناگهان خود را تنها مییابند ، آنانی که فعالیت کاری زیادی داشتند با بازنشستگی و زندگی با حقوق کم آن مواجه میشوند . برای بعضی دیگر این دگرگونی با از دست دادن همسر و برای دیگران با از دست دادن شغل یا درآمد نمایان میشود. و به طور کلی آنچه مسلم است که دیر یا زود همگان با این واقعیت روبرو میشوند که - دیگر جوان نمیشویم - و آن وقت به لحظهای میرسیم که در آن هرگز نمیتوانیم زمان ورود به پیری را تعیین نمائیم - . - Robson, 1997تا مدتها پیش سالخوردگان در اکثر نقاط دنیا در خانوادههای گسترده زندگی میکردند بدین معنا که نسل قدیمتر با فرزندان؛ نوادهها و احتمالاً سایر بستگان خود در یک مکان بودنددر. آن دوران معمولاً سالمندان اقتدار خود را برای اعضای خانواده حفظ میکردند.
و در عین حال افراد جوانتر را برای پذیرش نقشهای مسئولیتدار آماده میکردند و نقش سرپرستی و نظارت خود را نیز تا حدودی رها میکردند و درنتیجه در این شرایط انتقال افراد به سنین سالخوردگی بسیار آرامتر از امروز صورت میگرفت . - Shin, 2014 - خانواده هستهای که تنها از والدین و فرزندان تشکیل میشود در دنیای معاصر رایجترین مشکل خانواده است. نسل قدیم در آن جایی ندارد. از آنجا که سالخوردگان جدا از خانواده هستهای زندگی میکنند جوانان عملاً کمتر فرصت رسیدگی به آنان را مییابند و در مقیاس ضعیف تری مورد حمایت اجتماعی قرار می گیرند به عبارت دیگر اعضای مختلف یک خانواده در واحدهای خانوادگی پراکنده زندگی می کنند و در آن سالخوردگان از فرزندانی که بزرگشان کرده اند جدا میشوند و در نهایت سالهای پایانی زندگی خود را در شرایط منزوی و یا به گونهای دردناک از افسردگی سپری میکنند - مثنوی، - 1371
زندگی سالمند در مقایسه با جوانان در محیط اجتماعی متفاوتی شکل میگیرد به گونهای که حدود 34 تا 28 درصد افراد سالمند بیش از 65 سال به تنهایی زندگی میکنند و 9 درصد آنان در حالت انزوای اجتماعی به سر میبرند . در این حالت به آنها اجازه نمیدهد که با دیگران ارتباط نزدیک و صمیمی داشته باشند . تحقیقات نشان میدهد که بین فراوانی تماسهای اجتماعی و احساس رضایت از زندگی ارتباط وجود دارد به این صورت که اگر فرض کنیم که رقم 9 درصد معتبر است باید نتیجه بگیریم که درصد مهمی از سالمندان در حالت محرومیت اجتماعی بیش از حد زندگی میکنند و آثار این محرومیت برسلامت روانی آنان قابل ملاحظه است.
عدم توازن در تعداد مردان و زنان سالمند - بیشتر بودن زنان سالمند - و تمایل مردان به ازدواج با زنان جوانتر از خودشان نشان میدهد که زنان سالمند بیشتر از مردان سالمند به تنهایی زندگی میکنند. بین انزوا و تنهایی تفاوت زیادیاست. معمولاً کسانی که مدت مدیدی را به حالت انزوا و در تنهایی زندگی کردهاند به هنگام پیری اختلالات روانی را نشان نمیدهند. اما کسانی که شاهد کاهش روابط خود با دیگران هستند دچار اختلالات روانی میشوند سالمندانی که تنها زندگی میکنند غالباً بخش اعظم وقت خود را با فکر کردن در مورد فرزندان دور از خود یا با حسرت خوردن برای همسر مرحوم خود و یا هر دو میگذرانند. این گونه انزوا ممکن است منجر به افسردگی شود و به کشش مناسب اجتماعی زیان برساند - رفیع زاده، . - 1380
روش تحقیق
با توجه به تلاش مقاله برای تبیین شاخص ها و معیار هایی در فرآیند تحلیل در بطن کالبد معماری در نتیجه نظری بودن بحث، نوع تحقیق در حیطه تحقیقات بنیادین جای گرفته و روش های زیر به کار گرفته شده است:نخست آنکه برای یافتن تعاریف در مقولات نشانه شناسانه، نماد شناسانه والبته ارتباط آن با هویت و به طور کلی رویکرد نظری مقاله؛ از روش استدلالی و تحلیل محتوای متن در بررسی متون فلسفی و مبانی نظری معماری بهره خواهد جست.دوم آنکه برای انطباق مباحث نظری بر عرصه معماری با بررسی نمونه های موردی از روش قیاسی و نیز روش استدلالی برای تحلیل شاخص ها و معیارهایی در فرآیند تحلیل در بطن کالبد معماری بهره خواهد برد.
پیشینه تحقیق
گر چه منبع کامل و دقیقی درباره تاریخچه ایجاد و تأسیس مراکز نگهداری سالمندان در دست نیست ولی از مطالب و اطلاعات پراکنده میتوان دریافت که مرکز سالمندان اولیه در هر جامعه، مناسب با وضعیت اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی آنها به صورت کنونی گسترش و تجلی یافتهاند. در قرون وسطی، سالمندانی که خانوادهای نداشتند و یا خانواده آنها قادر به نگهداری از آنان نبودند. معمولاً توسط این محل نگهداری میشدند. شاید بتوان گفت که این اولین محلی است که برای نگهداری و مراقبت از سالمندان تنها و نیازمند اختصاص یافته بود . در این خانهها با سالمندان مانند دیوانهها رفتار میشد و از هر 10 نفر 8 نفر به ناراحتی روانی دچار میشدند و 2 نفر جان خود را از دست میدادند. این آمار تکان دهنده حقیقت انکار ناپذیری است که امروزه متخصصان پیریشناس و پیردرمانی در دنیا به آن واقفند . - Lepeleire,2007 -
در بسیاری از کشورها برای جلوگیری از عوارض روانی دوره بازنشستگی به منظور ادامه فعالیت اجتماعی و حفظ خصوصیات اجتماعی- روانی افراد سالمند. مجموعههایی تاسیس گردیده است که در آنها وسایل متعددی برای تفریح، سرگرمی، ورزش و مطالعه و غیره وجود دارد. همچنین در بسیاری از باشگاهها، محلهایی برای اقامت سالمندان در نظر گرفته شده که خانه سالمندان نامیده میشود و افراد سالمند با پرداخت مبلغی به طور ماهیانه یا سالیانه و در بعضی از مراکز ویژه که احتمالاً توسط دوستان به حمایت از سالمندان تأسیس گردیده است. به طور رایگان و با شهریه کمی اقامت میکنند. در ایالات متحده آمریکا چندین مرکز سالمندی به نام شهر خورشید یا آفتاب شهر برای اسکان سالخوردگان با سطح زندگی بالا وجود دارد - مجنونیان، . - 1374
در اسکاندیناوی دهکده پیران که شهرت جهانی دارد در سال 1919 در کپنهاک ساخته شد و در سال 1950، آن را نوسازی کردند. در کشورهای مختلف با توجه به فرهنگهای متفاوت گونههای مختلفی از مراکز سالمندی قابل مشاهده است. در فرانسه1/45درصد از مردم سالخورده را در خانههای قدیمی که مخصوص سالمندان است نگهداری میکنند . - Heejung, 2014 - در سوئد، قانون حمایتو نگهداری سالمندان در سال 1930 به تصویب رسید، به موجب این قانون سالمندان در خانههای بزرگ و یا واحدهای آپارتمانی زندگی میکنند، در آسایشگاههای محلی مراکز بهداشت و بهزیستی دولتی، همراه با مراکز تفریحات سالم وجود دارد به گونهای که افراد و سازمانهای داوطلب نیز در مورد سالمندان همکاری دارند . - Hoof , 2014 -
