بخشی از مقاله
چکیده
پیر شدن، تجربه ای شخصی و اجتماعی محسوب می شود. بررسیهای انجام گرفته در ایران حاکی از آنست که مطالعات در زمینه ی عوامل محیطی ایجاد کننده ی احساس رضایت در سرای سالمندان و در میان مددجویان بسیار محدود است. در واقع در این تحقیق قصد داریم این عوامل محیطی را شناسایی کنیم بدین منظور در این تحقیق از روش اسنادی کتابخانه ای بهره جسته ایم و با تحقیقات انجام شده مشخص شد که عوامل محیطی موثر در این فضا شامل: رنگ، دسترسی، محرمیت و خلوت، فضای سبز، نورپردازی، تجمع پذیری، آسایش حرارتی، صوت و امنیت است.
.1 مقدمه
بنا بر تقسیم بندی سازمان ملل متحد کشورها، سه نوع ساختار جمعیتی: جوان، بزرگسال و سالخورده وجود دارد. شاخص این نوع ساختار، نسبت جمعیت سالخورده 65 ساله و بالاتر به کل جمعیت در کشورها می¬باشد. با توجه به این که شمار سالمندان فعال در کشورهای پیشرفته و نیز ایران، که به تنهایی و مستقل در مسکن شخصی زندگی و قادر به اداره خود هستند، فزونی یافته است، بنابراین، باید امکانات بسیاری چه به لحاظ جسمانی، با کمک گرفتن از علوم پیشرفته روز، و چه به لحاظ روانی، با برقراری روابط اجتماعی و خانوادگی، در فضای زیستی ایجاد شود که مناسب برای همه افراد، به ویژه سالمندان باشد.
کارشناسان مسایل علوم رفتاری معتقدند که بوجود آوردن فضایی آرام و به دور از تنش و احساسات یاس آمیز ، دل پذیر و آرامش بخش روح و روان سالمندان است - رفیع زاده، . - 1382 به طور کلی متناسب بودن فضاهای مختلف با کاربری بناها از عواملی می باشد که کمتر مورد توجه قرار گرفته و بسیاری از مواقع شاهد بودیم، کاربریها کوچکترین سنخیت با فضا نداشته و این موضوع به نارضایتی استفاده کنندگان از آن فضا منجر شده است - اکبرپور دباغی، . - 1395 کیفیت زندگی هدف نهایی مراقبت از سالمندان در سراها است. با این وجود عده ای عقیده دارند که ماهیت زندگی در سراها، باعث ناامید شدن ساکنین آن و کیفیت زندگی آنها میشود - حسام زاده و همکاران، . - 1388
در حال حاضر کشور ما مرحله انتقال ساختار سنی جمعیت از جوانی به سالخوردگی را تجربه میکند. با اینکه جمعیت سالمند دارای سهم کمی از جمعیت کشور است ولی فزونی سرعت رشد جمعیت سالمند در مقایسه با رشد جمعیت کل کشور و پیش بینی افزایش تعداد و سهم سالخوردگان در سالهای آتی لزوم برنامه ریزی آینده نگر به منظور کنترل مسایل مربوط به این گروه از جمعیت را مورد تاکید قرار میدهد.
از کار افتادگی و تنهایی از جمله عواملی هستند که سالمندان را از خانواده، رهسپار اقامتگاه سالمندان میکند، همین طرد شدن از خانواده خود از مهم ترین دلایل افسردگی سالمندان در این برهه از زندگی میباشند . بنابراین پیدا کردن راه حلهایی برای کاهش شدت افسردگی از دغدغه های این پژوهش است - ممقانی و متین، . - 1394 بررسیهای انجام گرفته در ایران حاکی از آنست که مطالعات در زمینه ی عوامل ایجاد کننده ی احساس رضایت و امید در سرای سالمندان و در میان مددجویان بسیار محدود است - خواستار، . - 1394 در واقع در این تحقیق قصد داریم عوامل محیطی را در خانه سالمندان ارزیابی کنیم.
.2 روش تحقیق
تحقیق از نوع اسنادی -کتابخانه ای بوده بوده زیرا از کتب و مقالات مرتبط با موضوع بهره جسته ایم .
سالمند و سالمندی
انتقال از دوره ای به دوره ی دیگر در بعضی اشخاص به تدریج و درمورد بعضی دیگر به سرعت و به همراه صدمات روحی اتفاق می افتد. اگرچه استانداردهای جهانی برای تعیین حدود سن سالمندی توسط سازمان جهانی بهداشت وجود دارد، در جامعه ی ما سن 65تا 79 آغاز پیری تلقی میشود. روانشناسان این دوره را مرحله ی سوم عمر میدانند که همه ی افراد جامعه ی انسانی به مرور آن را تجربه خواهند کرد. بالا رفتن سن بیماری نیست، بلکه پدیده ی حیاتی است که در آن تغییرات فیزیولوژیکی و روانی در بدن به وقوع میپیوندد.
اگرچه پیری یک عارضه ی پاتولوژیک نیست، ولی فعالیت جسمی و ذهنی را محدود نموده و تاثیرگذار بر فعالیتهای جسمانی، روانی، فرهنگی، اجتماعی فرد می باشد. تمام کشورهای پیشرفتهی جهان جوامع سالمندی دارند، اگرچه از نظر متوسط سن، دارای طول عمر متفاوتی هستند. حتی در کشورهای در حال رشد که دارای امید به زندگی پایینی هستند، بدون درنظر گرفتن مواردی چون: قحطی، شیوع کنترل نشده ی ایدز و سایر رویدادهای ناگوار، تعداد افراد بالای 65 سال به شکل غیر مترقبهای رو به فزونی است .
سالمندی فرایندی عادی، طبیعی و در حال تغییر به حساب می آید که به بروز رفتارهای خاص در سالمند می انجامد - ذکری و جمال زاده، . - 1394 سالمندی همچنین نماد آخرین گونه بودن آدمی در این دنیا و آخرین برهه حضور انسانی در عرصه نمایش بودن خود است ، انسان سالمند ،دوره ای از آمد و شدهای بشری را روایت میکند ، سالمندی گذر ایام است بر ذهن انسانی که سال رفته بودنش متفاوتش کرده و داشته ها و دیده های اندوخته اش محترمش . این آدمی است در برهه آخرین ، طرد شده است . در واقع سالمندی دورانی در انتظار مرگ نیست همانگونه که جامعه شناسان بیان کرده اند؛ این مرحله از عمر دوران سوم زندگی است . دوران سالخوردگی به چهار دسته تقسیم میشود :
.به اندازه کافی امکانات دارند و مایلند به استراحت بپردازند .
.به دلیل نیازهای مالی ، به کار خود ادامه میدهند یا حداقل اگر کاری باشد ، مایلند ادامه دهند .
.امکانات مالی دارند ولی چون نمیخواهند »از کار افتاده« محسوب شوند ، مایلند، کار کنند .
.سالمندانی که از کار افتاده و بیمار هستند .
نیازهای سالمندان با توجه به گروه های چهارگانه بالا می توان به شرح زیر تقسیم بندی کرد:
احتیاجات عاطفی، احتیاجات معیشتی ، احتیاج به تفریح ، احتیاج به شرکت در زندگی اجتماعی؛ امنیت. احتیاجات عاطفی همواره وجود داشته و به همان ترتیبی که سن افراد بالاتر میرود ، نیازها نیز بیشتر می شود. در گذشته توجه فرزندان به پدر و مادرها و اصولا افراد جوان تر نسبت به مسنترها، بیشتر بود و اخلاق و رسوم حکم میکرد که به سالمندان بیشترین احترام گذاشته شود. اما امروزه که غالب سالمندان به تنهایی در خانه خود به سر میبرند، هر قدر هم که وضع زندگی آنها خوب باشد، نیاز به توجه عاطفی دیگران و اقدامات جامعه دارند. احتیاجات معیشتی شامل :خوراک ، پوشاک ، مسکن و بهداشت میشود .
غذای سالمند باید سبک، قابل هضم و شامل انواع ویتامینها باشد. پوشاک سالمندان باید راحت و مناسب فصول سرد و گرم باشد .از نظر بهداشت ، بسیاری از سالمندان به تنهایی نمیتوانند احتیاجات خود را رفع کنند و نیاز به کمک در استحمام و حتی دستشویی دارند و بعضی حرکت توانایی از بستر بلند شدن را نیز ندارند و باید به بهداشت این افراد به طور ویژه توجه شند .خواب سالمندان باید برنامه منظمی داشته باشد، زیرا بسیاری از افراد در سنین سالمندی دچار اختلال در خواب شده و از کم خوابی در رنجند. سالمندان با توجه به شرایط سنی و عدم اشتغال جدی، احتیاج به وقت گذرانی پر بار و سالم به اقتضای شرایط جسمی خود دارند. سالمندان فاقد منابع مجدد دوستی هستند ، زیرا اکثر آنها کار نمیکنند و موقعیت ایجاد روابط دوستانه در فضای کار را ندارند و دوستان همسن و سالشان را نیز به نوعی از دست داده اند. این مسئله باعث افزایش تنهایی آنها میشود.
بهترین تفریحات پیشنهادی برای سالمندان - با توجه به سواد و روحیات خاص هر فرد - شامل : مطالعه کتاب و روزنامه ، گشت و گذار در فضای سبز، معاشرت و گفتگو با دوستان ، تماشای فیلم ، خرید از بوفه ، نشستن روی نیمکت و تماشای خیابان و عبور و مرور مردم ، و بخصوص تماشای کودکان هنگام بازی و شنیدن موسیقی می باشد. در ضمن ترتیب دادن برنامه های فوق العاده مثل: مراسم عبادی ، جشن و کنسرت ، بازی های سبک تأثیر بسیار مثبتی در روحیه سالمند دارد و باعث از بین رفتن احساس یکنواختی روزها می شود. سالمندان از احساس بطالت و بیکاری و برکنار ماندن از زندگی اجتماعی، در رنجند . برای رفع این احساسات، باید برنامه های جمعی برای سالمندان در نظر گرفته شود.
مثلا سالمندان با هم به مطالعه روزنامه و مجله بپردازند ، به گردشها و سفرهای کوتاه دسته جمعی بروند و مورد مشورت قرار گیرند. مسئله مهم دیگر ، کار است. کار سبک، بهترین وسیله برای گذراندن دوران سوم زندگی می باشد . کار نه تنها پاسخگویی به یک نیاز واقعی در ارتباط با سالمندان است، بلکه با مدیریت صحیح ، نتایج کار سالمندان میتواند پاسخگوی قسمت های زیادی از نیازهای جامعه باشد .سالمند احتیاج به امنیت روحی و جسمی دارد و باید در طراحی فضاهای مرتبط با سالمند به این مسئله توجه شود. سالمند باید اطمینان کند که در ضرورت به موقع به کمکش شتافته می شود یا در موقع بیماری سریع معالجه خواهد شد و در فضایی که پا می گذارد ، آرامش را حس میکند - جانی و یوسف زمانی، . - 1394
سرای سالمندان
سرای سالمندان ، مفهومی است که در سالیان اخیر در فرهنگ ما مطرح شده است. قبلا در نگرشهای ارزشی و اجتماعی مردم ایران ، لزوم توجه به چنین مبحثی نبوده است. از عمده ترین آثار تغییرات قرن حاضر در ابعاد فرهنگی ، اقتصادی و سیاسی جوامع مختلف ، تغییر در ساخت خانواده به عنوان مهم ترین و اصلی ترین رکن اجتماعی بشری است - جانی و یوسف زمانی، . - 1394
.3 پیشینه تحقیق
ایمانی عمادی در سال 1390 در پایان نامه خود به موضوع مرکز مراقبت از بزرگسالان پرداخت. مساله اصلی تحقیق این است که مراکز مراقبت از بزرگسالان، در طی چند دهه اخیر شکل گرفته است و دلایل به وجود آمدن آن، قطعا بیرحمی انسان امروز و حق ناشناسی جوانان نیست. در اینجا از آن دسته سالمندانی صحبت میکنیم که کاملا سالم بوده و علاقه دارند که اوقات فراغت خود را در کنار دوستان خود بگذرانند و در کنار آن مراقبت های ویژه ای نیز انجام شود.
این گروه از سالمندان بیشتر وقت خود را در پارکها گذرانده و این مرکز این امکان را فراهم می آورد که در مکانی مناسب خود از خدمات مورد نیاز این سنین استفاده کنند. روش جمعآوری اطلاعات این تحقیق مطالعات و بررسی های کتابخانه ای به همراه بازدید ها و بررسیهای میدانی است. با بررسی مطالب ابتدا استانداردهای طراحی و سپس نیازهای مشترک تمامی این قشر از افراد مورد بررسی قرار گرفته است و در طراحی به آسایش حرارتی و برودتی سالمندان، نورپردازی مناسب، رنگ آمیزی مناسب، نیازهای جسمانی وفضایی ، فضای باز ، امنیت، محرمیت توجه شده است.
