بخشی از مقاله
چکیده:
آلودگی جمعیتی یا افزایش بی رویه ی جمعیت در واحد سطح ، عارضه ای است که همگام با جهان ، کشور ما را نیز درگیر خود کرده است . با توجه به اینکه افزایش جمعیت به تبع خود افزایش مصرف انرژی و تولید پسماند های شیمیایی را به همراه دارد و ایران نیز به عنوان یک کشور درحال توسعه به سرعت به این افزایش جمعیت تن داده است ، بررسی آماری این عارضه امری مهم به نظر می رسد . در این مقاله که به روش توصیفی - تحلیلی و در قالب داده های ترکیبی کمی و کیفی انجام پذیرفت ؛ پس از مطالعه ی منابع و مآخذ مطالعاتی پیشین در این حوزه و استخراج مواد و داده ها از منابع موثق و رسم جداول و نمودار های مربوطه ؛ داده ها به وسیله نرم افزار Excel 2010 جمع آوری و تحلیل شد . بدین منظور از توابع رگرسیون و سنجش میزان معناداری ارتباط با آزمون پی - p-test - استفاده شد. عدم وجود اطلاعات کافی و قابل اعتماد در این زمینه در پایگاه های آماری مهم ترین مشکل پیش روی این تحقیق بوده است . نتایج حاصله از این بررسی، ارتباط معناداری میان جمعیت کشور و تولید آلاینده ها - p=3,8% - نشان میدهد . اما ارتباط معناداری میان دما و بارش و این عوامل یافت نشد . - p=78% - به نظر میرسد این عدم معناداری ناشی از انحراف شدید میانگین های دما و بارش از معیار باشد .
واژگان کلیدی:گرمایش زمین ، آلایش جمعیتی ، تاثیر جمعیت بر محیط زیست
مقدمه
بی شک محیط زیست به عنوان بستر حیات جانداران از اهمیت به سزایی برخوردار است به گونه ای که با انهدام ؛ تغییر شکل و یا تغییر غیر متعارف و غیرمنطقی در آن ؛ حیات جانداران به شکل جدی به خطر خواهد افتاد . از سوی دیگر ؛ افزایش جعیت نیز پدیده ای ست که خواسته یا ناخواسته بشر با آن درگیر است و بنا به دلایل زیست محیطی؛ اقتصادی ؛ سیاسی ؛ اجتماعی و ... نمیتوان از آن گریخت . بدیهی است که این پدیده عوارضی چون افزایش میزان انرژی ؛ گسترش شهر نشینی و گسترش تولید و صنعت را در پی خواهد داشت و به تبع این امر آلودگی های محیطی اجتناب ناپذیر خواهند بود . گسترش صنعت و شهر نشینی با توسعه حمل و نقل ؛ افزایش کارخانه ها ؛ استفاده بیشتر از ذخایر طبیعی و فسیلی و نیاز بیشتر به سوخت همراه است و همه ی این موارد آثار زیان باری بر طبیعت خواهند داشت .
پر واضح است که نیاز انسان به ازدیاد جمعیت و تولید نسل،امری طبیعی و غیر قابل توقف است ؛ به همین دلیل در عنوان این گفتار از واژه ی »آلودگی جمعیتی« به جای افزایش جمعیت استفاده شده است . این واژه بار منفی ازدیاد بی رویه جمعیت را در برمیگیرد و مراد از آن جمعیتی است که بیش از توان و ظرفیت محیط به آن تحمیل می شود و حاصل این تحمیل تاثیر زیان بار بر محیط است . قرن بیست و یکم با یک گزار جمعیتی آغاز شده است بدین معنی که جمعیت شهرنشین نیمی از جمعیت جهان را در بر گرفته است و مهاجرت و جابجایی جمعیتی روند شهر نشینی نابه هنجار معاصر را تشدید کرده است . شهر ها بیش از 80 درصد گازهای آلاینده و مخرب جهان را تولید میکنند و پیش بینی میشود تا سال 2030 شهر ها 60 درصد از جمعیت جهان را در خود جای دهند . - فطرس و معبودی؛ - 1389
از آنجایی که شهر ها بزرگترین مصرف کننده انرژی و به تبع آن بزرگترین تولید کننده گاز های آلاینده گل خانه ای هستند و کشور ما نیز گرفتار پدیده ی شهرنشینی شتابان بوده است و رشد فزاینده ای در مصرف انرژی و تولید آلاینده ها را تجربه کرده است ؛ آلودگی زیست محیطی ناشی از این امر برای کشور ما نیز رخ داده و در حال رشد سریع و فزاینده ای است . با توجه به این امر اهمیت بحث و تحلیل این موضوع روشن میگردد . بهار در مقاله ای این وضعیت نا به سامان و تغییرات عظیم اکو سیستم ها را پدیده ای جهانی دانسته و عامل اصلی این روند را در افزایش روز افزون جمعیت و مصرف گرایی می داند - بهار ؛ . - 1377 مسلما پدیده هایی که به افزایش آلایندگی منجر خواهند شد ؛ به طور غیر مستقیم به افزایش دمای میانگین کره ی زمین می انجامد به طور کلی اگر چه نمیتوان قاطعانه انسان را به عنوان اصلی ترین عامل مستقیم تخریب و تغییر محیط زیست و به تبع آن افزایش دما بدانیم اما یقینا میتوان او را به عنوان عامل اول در تشدید این فرآیند بدانیم ؟
روش های تحقیق
تحقیق حاضر در راستای بررسی اجمالی اثرات مخرب افزایش بی رویه جمعیت در واحد سطح - که از آن به عنوان آلودگی جمعیتی یاد کردیم - به روش توصیفی - تحلیلی و در قالب داده های ترکیبی کمی و کیفی انجام پذیرفت . پس از مطالعه ی منابع و مآخذ مطالعاتی پیشین در این حوزه و استخراج مواد و داده ها از منابع موثق و رسم جداول و نمودار های مربوطه ؛ داده ها به وسیله نرم افزار Excel 2010 جمع آوری و تحلیل شد . بدین منظور از توابع رگرسیون و سنجش میزان معناداری ارتباط با آزمون پی - p-test - استفاده شده و پایایی نتایج با محاسبه آلفای کرانباخ به مقدار ... به تایید رسید .
جمعیت و محیط زیست
تاثیر متقابل جمعیت بر محیط و محیط بر جمعیت بر هیچ کس پوشیده نیست . تولید گاز های گلخانه ای ؛ افزایش حمل و نقل ؛ افزایش نیاز به سوخت ؛ کاهش سطح زیر کشت جنگلی و افزایش کشاورزی و دام پروری از اثرات احتمالی این پدیده است . بنابر بررسی این پیامد ها را در قالب چند بخش انجام خواهیم داد . این تقسیم بندی بر اساس اثرات محیطی بوده و آلایش جمعیتی به عنوان عامل مورد بررسی در تمام بخش ها عامل موثر در نظر گرفته شده است . ابتدا شایسته است تا نگاهی به نرخ رشد و سیر تحول جمعیتی در ایران نگاهی بیاندازیم .
همانگونه که در معادله و نمای شماتیک نمودار دیده میشود ؛ فاصله نمودار ها از خط شاخص تقریبا مقداری ثابت است که با تقریب مناسب میتوانیم شیب نمودار را از سال 35 تا سال 90 تقریبا ثابت و برابر 0,7 است . - پایگاه×رسمی سازمان آمار ایران - اگرچه با توجه به سیاست های اتخاذ شده از سوی دولت ایران در سالهای اخیر و روش های نوین درمان نازایی و ناباروری پیش بینی می شود شیب نمودار روندی صعودی در پی داشته باشد ؛ اما سایت جهانی آمار لحظه ای1 تخمین سیر جمعیت در ایران را نزولی دانسته و نرخ رشد جمعیت سالانه در سال 2050 را فقط 0,11 درصد میداند . در بخش های بعد به بررسی ابعاد مختلف این رشد جمعیتی خواهیم پرداخت .
أ - آلایش جمعیتی و تخریب اراضی
افزایش تراکم جمعیتی با عوارضی برای زمین همراه است . از آن جا که عوارض زمینی بسیار متنوع اند ؛ در این گفتار فقط به عواملی که میتوانند در گرمایش زمین موثر باشند می پردازیم . از آنجا که کاهش مراتع و زمین های کشاورزی باعث کاهش جذب گازهای گلخانه ای و به تبع آن افزایش میانگین دمای زمین می شود ؛ در این گفتار زین پس مراد از واژه ی تخریب اراضی ، کاهش سطح زیر کشت و افزایش مساحت اماکن مسکونی است . بدیهی ست که با افزایش تراکم جمعیتی ، فضای مورد نیاز برای سکونت افزایش یافته و انرژی مورد استفاده در آن نقطه افزون میگردد . اگرچه کشاورزی نیز میتواند به گرمایش زمین بیانجامد ؛ اما به نظر می رسد اثر کاهش کشاورزی میتواند اثرات زیان بار تری برجا گذارد . نمودار زیر تغییرات سطح زیر کشت در 13 سال اخیر را نشان می دهد - آمارنامه کشاورزی، - 1395 همانگونه که از نمودار قابل مشاهده ست ، سطح زیر کشت کشور با شیب منفی 2,18 در حال کاهش است .
ب - آلایش جمعیتی ؛ مصرف انرژی و تولید آلاینده ها
میدانیم که زندگی بدون انرژی و حامل های آن ممکن نیست.و مصرف حامل های انرژی با تولید آلاینده ها همراه خواهد بود . علاوه بر آن مصارف خانگی و کشاورزی نیز بخش عظیمی از آلایندگی را ایجاد میکند . مهمترین آلاینده های جوی که اثر مخرب تری بر گرمایش زمین دارند اکسید گوگرد و دی نیتروژن مونواکسید اند . روند تولید گازهای آلاینده در بازه های 12 ساله و 7 ساله شیب های مثبت را طی میکند . نمودار های زیر گویای شیب 0,9 برای تولید دی نیتروژن مونواکسید و شیب خفیف 0,12 برای اکسید گوگرد است ×.پیش بینی های گزارش ملی آب و هوا نشان می دهد ، انتشارگازدی اکسیدکربنازرقمحدود580 میلیونتندرسال2010 بهبالغبر1540 میلیون تندرسال2030 میرسد.
ج - آلایش جمعیتی ؛ دام و طیور و گرمایش زمین
گزارش جدیدی ، با عنوان »دام و تغییر آب و هوا«، با اقتباس از گزارش فائو نشان می دهد که تولید گوشت، هر ساله باعث ایجاد بیش از 51 درصد از آلاینده های گازهای گلخانه ای در سراسر دنیا است .درحالیکه بر طبق گزارش سازمان ملل، همه انواع روش های حمل و نقل تنها 13 گازهای گلخانه ای را تولید میکنند. . تقریباً تمام جنگل زدایی ها مرتبط با تولید گوشت هستند؟ در مورد نرخ رشد دام در کشور ما نیز اطلاعات قابل اعتمادی وجود ندارد . دومین گزارش ملی آب و هوا نرخ
