بخشی از مقاله
چکیده
در این مقاله مفهومسازی و کاربرد عدالت در حوزههای مختلف زندگی انسان مورد بررسی قرار گرفته است. علاوهبراین مفهوم عدالت، کاربرد آن در جامعه اسلامی و ارتباط آن با رشد معنوی و روانی اجتماعی افراد مورد ملاحظه قرار گرفته است. روشهای ارتقای عدالت اجتماعی مورد بررسی قرار گرفته است. بحث علمی در این راستا شکل میگیرد که با توجه به فطرت خدایی انسان، عدالت به صورت نقش ازلی در روان انسانها وجود دارد.
از این رو عدالت جایگاه خود را در تمام ادیان آسمانی حفظ کرده است. بررسی مقاله نشان می دهد که در تمدن اسلامی عدالت نقش محوری داشته و در آیات قرآنی به آن تأکید فراوان شده است. مکاتب مختلف خداشناسی، الهیات، کلام و فلسفه اسلامی در ارتباط با مفهومسازی عدالت و روشهای اجرایی آن نظریات مختلفی دارند. در اجرای عدالت لازم است متغیرهای تأثیرگذار از قبیل باورهای دینی، رشد و تحول معنوی، وضعیت اجتماعی - سیاسی و اقتصادی جامعه را در نظر گرفت.
مقدمه
در این نوشتار واژه عدالت را از ابعاد گوناگون زندگی انسان در بافت جامعه اسلامی مورد بررسی قرار گرفته است. از جمله این ابعاد می توان به موارد زیر اشاره نمود؛
- ارتباط معنویت جامعه اسلامی با رشد عدالت
- نتایج برقراری عدالت در یک محیط آموزشی
- بررسی ریشه ماهیت عدالت در ضمیر ناخودآگاه افراد شایان ذکر است که در داستانها و آیات قرآنی عدالت بهصورت دیدگاهی ازلی آورده شده است و برداشتهای گوناگون از عدالت به مکتبهای متفاوت فلسفی ، خداشناسی و سیاسی نسبت داده میشود. اگرچه تشخیص عدالت در جامعه براساس درک مردم و واقعیتهای سیاسی و اجتماعی و اقتصادی یک جامعه صورت میگیرد. عدالت ریشه در ضمیر ناخوداگاه افراد دارد بدون توجه به اینکه چقدر مفهوم فلسفی عدالت در ضمیر خوداگاه برای ما نامفهوم و پیچیده باشد.
در عمق وجود انسان، نیرویی ما را بهسوی زندگی عادلانه سوق میدهد. اگرچه بهدلیل خودخواهیهای انسان، بیعدالتی دنیا را فرا گرفته است، اما انسان به گونهای آفریده شده است که به برقراری عدالت بر روی زمین اهمیت بسیار میدهد. پیامبران و رسولان - سلامااللهعلیهم - همواره زندگی خود را به برقراری عدالت و اعمال عادلانه اختصاص دادند. یکی از اهداف مهم فرستادن رسولان و پیامبران - سلامااللهعلیهم - برقراری عدل و داد بر روی زمین بوده است.
تعریف عدالت
از دیدگاه مسلمان هر شخصی در ذهن خود خواستار عدالت بر روی زمین است. حضرت محمد - صلیااللهوعلیهوآلهوسلم - و پسر عمویش امام علی - علیهالسلام - معتقد بودند که عدالت عامل اصلی نظم و انضباط میان انسان ها با یکدیگر، خداوند و دیگر موجودات است. عدالت هم چنین احساسات درونی اشخاص را تنظیم می کند و همه نیروهای روانشناسی را در تعادل نگه داشته و نظم می بخشد.
در نامه مشهور امام علی - علیهالسلام - به مالک اشتر بعد از انتصاب وی به عنوان حاکم مصر، نمونههایی از رفتار عادلانه را به وی خاطرنشان می سازد. حضرت محمد - صل یاالله وعلیه وآله وسلم - و امام علی - علیهالسلام - از رجال سیاسی علاقه مند به روشن ساختن مرزهای عدالت و از بی عدالتی در جامعه بودند. به عنوان مثال بهجای تعریف عدالت آن را در عمل نشان میدادند. از نظر آنها برخی از عناصر عدالت شامل:
1. رفتار افراد؛
2. توزیع منابع؛
3. فرصت برابر به افراد در تصمیم گیری سیاسی و اقتصادی؛
4. کمک به سیستم سیاسی و اجتماعی براساس ظرفیتها؛
