بخشی از مقاله
چکیده
هدف از پژوهش حاضر بررسی رابطه هوش معنوي و بهزیستی معنوي با اخلاق کار اسلامی در کارکنان آموزش و پرورش شهر مرودشت بوده است. این پژوهش کاربردي و از نوع همبستگی بود. جامعه آماري پژوهش110 نفر ازکارکنان آموزش و پرورش شهر مرودشت بودند. در این پژوهش از روش نمونهگیري سرشماري استفاده شده است. دادهها از طریق پرسشنامههاي، هوش معنوي عبداله زاده - 1387 - ، بهزیستی معنوي - SWBS - و اخلاق کار اسلامی الکاظمی - 2007 - ، جمعآوري و مورد تجزیه و تحلیل آماري قرار گرفت. جهت تجزیه و تحلیل دادهها از آزمونهاي همبستگی پیرسون، تحلیل رگرسیون به شیوه همزمان استفاده شده است. نتایج نشان داد که بین هوش معنوي و بهزیستی معنوي با اخلاق کار اسلامی رابطه معناداري وجود دارد، همچنین هوش معنوي و بهزیستی معنوي قادر به پیش بینی اخلاق کار اسلامی به طور معناداري می باشند.
مقدمه
در بررسی و تجزیه و تحلیل رفتار سازمان ها، دستیابی به درك مفاهیم اخلاق و ارزش هاي اخلاقی یکی از الزامات حیاتی است. نماد بیرونی سازمان ها را رفتارهاي اخلاقی آنها تشکیل می دهد، که خود حاصل جمع ارزش هاي گوناگون اخلاقی است که در آن سازمان ها، ظهور و بروز یافته است. سقوط معیارهاي رفتاري در بخش دولتی، پژوهشگران را واداشت تا در جستجوي مبانی نظري در این رابطه باشند و بتوانند مسیر مناسب اجرایی آن را فراهم سازند. بنابراین یکی از عمده ترین دغدغههاي مدیران کارآمد در سطوح مختلف، چگونگی ایجاد بسترهاي مناسب براي عوامل انسانی شاغل در تمام حرفهها است تا با حس مسؤولیت و تعهد کامل به مسایل، در جامعه و حرفه ي خود به کار بپردازند و اصول اخلاقی حاکم بر شغل و حرفهي خود را رعایت کنند.
اولین گام در دستیابی به این اهداف، درك صحیح از مفهوم اخلاق و شناسایی عوامل تأثیرگذار بر رفتار اخلاقی کارکنان در سازمان می باشد. اخلاق کار، یک هنجار فرهنگی است که به انجام کار مناسب و خوب در جامعه، یک ارزش معنوي مثبت می دهد و بر این باور است که کار فیالنفسه داراي یک ارزش ذاتی است - چیمنگتون4،. - 1980 دین مبین اسلام، به کار، فضیلت و شرافت بخشیده و آن را همچون عبادت در نظر گرفته است . در اخلاق کار اسلامی، زندگی بدون کار بی معنی می شود و کسانی که سخت کار می کنند، در زندگی موفق تر هستند. اخلاقیات به عنوان سیستمی از ارز شها، باورها، اصول، مبانی، بایدها و نبایدها تعریف می شود که بر اساس آن نیک و بدهاي سازمان مشخص می شود و عمل بد از خوب متمایزمی گردد - آلونی5،. - 2007 بنابراین هوش معنوي یکی از عواملی که میتواند در اخلاق کار اسلامی موثر باشد.
وهان 2003 - 6؛ به نقل از غباري بناب و همکاران، - 1386، معتقد است که هوش معنوي، یکی از انواع هوش هاي چند گانه است که به طور مستقل می تواند رشد و توسعه یابد. هوش معنوي نیازمند شیوههاي مختلف شناخت و وحدت زندگی درونی ذهن و روح با زندگی در دنیاي هستی است. هوش معنوي می تواند به وسیله تلاش، جستجو و تمرین پرورش یابد. انسان براي کسب قدرت تشخیص در تصمیم گیريهایی که به رشد سلامت نفس و روان کمک می کند، نیازمند هوش معنوي است. مک شري و همکاران - 2002؛ به نقل از غباري بناب و همکاران، - 1386 تاکید می کنند که هوش معنوي زیر بناي باورهاي فرد است که سبب اثرگذاري بر عملکرد وي می شود؛ به گونهاي که شکل واقعی زندگی را قالب بندي می کند.
هوش معنوي باعث افزایش قدرت انعطاف پذیري و خود آگاهی انسان شده است، به طوري که در برابر مشکلات و سختیهاي زندگی، بردباري و صبوري بیشتري دارند. در واقع هوش معنوي ظرفیتی براي الهام است و با شهود و نگرش کل نگر به جهان هستی در جستجوي پاسخی براي پرسشهاي بنیادي زندگی و نقد سنتها و آداب و رسوم می باشد. شات و همکاران - 2007 - بیان نمودند افرادي که داراي سبک مذهبی و باور هاي دینی هستند و در مراسم مذهبی به طور فعالانه شرکت می کنند. بهتر می توانند با مسائل استرس زاي زندگی خود کنار بیایند و مسائل خود را به نحوي مطلوب حل و فصل نمایند. آدلر و فاگلی - 2005 - 7، نیز نشان دادند که رضایت از زندگی از میزان خودآگاهی به خوش بینی و معنویت گرایی فرد متاثر است، به عبارت دیگر هرچه افراد خودآگاه تر و خوشبینتر و از معنویتگرایی بالاتري برخوردار باشند، به همان میزان از رضایت بالاتري برخوردارند. هوش معنوي ترکیبی از سازه هوش و معنویت است.
چنانچه توانایی براي سود جستن از منابع معنوي را به عنوان یک هوش قلمداد کنیم، پس این توانایی بایستی در حل مسائل زندگی و رسیدن افراد به اهداف کمک نماید و منجر به سازگاري بهتر آنان گردد. پژوهش ها نشان می دهد که بین معنویت با رضایت و هدفمندي زندگی، سلامت و بهزیستی رابطه مثبت وجود دارد - گئورگ 8 و همکاران، . - 2000 مالتیبی9 و همکاران - - 2006 اعلام نمودند که بین مذهب و بهزیستی ذهنی رابطه وجود دارد. آنان با تجزیه و تحلیل بیش از 2000 پژوهش قرن بیستم میلادي مرتبط با مذهب و شادمانی متوجه شدند که بین مفاهیم بهزیستی ذهنی - رضایت از زندگی ،شادي، خلق مثبت و پایبندي اخلاقی - و کاهش افسردگی، رفتار خودکشی، سود مصرف الکل و مواد مخدر رابطه وجود دارد.
شرایط کلی نشان داده است که سلامت روانی بهتر با مذهب رابطه دارد. الیسون بیان می دارد که بهزیستی معنوي شامل یک عنصر روانی اجتماعی و یک عنصر مذهبی است - الیسون10، . - 1983 بدین ترتیب بهزیستی معنوي ر ا میتوان حسی از ارتباط داشتن با دیگران، داشتن معنی و هدف در زندگی و داشتن اعتقاد و ارتباط با یک قدرت متعا لی تعریف کرد - هویک11، . - 1995 بهزیستی مذهبی که عنصر مذهبی است، بیانگر ارتباط با یک قدرت برتر یعنی خدا است.
موغلی و همکاران - 1390 - در تحقیقی تحت عنوان "تبیین مدل اخلاق کار اسلامی و رفتار شهروندي سازمانی با واسطه ي ارزش هاي شغلی - مورد مطالعه دانشگاه علوم پزشکی اصفهان - " به این نتیجه رسیدند که بالاترین ضریب همبستگی در میان متغیرهاي این پژوهش، مربوط به رابط هی بین ارز شهاي شغلی و رفتار شهروندي سازمانی 54 - درصد - بود. از میان متغیرهاي پژوهش فقط دو متغیر پشتکار و جدیت در کار 18 - درصد - و روابط سالم و انسانی 15 - درصد - بر رفتار شهروندي داراي اثرمستقیم، اثر غیر مستقیم و اثر کلی بودند که اثر کلی آن ها از اثرات مستقیم و غیر مستقیم بیشتر بود. همچنین ارزشهاي شغلی، تأثیر مستقیم بر رفتار شهروندي داشت.
اخلاق کار اسلامی بر نگرش کارکنان به جهت ایجاد رفتار مطلوب تأثیر قابل توجهی داشت، همچنین ارزشهاي فردي و جمعی در محیطهاي کار، با گسترش توجههاي اجتماعی به ارزشهاي انسانی و اخلاقی هسمو بود و اخلاق کار اسلامی با واسطه ي ارزش هاي شغلی بر رفتارشهروندي سازمانی نیز تأثیر گذار بود. صفایی راد و همکاران - 1390 - در تحقیقی تحت عنوان "رابطه بهزیستی معنوي با سلامت روان در دانشجویان" به این نتیجه رسیدند که میانگین نمرات متغیرهاي بهزیستی معنوي 89.18±17.14 و سلامت روان 52.48±15.76 می باشد. همچنین بین بهزیستی معنوي و سلامت روان همبستگی معناداري وجود دارد . - r=-0.55 - به علاوه، 0.37 درصد از واریانس سلامت روانی به وسیله بهزیستی مذهبی تبیین می شود.
نتایج تحلیل آنالیز واریانس چند متغیره نشان داد که فقط در خرده مقیاس بهزیستی مذهبی، نمرات دانشجویان دختر بیشتر از پسران می باشد F=4.89 - ، - P<0.02 و در سایر خرده مقیاس ها تفاوت معناداري دیده نشد. بر اساس یافته هاي این پژوهش بین بهزیستی معنوي و سلامت روان دانشجویان، رابطه وجود دارد. نادي - 1390 - در تحقیقی تحت عنوان " تحلیل روابط بین معناي معنوي با بهزیستی معنوي، شادي ذهنی، رضایت از زندگی، شکوفایی روانشناختی، امید به آینده و هدفمندي در زندگی دانشجویان" به این نتیجه رسیدند که بین معناي معنوي با دو زیرمقیاس بهزیستی معنوي - باور معنوي و آرامش معنوي - ، شادي ذهنی، رضایت از زندگی، شکوفایی روانشناختی، امید به آینده و هدفمندي در زندگی رابطه مثبت و معنادار وجود دارد و بیشترین رابطه معناي معنوي با هدفمندي در زندگی دانشجویان می باشد.
همچنین نتایج تحلیل رگرسیون چندگانه گام به گام گویاي آن بود که در گام اول، هدفمندي در زندگی 38 درصد، در گام دوم با اضافه شدن باور معنوي 47 درصد، در گام سوم با اضافه شدن آرامش معنوي 50 درصد، در گام چهارم با ورود شکوفایی روانشناختی 52 درصد و در نهایت با افزودن امید به آینده 53 درصد از واریانس معناي معنوي تبیین می گردد. به نظر میرسد که معناي معنوي به وسیله هدفمندي در زندگی، باور معنوي، آرامش معنوي، شکوفایی روانشناختی و امید به آینده تحت تاثیر قرار گیرد. به عبارت دیگر، زمانی که دانشجویان درك کنند که معناداري در زندگی شان مبتنی بر معنویت است، تلاش می کنند که هدفمند رفتار کنند. بر همین اساس سعی می شود در این پژوهش به بررسی رابطه هوش معنوي و بهزیستی معنوي با اخلاق کار اسلامی در کارکنان آموزش و پرورش شهر مرودشت می پردازیم.
مواد و روش ها
روش انجام این تحقیق توصیفی از نوع همبستگی بوده است که جامعه آماري این پژوهش شامل کلیه کارکنان آموزش و پرورش شهرستان مرودشت که در سال 1392-93 به تعداد 130 نفر مشغول به کار هستند، می باشد. نمونه آماري پژوهش حاضر بر اساس تناسب حجم نمونه با جمعیت مورد مطالعه و با استفاده از جدول کرجسی و مورگان - 1970 - متشکل از 110 نفر می باشد که از کارکنان آموزش و پرورش شهرستان مرودشت با روش نمونه گیري تصادفی ساده انتخاب شدند.
بدین صورت که ابتدا فهرست کلیه کارکنان آموزش و پرورش شهرستان مرودشت از مدیریت منابع انسانی و امور اداري درخواست شد. سپس با استفاده از جدول اعداد تصادفی، عدهاي از آنها براي قرار گرفتن در نمونه، انتخاب خواهند شد. بزار گردآوري اطلاعات در این پژوهش عبارت بودند از:
الف - پرسشنامه هوش معنوي :12 این آزمون در سال 1387 توسط عبداله زاده با همکاري مهدیه کشمیري و فاطمه عرب احمدي روي دانشجویان دانشگاه پیام نور هنجار شده است. ابتدا پرسشنامه مقدماتی 30 سوالی توسط سازندگان آزمون تدوین گردید، و روي 30 نفر از دانشجویان اجرا گردید. در چرخش به واریماکس براي کاهش متغیرها 2 عامل اصلی به دست آمد، که عامل اول با 12 سوال "درك و ارتباط با سرچشمه هستی"نام گذاري شد، و عامل دوم با 17 سوال "زندگی معنوي یا اتکا به هستی درونی" نامیده شد. عامل اول شامل سوال هاي 1،4،5،7،8،9،11،15،16،24،27،29 وعامل دوم شامل سوال هاي 2،3،6،10،12 ،13،14،17،18،19،20،21،22،23،25،26،.28 آزمون تفاوت معناداري وجود دارد،ولی در عامل دوم تفاوت معنی داري نبود. در پژوهش حاضر پایایی رضایت از زندگی از طریق آلفاي کرونباخ 0/87 به دست آمد.
ب - پرسشنامه بهزیستی معنوي : - SWBS - توسط پالوتزین و الیسون در سال 1982 ساخته شد و شامل 20 سؤال و دو خرده مقیاس است . سؤالات فرد آزمون مربوط به خرده مقیاس بهزیستی مذهبی بوده و میزان تجربه فرد از رابطه رضایت بخش با خدا را مورد سنجش قرار می دهد.
