مقاله در مورد بانکداری الکترونیکی

بخشی از مقاله

بانکداری الکترونیکی

1 مقدمه
روند روبه پيشرفت استفاده انسان ازپـول را می ‌توان به چند بخش تقسيم نمود، در مرحله اول از اشياء بجای پول استفاده می گرديد،درمرحله دوم اشياء گرانبهايی مانند طلا و نقره نقش پول را ايفاء می کردند،درمرحله‌ بعد سکه درتجارت مورد استفاده قرار گرفت،با وارد شدن اسکناس در چرخه اقتصاد مرحله چهارم شروع شد، درمرحله پنجم ابزارهاي بانکی ( مانند انواع چک) به جای پول رايج شد و نهايتاً در مرحله آخر از وسايل پرداخت و انتقال الکترونيکی در داد و ستد تجاری استفاده گرديد.

نوآوريهاي تكنولوژيكي ، مهمترين منبع براي رشد اقتصادي ميباشند . توسعه سريع در تكنولوژي ، اگربطورمناسب وبه موقع باشد ، به توسعه اقتصاد يك كشور كمك ميكند.كشوري كه دراستفاده از تكنولوژيهاي جديد ، شكست مي خورد و يا حتي در پياده سازي آنهاتاخير ميكند ، درپشت سرديگران قرارمي گيرد.
اقتصاد جديد تحت تاثير انقلاب الكترونيكي ، كامپيوترها ، شبكه هاي كام

پيوتري و توسعه اينترنت قرار گرفته است . تغييرات تكنولوژيكي ، نه تنهابرروي توليد و تجارت تاثير ميگذارند كه برروي واسطه هاي مالي وبانكها نيز تاثير گذارند.بانكها بعنوان موسسات مالي ، بطور طبيعي به هر تغييري در اقتصاد و محيط تكنولوژيكي ، واكنش سريع نشان ميدهند.
صنايع مالي بيشتر از صنايع ديگر برجمع آوري ، پردازش ، تجزيه و تحليل و ارائه اطلاعات به منظوربرآورده كردن نيازهاي مشتريان،تكيه مي كنند . با در نظرگرفتن اهميت اطلاعات دربانكداري ، عجيب نيست كه بگوئيم بانكها از اولين استفاده كنندگان تكنولوژيهاي خودكار به منظور پردازش اطلاعات ميباشند.
2 تعریف بانکداری الکترونیک

بانکداری الکترونیکی تعاریف عمده ای دارد که در ادامه به چند تعریف از آن پرداخته شده است:
1- بانکداری الکترونیکی استفاده از فناوری های پیشرفته نرم افزاری و سخت افزاری مبتنی برشبکه ومخابرات برای انجام عملیات بانکی درهر ساعت از شبانه روزبدون نیازبه حضور فیزیکی مشتری در شعبه می باشد .
2- بانكداري الكترونيكي به فراهم آوردن امكان دسترسي مشتريان به خدمات بانكي با استفاده ازواسطه هاي ايمن وبدون حضور فيزيكي اطلاق ميشود.
3- بانكداري الكترونيك به ايجادمحصولات و خدمات بابهاء كه از طريق كانالهاي الكترونيكي اطلاق ميشود . اين محصولات وخدمات ميتوانند شامل صورتحساب ، وام ، مديريت سپرده ها ، پرداخت هاي الكترونيكي وايجاد محصولات و خدمات پرداخت هاي الكترونيكي همانند پول الكترونيكي باشند.
3 پول الکترونیکی

پول الکترونيکي يک مکانيسم پرداخت ارزش ذخيره شده است که در آن مقداري از وجوه در يک وسيله يا قطعه الکترونيکي ذخيره شده و در تصرف مشتري قرار دارد. هر بار که مشتري (خريدار) به وسيله آن به دستگاههاي ديگر وصل مي‌گردد تا از طريق پايانه‌هاي فروش و يا اينترنت خريداري نمايد، از موجودي آن کاسته مي‌شود.
4 تاریخچه بانکداری الکترونیک
انقلاب تكنولوژي در صنعت بانكداري در سال 1950 آغازشد ، وقتيكه اولين ماشينهاي خودكار درتعدادي ازبانكهاي آمريكا شروع به كاركردند .
اتوماسيون در بانكداري دردهه بعد از آن رايج شد و انقلاب دوم درصنعت بانكداري درسال 1970 ، با ايجاد تكنولوژي پرداخت الكترونيكي ، بوقوع پيوست. سپس اتاقهاي پاياپاي سنتي، اسناد بين بانکي خود را با اتاقهاي پاياپاي اتوماتيک تعويض نمودند، همزمان با رشد سرعت استفاده از ماشينهاي تحويلداري خودکار در دهه 1990، نقش بانکداري الکترونيک در سطح دنيا با

رزتر و برجسته‌تر گرديد.
5 تاریخچه بانکداری الکترونیک در ایران:
در اواخر دهه 1360بانکهای کشور به سیستم اتوماسیون و رایانه ای کردن عملیات بانکی توجه نشان دادند ۰ حرکت به سمت بانکداری الکترونیکی از اوایل دهه 70 آغاز شد وپس از آن کارت های اعتباری،خود پردازها ، سیستم های گویا و ... وارد خدمات نوین بانکی شد ۰
شبکه "شتاب" توسط بانک مرکزي جمهوري اسلامي ايران از سال 1381 بین دستگاه های خود پرداز سه بانک صادرات، کشاورزی و توسعه صادرات با هدف ايجاد، راه‌اندازي و راهبري سوئيچ ملي گام‌هاي موثري در جهت تحقق اتصال شبکه پرداخت بانک‌ها به يکديگر و نهايتاً ايجاد زمينه براي انجام مبادلات بين بانکي به صورت الکترونيکي ایجاد شد. اين تحولات باعث گرديد تا تمامي بانک‌هاي کشور از طريق مرکز شتاب به عنوان نقطه اتصال مياني تمامي بانک‌ها و موسسات اعتباري در شبکه الکترونيکي بين بانکي به تبادل تراکنش‌ها بپردازند.

6 مدل های بانکداری الکترونیک
دومدل رايج براي بانكداري الكترونيكي وجود دارد كه عبارتند از:
6-1 بانکداری دوگانه
ترکیبی از کانال‌های تحویل الکترونیکی و بانکداری سنتی است. بانک‌هایی که فعالیت بانکداری مرسوم را که در آن خدمات بانکی با مراجعه مستقیم مشتریان و در محلی مانند اداره انجام می‌شود، همراه با ارائه خدمات بانکداری اینترنتی.
6-2 بانک‌های مجازی
يك بانك الكترونيكي موسسه اي است كه فاقد هرگونه شعبه فيزيكي ميباشد ودرواقع بانكي است كه نياز به امور كاغذي ندارد ، محدود به مناطق جغرافيايي خاص نيست صرفا تولیدات و خدمات خود را از طریق کانال‌های توزیع الکترونیکی انجام می‌دهد و بيست و چهار ساعته به مشتريان سرويس ميدهد. این گونه بانک‌ها به دلیل صرفه‌جویی‌هایی که از هزینه‌های غیرمستقیم بهره‌مند می‌شوند معمولا سودی بالاتر از حد متوسط ملی آن کشور پرداخت می‌کنند و صرفا در اینترنت موجود می‌باشند.
*- Brick-and-Click **- Virtual Bank
***- over head
7 شاخه های بانکداری الکترونیک
 بانکداری اینترنتی
 بانکداری مبتنی بر تلفن همراه
 بانکداری تلفنی
 بانکداری مبتنی بر دستگاه‌های خودپرداز(ATM)

 بانکداری مبتنی برپایانه‌های فروش (POS)
7-1 بانکداری اینترنتی
بانكداري اينترنتي به استفاده از اينترنت به عنوان يك كانال ارتباطي راه دور براي ارائه خدمات بانكداري اطلاق ميشود . اين خدمات شامل يكسري خدمات قديمي از قبيل افتتاح حساب ويا انتقال پول ويكسري خدمات جديد همانند ارائه صورتحسابهاي الكترونيكي ميباشد.تحليلگران پيش بيني مي كنند كه در آينده نزديك ، ديگر افراد بصورت فيزيكي در شعب مربوط به موسسات مالي حضور نيابند.
بانكها ، بانكداري اينترنتي را در دو روش پيشنهاد مي كنند ، يكي اينكه بانك م

ي تواند يك وب سايت ايجاد كند و بانكداري اينترنتي را به عنوان يك ابزار اضافي نسبت به كانالهاي تحويل سنتي در نظر بگيرد . دومين گزينه ، ايجاد يك بانك صرفا“ اينترنتي و فاقد شعبه ميباشد.
اولين و مهمترين فاكتورها دراستفاده ازبانكداري اينترنتي شامل دسترسي بهتر به خدمات ، قيمت هاي بهتر و حفظ حريم خصوصي بالاتر مي باشد . موفقيت و يا شكست در بانكداري اينترنتي بطور وسيعي تحت تاثير پيوند زيرساخت هاي فني با فرايندهاي كسب وكار مي باشد.
دلايلي كه سبب موفقيت بانكداري الكترونيك بطور عام و بانكداري اينترنتي بطور خاص مي شود ، پيچيده است . واضح است كه فعاليت بانكها به تنهايي براي رسيدن به موفقيت كافي نيست ، بلكه پشتيباني زير ساخت هاي عمومي ، محيط اقتصادي و حكومتي نيز ضروري به نظر ميرسند.
7-2 بانکداری مبتنی بر تلفن همراه
استفاده از تلفن همراه برای انجام عملیات بانکی را بانکداری مبتنی بر تلفن همراه گویند که با استفاده از سیستم SMS و GPRS امکان پذیر است.از جمله این عملیات میتوان به اعلام موجودی، مسدود کردن کارت، ارائه لیست وامها و... اشاره کرد.
7-2 بانکداری تلفنی
در بانکداری تلفنی مشتریان قادر خواهند بود که عملیات مالی خودشان را از طریق تلفن انجام دهند که این خدمات به دو طریق انجام می‌گیرد یکی بانکداری تلفنی مبتنی بر اپراتور انسانی و دیگری به طور اتوماتیک. در بانکداری الکترونیکی مبتنی بر اپراتور، یک فرد مسوول پاسخگویی و راهنمایی ارباب‌رجوع است که این امر به صورت شبانه‌روزی هزینه عملیاتی بالایی را در پی داشته و از کارایی و اثربخشی لازم برخوردار نخواهد بود اما در بانکداری الکترونیکی اتوماتیک این کار از طریق یک سیستم کامپیوتری پاسخگو انجام می‌گیرد.
7-3 بانکداری مبتنی بر دستگاه‌های خودپرداز(ATM)

ATM ماشين خودکاري است که از طريق آن مي‌توان انواع خدمات بانکي را به مشتريان ارائه داد. اين خدمات مي‌تواند شامل موارد ذيل باشد:
 دريافت و پرداخت وجوه نقد
 دريافت مانده حساب و صورتحساب
 ارائه خدمات در خصوص ارسال وجه جهت واريز به حسابهاي ديگر شخص دارند کارت يا حساب افراد ديگر
 پرداخت اقساط وام و انواع قبوض آب، برق، تلفن، گاز و غيره

 پرداخت انواع چکهاي درگردش و مسافرتي

7-4 بانکداری مبتنی بر پایانه های فروش(POS)
پرداخت وجه کالای خریداری شده از فروشگاهها با کشیدن کارت به دستگاههای کارت خوان و وارد کردن رمز و کسر کردن وجه مورد نظر را بانکداری مبتنی بر پایانه های فروش گویند.
دستگاه كارت خوان (Point of Sale – POS) POS یا پایانه فروش دستگاهی است که به شما امکان می دهد تنها و تنها با استفاده از کارت بانکي خود بتوانید وجه مورد نیاز خرید کالا و خدمات را به فروشنده پرداخت کنید . پایانه فروش همچنین به شما امکان اخذ موجودی حساب شما را نیز می دهد . استفاده از کارت در پایانه های فروش بسيار ساده است . کافیست پس از درج مبلغ خرید توسط فروشنده ٬مشاهده و تایید آن روی نمایشگر دستگاه ٬کارت خود را در شیار دستگاه کشیده ٬ رمز عبور را شخصا در آن وارد کرد و دکمه تایید را فشار دهید .
کل مراحل در چند ثانیه انجام شده و دستگاه دو رسید برداشت از حساب برای فروشنده و دارنده کارت چاپ می کند تا از صحت مبلغ پرداخت مطمئن شوید . رسید دستگاه نشان دهنده کلیه جزئیات پرداخت شما بوده و می تواند در رسیدگی آتی مورد استفاده قرار گیرد .

8 کانالهای بانکداری الکترونیک:
 رایانه‌های شخصی
 شبکه‌های مدیریت یافته
 تلفن ثابت و همراه
 دستگاههای خودپرداز
 پایانه های فروش

9 سیستم های پرداخت الکترونیک:
سیستم های پرداخت الکترونیکی عبارتند از ارسال پرداخت ها برروی یک شبکه عمومی برای به دست آوردن کالا (الکترونیکی و یا فیزیکی ) و خدمات.پرداخت از طریق شبکه ها به خصوص اینترنت امنیت بالایی می طلبد، زیرا ارسال داده ها و اطلاعات مالی از قبیل، شماره کارت اعتباری، شماره حساب، ارسال اطلاعات محرمانه مالی، ارسال کد رمز و کلمه عبور و هزاران اطلاعات محرمانه دیگر نگرانی های زیادی به دنبال می‌آورد و این خود دلیل موجهی برای اهمیت بالای روش های ایجاد امنیت و انواع مختلف سیستم های پرداخت امن است.
انواع سیستم های پرداخت الکترونیکی:
 سیستم های مبتنی بر پول الکترونیکی
 - سیستم های مبتنی بر چک الکترونیکی
 سیستم های مبتنی برکارت
9-1 سيستمهاي مبتني بر پول الکترونيکی
از اين روش که توسط برخي از بانکها در اينترنت فراهم گرديده مانند پرداخت پول به صورت فيزيکي استفاده مي‌گردد به اين دليل از آن به نام پول بر پايه اطلاعات يا پو

ل ناملموس نام مي‌برند. استفاده از انتقال الکترونيکي پول، سريعتر، ساده‌تر، با هزينه کمتر و با قابليت رديابي بيشتري براي مشتريان و بانکها امکان پذير گشته و روز به روز نيز در حال گسترش مي‌باشد.

9-2 سیستم های مبتنی بر چک الکترونیکی
در برخي از کشورهاي پيشرفته، چکهاي الکترونيکي مشمول تمام قوانين چکهاي کاغذي مي‌باشند بطوريکه در زمان انجام تراکنش، وجوه از حساب بانکي پرداخت کننده به حساب بانک پرداخت شونده منتقل مي‌گردد.

9-3 سیستم های مبتنی برکارت
کارتهاي بانکي وسيله‌اي براي انجام مبادلات مي‌باشند، به عبارت ديگر اين کارتها قادر به انجام وظايف در نظر گرفته شده براي پول (وسيله مبادله، وسيله پرداخت، وسيله ذخيره ارزش و واحد شمارش) مي‌باشند.
نمونه ای از این کارتها عبارتند از:
الف) کارتهاي اعتباري
ب) کارتهاي بدهکار
ج) کارتهاي هزينه
10 پیش زمینه های مورد نیاز برای ایجاد بانکداری الکترونیک
برای آمادگی جهت ايجاد بانکداری الکترونيك در يك کشور ، سه دامنه تحقيق وجود دارد که می بايست به ترتيب مورد توجه قرار گيرد:
 سطح دسترسی
 ظرفيت
 موقعيت
رابطه سه دامنه فوق به صورت ذيل ميباشد:
اگر شرايط دسترسی و ظرفيت های مناسب فراهم شوند ، آنگاه موقعيت هايي برای ايجاد ارزش افزوده می توانند بوجود آيند.
10-1 سطح دسترسی
كشورهايي كه در جهت ايجاد آمادگي لازم براي به اجرا در آوردن بانكداري الكترونيك حركت مي كنند ، مي بايست كه در ابتدا سطح د

سترسي خود را از طريق مشخص كردن جايگاه زيرساخت ها و سطح خدمات برآورد نمايند ، به عنوان مثال ،وضعيت شبكه هاي مخابراتي ،ISP هاو وضعيت پست و تلفن مي بايست بعنوان اولويت مورد نياز ، جهت پياده سازي بانكداري الكترونيك ، در نظر گرفته شود.
10-2 ظرفیت ها
توجه به ظرفيتهاي اقتصادي ، سياسي ، فرهنگي و اجتماعي ضروري به نظر ميرسد ، به عنوان مثال تعيين خط فقر ، تعيين ميزان باسوادي ، توجه به توليد ناخالص داخلي وهمچنين قوانين ومقررات يك كشور از جمله مهمترين عوامل تاثير گذار درحركت به سمت بانكداري الكترونيك ميباشد.

10-3 موقعیت ها
توجه به موقعيت هاي بالقوه و بالفعل جهت سرمايه گذاري و ايجاد ارزش در يك كشور حايز اهميت است، به عنوان مثال ، موقعيت مناسب يك كشور از لحاظ سرمايه گذاري در B2B,B2C,C2C در چه سطحي قرار گرفته است؟
11 مزایای بانکداری الکترونیک:

بانكداري الكترونيك به بانكها اجازه توسعه فعاليتهايشان را (جهت ايجاد وخدمات جديد) مي دهد و سبب ايجاد موقعيت رقابتي قوي جهت ارائه خدمات بانكي مي گردد.توسعه مستمر بانكداري الكترونيك به بهبود كارايي بانكداري و سيستم پرداخت كمك مي كند و سبب كاهش هزينه هاي مربوط به تعاملات در سطح ملي و بين المللي مي گردد ، كه نتيجه آن رسيدن به بهره وري و بهبود در اقتصاد است.بانكداري الكترونيك بر خلاف پرداختهاي سنتي و سيستمهاي پردازش اطلاعات ، از كانالهاي متفاوتي براي ارائه خدمات استفاده مينمايد و كارايي و قدرت رقابت را بهبود مي بخشد.