بخشی از مقاله
چکیده
همواره کوششهای اقتصادی انسان متوجه آن بوده است که حداکثر نتیجه را با کمترین امکانات و عوامل موجود بدست آورد. می توان این تمایل را دست یابی به کارایی بالاتر نامید. از نظر اقتصادی، کارایی به مفهوم تخصیص بهینه منابع، حداکثر استفاده از منابع، تحمل حداقل هزینه با تکنولوژی موجود است.به منظور مقایسه میزان رقابت پذیری یک سازمان یا صنعت در صحنه داخلی و خارجی، محاسبه کارایی ضروری به نظر می رسد. بانکها نیز از این قاعده مستثنی نیستند، لذا بررسی کارایی و شناخت عوامل مؤثر بر آن از اهمیت ویژه ای برخوردار است.در این مطالعه با روشی تحلیلیBتوصیفی به دنبال اثبات این فرضیه ایم که نظام بانکی بدون ربا از بانکداری ربوی کاراتر است. لذا، بعد از بیان مفهوم کارایی مورد نظر و عوامل تأثیرگذار بر آن، راههای رسیدن به کارایی بالاتر در نظام بانکداری بدون ربای ایران عنوان می گردد. نتیجه بحث، برتری بانکداری بدون ربا بر بانکداری ربوی را نتیجه می دهد.
واژگان کلیدی : کارایی ، رقابت ، بانکداری بدون ربا ، بانکداری ربوی، بانکداری اسلامی
-1 مقدمه
درکشورهای مختلف جهان اعم از اسلامی وغیرآن، نظام بانکداری اسلامی به شیوه های گوناگون امتحان شده است. هر کشور براساس شرایط اجتماعی، اقتصادی، سیاسی، مذهبی و... خود قوانین خاصی برای اداره این بانک ها تدوین کرده است. با توجه به حرام بودن ربا در فقه اسلامی، مسئله ایجاد نظام بانکداری بدون ربا، از مهمترین دغدغههای اندیشمندان اسلامی بوده است. بانکهای اسلامی به دلیل ویژگیهای خاصّشان، اگر با نظام بانکهای جهانی همسو شوند و ساختار کاملی داشته باشند، باعث تأمین ثبات مالی جهانی میشوند. اثری که بانکهای اسلامی در فرایند جهانی شدن دارند شامل مدیریت مناسب در شرایط بحران، داشتن قدرت بازار و توان اثرگذاری بر قیمتها، حرکت بر اساس بخش واقعی و وجود نظام مشارکتی است.
در راستای همین هدف، پس از پیروزی انقلاب اسلامی، قانون عملیات بانکداری بدون ربا تدوین و تصویب شد. با توجه به این قانون، بانکها برای کسب منابع مالی، دو نوع سپرده قرضالحسنه و سپردههای سرمایهگذاری را میپذیرند و به موجب فصل سوم همین قانون، بانکها تمام تسهیلات خود را از محل سپردههای دریافتی بر اساس روشهای مشارکت مدنی، مشارکت حقوقی، مضاربه، فروش اقساطی، اجاره به شرط تملیک، قرضالحسنه و خرید دین به کار میگیرند.تجربیات جهانی نشان داده اند که این نظام بانکداری مزیت هایی بر سایر نظام های حاکم دارد و در شرایط نوسانات اقتصادی کارایی بالاتری ازخود نشان میدهد.با توجه به آنچه که مطرح شد برآنیم تا به این سوالات در چارچوب سوال اصلی طرح در حد توان پاسخ دهیم:
-1 آیا قوانین حاکم براین بانک ها درایران بی عیب ونقص اند؟ خطاها کجاست؟ راه حل چیست؟
-2 چگونه است که بانک های اسلامی دنیا در جریان بحران اخیرآسیب کمتری نسبت به بانک های سنتی متحمل شده اند؟
-3 آیا کشورهای غیراسلامی،توانسته اند به خوبی کشورهای اسلامی از قوانین و شیوه ی اداره ی این گونه بانک ها بهره ببرند؟
-4 آیا این نظام بانکداری می تواند به همین نحو در دنیا به کارخود ادامه دهد،یا تغییراتی در ساختار آن لازم است؟
برای این منظور ابتدا تعریف از بانکداری با گرایش اسلامی آن ارائه کرده، سپس به بررسی اصول بانکداری اسلامی و نوآوری های این عرصه پرداخته و تفاوت های این نظام را با نظام بانکداری متعارف مقایسه می کنیم. پس از آن نگاهی به ایرادات قانون بانکداری بدون ربا در ایران کرده و اصلاحاتی که توسط کمیته بازنگری درآن صورت گرفته است را توضیح می دهیم. در ادامه درباره کارایی و ثبات بیشتر این نظام - به خصوص در نوسانات اقتصادی و مالی - و دلایل آن صحبت خواهیم کرد و به پرسش های مطرح شده پاسخ خواهیم داد.ما به این بحث می پردازیم که پدید آوردن ساختارهای مشارکتی بین عرضه کنندگان واستفاده کنندگان از منابع مالی در جهت تولید ثروت، دامنه ی نوسان های اقتصادی را کاهش داده و به پدید آوردن ثبات وکارایی بیشتر در بخش واقعی اقتصاد کمک می کند.
-2 پیشینه تحقیق
در زمینه کارایی اقتصادی تا به حال مطالعات بسیار زیادی صورت گرفته و از این میان، مطالعاتی نیز در زمینه کارایی بانکداری اسلامی صورت پذیرفته است که به چند مورد به اختصار اشاره می کنیم.سعید - 2012 - در مقاله ای با عنوان » مقایسه تغییر در کارایی سیستم بانکداری اسلامی و غربی« تغییر در کارایی بانک ها را بر اساس اندازه نسبی دارایی ها و طبقه بندی بانک مورد مقایسه قرار می دهد.وایانوس و دیگران - 2010 - در مقاله ای خود نتیجه میگیرد که کارایی بانک های اسلامی در دید هزینه، کمتر؛ اما از دید درآمد و سود، بیشتر از بانک های غربی است.عمر چپرا با اشاره به بحران های مالی که در نظام متعارف پدید می آید به بررسی مفهومی وعلت یابی این بحران ها می پردازد.وی این کار را در چار چوب مقایسه بین دو نظام اسلامی و متعارف - بر اساس شاخص هایی چون ثبات وکارایی - انجام می دهد - چپرا، 2007، . - 1998
محمد نجات االله صدیقی بحث های نظری مرتبط با توانمندی های نظام بانکداری اسلامی را تحت عنوان حکمت تحریم ربا مورد بررسی قرار می دهد و بعد از ذکر نکته هایی به این نتیجه می رسد که نظام بانکداری اسلامی نه تنها ثبات و کارایی بیشتری را نوید می دهد بلکه عدالت و رشد بیشتری را نیز به همراه دارد. - صدیقی، 2004، - 113-95 عیوضلو و میسمی در سال 1387، در مقالهای با عنوان »بررسی نظری ثبات و کارایی بانکداری اسلامی در مقایسه با بانکداری متعارف«، به صورت نظری بر دو مورد از منافع اقتصادی که از به کارگیری قانون الهی درباره تحریم ربا انتظار میرود - یعنی ثبات و کارایی - تمرکز کردند. یافتههای این پژوهش نشان میدهد که تأمین مالی اسلامی، نسبت به تأمین مالی متعارف، باثباتتر و کاراتر است و به علل گوناگون، رشد بیشتری را نیز نوید میدهد.
موسویان در سال 1388، در مقالهای با عنوان »بانکداری اسلامی؛ ثبات بیشتر، کارایی بهتر«، به بررسی بازتاب استفاده از نظام بانکداری اسلامی به جای بانکداری متعارف پرداخته و اثر آن را بر متغیرهای پسانداز، سرمایهگذاری، اشتغال، تولید، سطح عمومی قیمتها، توزیع درآمد و رفاه عمومی بررسی کرده است. نتایج این بررسی بیانگر آن است که با جایگزینی بانکداری اسلامی، همه متغیرهای اساسی، وضعیت بهتری خواهند داشت و نظام بانکی و اقتصادی ثبات بیشتری خواهد گرفت.در مقاله ای دیگر موسویان به طور مختصر بر روی مزیت های استفاده از عقدهای مشارکتی تمرکز می کندو نشان می دهد که جایگزینی نظام مشارکت بر متغیر هایی مانند پس انداز،سرمایه گذاری،تولید واشتغال اثر داشته وثبات بیشتری
