بخشی از مقاله
بهینه سازی عرضه آبزیان در میادین میوه و تره بار و فرآورده های کشاورزی
طرح بهینه سازی عرضه آبزیان در سازمان میادین میوه و تره بار و فرآورده های کشاورزی شهرداری تهران
عناوین
1- مقدمه
2- اهداف تولید آبزیان در کشور
3- چالش های تولید و عرضه آبزیان
4- اتحادیه های تولید آبزیان
5- ارزیابی وضعیت موجود عرضه آبزیان در سازمان میادین و میوه و تره بار تهران
6- بهینه سازی عرضه آبزیان با ایجاد کنسرسیوم اتحادیه ها
بسمه تعالی
طرح بهینه سازی عرضه آبزیان در سازمان میادین میوه و تره بار و فرآورده های کشاورزی شهرداری تهران
1- مقدمه:
عرصه آبهای سرزمینی دریای خزر در شمال و دریای عمان و خلیج فارس در جنوب و وجود هزاران رشته رودخانه های فصلی و دائمی و بیش از 400 هزار عدد چشمه و قنات و چاه و بیش از 500 هزار هکتار دریاچه های طبیعی و مصنوعی و ذخیره گاههای آبی کشاورزی محدوده آبهای داخلی و هزاران هکتار اراضی کم بازده و بلا استفاده در عرصه داخلی و سواحل شمال و جنوب از قابلیت های بالقوه تولید آبزیان در کشور محسوب می شوند.
بر این اساس از چندین دهه قبل جهت توسعه تولید آبزیان از عرصه های دریایی و داخلی اقداماتی بعمل آمده است اما تا دوره منتهی به پیروزی انقلاب اسلامی (سال 1357) گسترش آن قابل توجه نبوده است خصوصا این اقدامات در عرصه آبهای داخلی بسیار محدود و اندک گزارش شده است.
میزان تولید آبزیان در کشور ناشی از فعالیت های تکثیر و پرورش انواع آبزیان در محدوده آبهای داخلی و صید انواع آبزیان در محدوده آبهای شمال و جنوب در طول سالهای بعد از انقلاب از گسترش قابل توجهی تا به امروز برخوردار بوده است ادغام شرکت های شیلات شمال و جنوب و ایجاد شرکت سهامی شیلات ایران و الحاق آن به وزارت جهاد سازندگی در سال 1366 با پیشنهاد سران سه قوه و موافقت رهبر کبیر انقلاب اسلامی در واقع نقطه عطف و آغازین تحولات اساسی در گسترش تولید آّبزیان در عرصه آبهای شمال و جنوب و داخلی به شمار می رود بر این اساس از سال 1368 به بعد با تدوین و اجرای برنامه های پنجساله اول (1372-1368) و پنجساله دوم (1378-1374) و پنجساله سوم (1383-1379) و واگذاری کلیه امورات تصدی گری مربوط به صید و آبزی پروری به بخشهای خصوصی تولی
د آبزیان بشدت افزایش یافت.
بر طبق اطلاعات موجود در دوره منتهی به سال 1382 میزان کل تولید آبزیان در کشور 441836 تن گزارش گردید که 299128 تن به نسبت 6/67 درصد از کل تولید مربوط به آبهای جنوب و 32533 تن به نسبت 4/7 درصد مربوط به آبهای شمال و 110175 تن به نسبت 25 درصد مربوط به تکثیر و پرورش آبزیان در آبهای داخلی بوده ا
از فعالیت های تکثیر و پرورش آبهای داخلی دردوره بعد از انقلاب خصوصا از سال 1366به بعد تحقق یافته است.
پیش بینی می شود که میزان تولید آبزیان در دوره بهره برداری 1384 به مرز 500 هزار تن برسد. با بررسی اطلاعات و آمار عملکرد تولید آبزیان در طی دهه گذشته هر چند صید انواع آبزیان در عرصه دریای خزر و خلیج فارس و دریای عمان در طول سالهای مختلف دستخوش تغییراتی بوده است، اما در عرصه آبزی پروری آبهای داخلی تحولات سریعی به وقوع پیوست و قابلیت های زیادی مورد شناسایی قرار گرفت که تنها بخش کوچکی از قابلیت های شناخته شده تاکنون بصورت ناقص مورد بهره برداری قرار گرفت هم اکنون بیش از 8000 واحد تولید در عرصه تکثیر و پرورش آبزیان در آبهای داخلی فعالیت دارند.
پیش بینی می شود که از برنامه پنجساله چهارم تا افق 1400 در عرصه آبزی پروری آبهای داخلی تحولات زیادی پیش رو خواهد بود که با تکمیل طرحهای موجود و ارتقاء سطح مدیریتی و دانش فنی بهره برداران و استفاده از تکنولوژی روز دنیا و اجرای طرحهای جدید و گسترش آبزی پروری در عرصه های دریایی و سواحل شمال و جنوب با تکیه بر سیاست های حمایتی دولت در تامین اعتبارات کم بهره و تضمین خرید محصول و اتخاذ سیاست ه
ای مناسب در بیمه محصولات و حمایت عملی از اتحادیه ها و تعاونیهای تولید کنندگان بخش و حمایت جدی در عرصه بازار و توزیع با حذف واسطه ها در این عرصه دگرگونیهای اساسی رخ خواهد داد بر این اساس قابلیت های زیادی برای تولید آبزیان در عرصه آبهای داخلی و دریایی وجود دارد ودستیابی به تولیدی بالاتر از یک میلیون تن در طی
2- اهداف تولید آبزیان در کشور:
مهمترین هدف های تولید آبزیان در کشور را می توان بشرح زیر دسته بندی و بیان نمود:
الف- امنیت غذایی جامعه:
مطابق سند چشم انداز 20 ساله نظام جمهوری اسلامی در بخش کشاورزی یکی از مهمترین اهداف تولید آبزیان در کشور موضوع امنیت غذایی است. بر این اساس گسترش تولید آبزیان یک ضرورت بنیادین محسوب می شود. بر طبق این دیدگاه آبزیان باید در سبد مصرف خانوارهای شهری و روستایی قرار داشته باشد.
ب- آبزیان بعنوان غذای سلامتی:
امروزه نقش مصرف آبزیان در سلامتی جامعه بر کسی پوشیده نیست و همواره مورد تاکید متخصصین علوم تغذیه و پزشکی می باشد. از این رو برای یک جامعه با نشاط و سلامت مصرف آبزیان نقش کلیدی ایفا می نماید.
ج- ایجاد اشتغال مولد و پایدار:
تولید آبزیان مانند بسیاری از فعالیت های تولیدی دیگر از قابلیت اشتغال زایی مولد و پایدار برخوردار است. بر طبق اطلاعات موجود تا سال 1382 جمعا تعداد 156470 نفر اشتغال مستقیم در محدوده آبهای شمال و جنوب و داخلی از طریق فعالیت های تولید آبزیان ایجاد شده است.
چنانچه اشتغال زایی غیر مستقیم ناشی از صنایع پسین و پیشین و بخشهای پشتیبانی و خدماتی و فنی و نهاده ای و ... را به آن اضافه نمائیم میزان اشتغال زایی فعالیت تولید آبزیان هم اکنون به بیش از 250 هزار نفر بالغ می گردد.
بر این اساس با توجه به نقش موثر تولید آبزیان در ایجاد اشتغال مولد و پایدار برای تمامی سطوح نیروی انسانی و سطوح تحصیلی و با توجه به ضرورت ایجاد اشتغال بعنوان یک هدف ملی توسعه تولید آبزیان از دید ملی بسیار حائز اهمیت خواهد بود.
د- توسعه اقتصادی و اجتماعی منطقه ای:
قابلیت های تولید آبزیان در مناطق روستایی و کمتر توسعه یافته در طول سواحل شمال و جنوب و محدوده هایی از آبهای داخلی متمرکز گردیده است هرگونه سرمایه گذاری قطعا موجبات افزایش درآمد و پیشرفت اقتصادی و ایجاد اشتغال در این مناطق را در پی دارد و همچنین موجب توسعه روستایی و عمران و آبادی و پیشرفت های فرهنگی مناطق می گردد بر این اساس توسعه آبزیان بسیار مهم و حائز اهمیت تلقی می شود و نقش موثری در جلوگیری از مهاجرت ها و کاهش نرخ بیکاری مناطق روستایی و عشایری و کمتر توسعه یافته دارد.
هـ بهره برداری از قابلیت های منابع آبی:
بهره برداری از ذخایر آبزیان دریایی و آبهای طبیعی و نیمه طبیعی داخلی و بهره برداری از آبهای سطحی خارج از فصول زراعی در مراحل پرورش ماهیان گرمابی- بهره برداری از جریان آب های سطحی و چشمه ها و قنوات و چاهها در مراحل پرورش ماهیان سردابی و تلفیق فعالیت های آبزی پروری با منابع آب کشاورزی در راستای بهره
برداری بهینه از این منابع بدون تعارض با سایر بخشها از قابلیت های تولید آبزیان می باشد که می توان بعنوان یک راهبرد مهم ملی در عرصه بهره برداری چند منظوره از منابع آب محسوب نمود. بر این اساس تولید آبزیان از درجه اهمیت بسیاری بالایی برخوردار می گردد.
و- بهره برداری از قابلیت های اراضی کم بازده و بلااستفاده:
توسعه آبزی پروری آب های داخلی و سواحل دریاهای شمال و جنوب در اراضی کم بازده یا بلااستفاده که قابلیت هیچگونه کاربری زراعی را ندارند صورت می گیرد.
بر این اساس از دیدگاه آمایش سرزمین فعالیت های تولید آبزیان در آبهای داخلی و ساحلی یک راهبرد اساسی در بهره برداری از اراضی کم بازده و با محدودیت های بافت – شوری و قلیائیت – زهکشی و ... می باشد.
ز- منبع تأمین پروتئین حیوانی:
آبزیان بعنوان منبع ثالثی در تأمین پروتئین حیوانی جامعه نقش موثری دارد. دام و طیور و آبزیان سه منبع اصلی تولید پروتئین حیوانی می باشند با توجه به محدودیت های موجود در توسعه سایر منابع نقش تولید آبزیان بسیار مهم خواهد بود.
ح- افزایش درآمد ارزی:
برخی از انواع آبزیان از قابلیت های صادراتی مطلوبی برخوردارند. از این رو بخشی از فعالیت های تولیدی آبزیان می تواند با هدف توسعه صادراتی و افزایش درآمد ارزی صورت گیرد.
ط- افزایش درآمد کشاورزان:
پاره ای از طرحهای توسعه آبزیان در تلفیق با سایر فعالیت های بخش کشاورزی با استفاده دو منظوره و چند منظوره از منابع آب و اراضی این مزارع به اجرا در می آید که نقش بسیار مهمی در تولید و افزایش درآمد و افزایش بهره وری نیروی انسانی بهره برداران روستایی مناطق دارد.
ی- توسعه صنایع پیشین و پسین:
فعالیت های تولید آبزیان با صنایع مختلفی در فرآیند تولید تا توزیع برخوردار می باشند. از این روی گسترش تولید آبزیان گسترش صنایع پیشین و پسین را در پی خواهد داشت اساسا تولید آبزیان بدون تکمیل و ایجاد این صنایع پایدار نخواهد بود.
3- چالش های تولید و عرضه آبزیان:
فعالیت های تولید آبزیان در کشور با چالش های بسیار جدی مواجه می باشد که عمده ترین این چالش ها را می توان بشرح زیر خلاصه نمود:
الف- چالش ناشی از افزایش هزینه های تولید و صید از عرصه های داخلی و دریایی و کاهش درآمدها عمده ترین چالش طرحهای توسعه تولید آبزیان می باشد که باید مورد اهتمال جدی برنامه ریزان و سیاست گذاران و مدیران باشد بر این اساس سطح درآمد تولیدکنندگان و صیادان سال به سال کاهش یافته و توان اقتصادی آنها ضعیف و ضعیف تر گردیده است. ارتقاء سطح تکنولوژی و بهینه سازی ابزارها و امکانات و به روز کردن روشهای بهره برداری مطابق با استانداردهای روز جهان و ارتقاء سطح مدیریت های فنی بهره
برداران و اجرای طرحهای مدیریت اصولی بر ذخایر آبزیان در جهت بهره برداری پایدار از آنها و توسعه صنایع پسین و پیشین خصوصا صنایع تولید خوراک آبزیان و صنایع فرآوری و بهینه سازی عرضه تولیدات آبزیان با حذف مطلق واسطه ها از این عرصه و توسعه تحقیقات کاربردی و توجه جدی به کارآیی آموزشها و تکمیل فرآیند تحقیقات
و آموزش و ترویج تا سطح تولیدکنندگان و مصرف کنندگان آبزیان عمده ترین راهکارهای پایداری اقتصادی طرحهای تولید آبزیان می باشد.
ب- چالش ناشی از بازار و بازاریابی:
بازار و بازاریابی مهمترین حلقه برای تداوم توسعه تولید آبزیان می باشد. در واقع بازاریابی نتیجه عملکرد همه فعالیت های تولید و صید از نقطه آغازین تا زمانیکه محصول در دست مشتری میباشد بازاریابی واژه ای است که به فرآیند مدیریت مسئول برای پیدا کردن نیازمندیهای مصرف کننده و تامین نیازها به طور مطلوب و سودآوری ممکن اطلاق می شود بازاریابی از بنیان تولید یعنی مزرعه یا صیدگاه آغاز و تا جلب رضایت مشتری ادامه می یابد.
بر اساس این تعاریف رابطه بازار و تولید یا صید یک رابطه ارگانیک می باشد آنچه تا به امروز بر این عرصه گذشت هیچیک از این تعاریف فوق وجود خارجی ندارد. هم اکنون بازار مقوله جداگانه ای است ارتباط آن تنها در تولید صرف آبزیان توسط تولیدکنندگان و صیادان بوده است.
سرنوشت بازار توسط گروهی واسطه رقم می خورد که نه دغدغه تولید و مخاطرات تولید و صید و هزینه های آن را دارند نه دغدغه مصرف کنندگان.
بر این اساس نه منافع تولید کنندگان و صیادان حرمت گذاشته می شود و نه منافع مصرف کنندگان رعایت می گردد متاسفانه بازارهای داخلی در عرصه توزیع آبزیان از نظر ساختاری بسیار ناهنجار و تولیدشکن می باشد و سیاست های دولت علی رغم هدفمندی خوب آن متاسفانه عملا در گسترش این ناهنجاریها کمک های موثری نموده است. عملکرد سازمان میادین و میوه و تره شهرداری تهران و شهرداریهای بسیاری از نقاط ایران موید این نظر است. در چنین شرایطی واسطه ها روز به روز فربه تر و قدرتمندتر شده اند و تولیدکنندگان و صیادان روز به روز ضعیف و به عقب تر رفته اند.
این موضوع نشان می دهد که اولا طرحهای توسعه تولید آبزیان صرفا با نگاه درونی به تولید برنامه ریزی و به اجرا در می آیند و نگاهی همه جانبه ندارند ثانیا با توجه به ساختارهای موجود بازار و بازاریابی توسعه طرحهای تولید آبزیان صرفا موجب گسترش واسطه ها و تامین منافع آنها می گردد.
بر این اساس یکی از مهمترین و بزرگترین چالش تولید آبزیان بازار و بازاریابی خواهد بود تا زمانی که تولید و مصرف و تولیدکنندگان و صیادان مستقیما به مصرف کنندگان اتصال عملی نداشته باشند. تحقق اهداف عدالت خواهانه در این بخش میسر نخواهد بود واقعیت این است که گسترش واسطه ها در سایه سیاست های دولت بر خلاف همه اصول و منافع ملی و به دور از عدالت می باشد این نمی شود عده ای تولیدکننده و صیاد با زحمات و مشقات و تحمل مشکلات و معضلات تولید نمایند و عده ای فرصت طلب همانند علف های هرز سر برآورند و همه منافع آنها را به تاراج ببرند و روز به روز فربه تر شوند امروز واسطه ها در عرصه بازار و توزیع آبزیان دولتی را تشکیل داده اند و ادعای خدایی دارند متاسفانه در بخشی از بدنه دولت نفوذ یافته اند آیا اینها نمونه های عینی از مفاسد اقتصادی نیستند؟ که لزوما باید کالبد شکافی شده و غده های سرطانی به بیرون ریخته شوند.
آیا نباید فضای کنونی را تلطیف نمود
و بنیانی نو بر آن کاشت که دیگر علف های هرز در آن نرویند؟
در کجای دنیا اینگونه عمل می شود که ما داریم عمل می کنیم راستی به کجا خواهیم رسید سر به روی کی داریم توسعه واسطه گری بازار نیست منافع نیست عدالت نیست هیچی نیست آیا لحظه ای در کنار تولیدکنندگان و صیادان نشسته ایم آیا به در دل آنها گوش داده ایم آیا داستانهای آنها از واسطه ها و واسطه گری را شنیده
ایم آیا ...
همانگونه که متعاقبا مورد بحث قرار خواهد گرفت تنها راهکار برون رفت از این جریان ضد ملی و ضد عدالت حضور قدرتمند اتحادیه های تولیدکنندگان و صیادان در عرصه بازار و بازاریابی محصول با حمایت های همه جانبه و قاطع دولت خواهد بود. اتحادیه های مرکزی آبزیان فقط یک سر نیستند همانگونه که بعدا این اتحادیه ها به لحاظ ساختاری تشریح می شوند اتحادیه های آبزیان یک اتحادیه با بنیادهای تولید و صید می باشند و مشروعیت آنها از واحدهای تولید و صید گرفته می شود نه صرفا یک اتحادیه صنفی که توسط گروهی خاص تشکیل شوند. تحقق اهداف توسعه آبزیان جز با حل این چالش بسیار مهم ممکن نخواهد بود از این رو سیاست های دولت لزوما باید در این راستا مورد بازنگری جدی قرار گیرد.
ج- چالش ناشی از مخاطرات محیطی تولید و صید:
طوفانهای سهمگین دریا – سیلابهای مخرب رودخانه ها – گسترش انواع آلودگیها در محیط های دریایی و حوزه رودخانه ها – خشکسالیها – تغییرات دمایی ناگهانی عمده ترین چالش های محیط طبیعی تولید و صید در عرصه آبهای داخلی و دریایی می باشند که موجب می شود اثرات سوءای بر میزان تولید و صید بر جای گذارد. تولیدی که از پس این مخاطرات حاصل می شود سپردنش به دست عده ای فرصت طلب برای عرضه عین بی انصافی و بی عدالتی است.
د- چالش ناشی از توسعه بیماریها:
تولید آبزیان چه در محیط های طبیعی یا محیط های مصنوعی پرورشی همواره با انواع بیماریها مواجه می باشند از این روی در فرآیند تولید و صید تا عرضه و توزیع باید همواره مورد نظارت قرار گیرند تا اولا تحت کنترل باشند ثانیا ماهی سالم به دست مصرف کننده نهایی برسد ثالثا از گسترش آن جلوگیری به عمل آید.
بر این اساس خدمات دامپزشکی از مرحله تولید تا صید تا عرضه در توزیع به بهترین نحو باید انجام شود و تمهیدات اساسی در مرحله توزیع به کار گرفته شود.
آنچه که در وضعیت موجود می گذرد علی رغم اقدامات مثبت انجام شده قدمهای اساسی تری باید برداشته شود در غیر اینصورت سلامت تولید و سلامت توزیع و در نهایت سلامت مصرف کننده نهایی در مخاطره قرار می گیرد.
توسعه نظام واسطه گری در عرصه توزیع آب
زیان با سلامت مصرف کننده در تضاد بوده و خود سبب توسعه بیماریهای آبزیان می گردد.
حل این چالش بسیار مهم با ایجاد ساختار خدمات رسانی کارآمد دامپزشکی از مرحله تولید و صید و حمل و جابجایی و بسته بندی و نگهداری و فرآوری و توزیع و عرضه تا مصرف کننده آبزیان ممکن می باشد. ایجاد چنین ساختاری توسط واسطه ها اساس
ا قابل طرح نمی باشد و تنها از طریق اتحادیه ها ممکن می گردد از این روی حضور قدرتمند اتحادیه های تولیدکنندگان و صیادان در عرصه توزیع بازار بهترین راهکار این چالش با حمایت جدی دولت و سازمان دامپزشکی کشور محسوب می شود.
هـ چالش ناشی از ناکارآمدی نظام بانکی:
نظام بانکی کشور در عرصه خدمات رسانی به تولیدکنندگان و صیادان تاکنون ناکارآمد بوده است. بخشی از توسعه واسطه گری در نظام توزیع و عرضه آبزیان ناشی از ناکارآمدی نظام بانکی می باشد چگونه می شود این نظام در خدمت دلالان و واسطه ها قرار گیرد ولی برای تولیدکنندگان و صیادان ناکارآمد گردد از طریق همین نظام بانکی دلالان و واسطه ها بخشی از تولید و صید را پیش خرید می نمایند و تولیدکنندگان و صیادان برای تامین نقدینگی مجبور به پیش فروش می شوند شرایط خرید و فروش به گونه ای است که سود قاطع متوجه واسطه ها می شود از این روی اصلاح نظام بانکی یک ضرورت بنیادین می باشد که باید در تمامی فرآیند تولید تا صید تا عرضه و توزیع و فرآوری حضور قوی داشته باشد.
ز- چالش ناشی از تقاضای آبزیان:
میانگین مصرف سرانه آبزیان در ایران حدود 5 کیلوگرم می باشد و در شهر تهران به حدود 7 کیلوگرم برآورد می شود. مصرف سرانه آبزیان در اغلب کشورهای دنیا بسیار بالاتر از حدود فوق می باشد در مقایسه با میانگین مصرف سرانه قاره آسیا و دنیا در سطح بسیار پایین تری قرار دارد. رویکرد برنامه های توسعه دستیابی به میانگین مصرف سرانه درحدود 11-10 کیلوگرم می باشد. برای دستیابی به این هدف میانگین مصرف سرانه در شهر تهران باید به دو برابر وضع موجود افزایش یابد. بر این اساس شهر تهران مهمترین بازار هدف برای تولیدات آبزیان می باشد. بهبود کیفیت تولید و عرضه آبزیان – تنوع محصولات آبزیان – ایجاد سیستم نظارتی کامل بر فرآیند تولید تا عرضه آبزیان – متعادل بودن قیمت انواع آبزیان – توزیع تمام فصل آبزیان – گسترش مکانهای توزیع آبزیان – اتخاذ تدابیر و سیاست های مناسب در توزیع آبزیان – آموزشهای کاربردی مناسب در طبخ آبزیان – ترویج مصرف آبزیان – مطالعه جامعه مصرف کننده و شناخت از نیازهای آنها از مهمترین راهکارهای افزایش مصرف آبزیان به منظور برون رفت از چالش تقاضا برای آبزیان در داخل کشور خصوصا در کلان شهر تهران می باشد. چنین راهکارهایی قطعا باید در نظام عرضه و توزیع طراحی و به اجرا در آید که در وضعیت موجود با حاکم بودن واسطه ها و دلالان شکل نخواهد گرفت از این روی حذف کامل واسطه ها در فرآیند تولید تا مصرف یک ضرورت بنیادین محسوب می شود که باید مورد توجه برنامه ریزان و سیاست گذاران قرار گیرد.
ح- چالش ناشی از افت کیفیت آبزیان:
کیفیت گوشت آبزیان از مولفه های بسیار و با اهمیت و موضوعی اساسی است نقش کیفیت در توسعه مصرف و بازاریابی و سلامت بسیار حائز اهمیت می باشد. کیفیت همواره بر قیمت ارجحیت دارد اساسا کیفیت تعیین کننده قیمت می باشد تعامل بین کیفیت و قیمت دو موضوع کلیدی برای انتخاب مصرف کننده می باشد. کیفیت یک موضوع چند وجهی است عوامل و مسائل زیادی در کیفیت گوشت آبزیان نقش دارند. نوع گونه آبزی –
روشهای صید و پرورش – روشهای حمل و نقل و جابجایی – روشهای فرآوری – روشهای جمع آوری محصول – روشهای نگهداری – روشهای بسته بندی و رقم بندی – روشهای عرضه و توزیع – روشهای طبخ همه و همه از عوامل موثر در کیفیت می باشند که در هر مرحله استانداردهای خود را دارا می باشند. از این رو تعریف و اجرای استان
داردها در هر مرحله از فرآیند تولید تا صید تا توزیع تا مصرف در ارتقاء کیفیت آبزیان یک ضرورت بنیادین محسوب می شود.
از این رو کیفیت نهایی محصول در طی یک فرآیند بهم پیوسته از بنیاد تولید تا مصرف رقم می خورد. در وضعیت موجود چنین ساختاری اساسا وجود ندارد بلکه بر عکس گسترش واسطه گری کیفیت را بشدت تحت شعاع قرار داده است.
افت کیفیت در حلقه توزیع را سبب گردیده است دلیل و مدارک زیادی برای اثبات این ادعا وجود دارد افت کیفیت ناشی از تسلط واسطه گری چالش جدی طرحهای توسعه آبزیان و ارتقاء سطح مصرف سرانه آبزیان می باشد.
ط- چالش ناشی از سیاست های یک جانبه گرایی دولت:
سیاست های دولت هیچ وقت در فضای باز و شفاف مورد نقد قرار نگرفته است. اساسا تولید کنندگان هیچ جایگاهی در فرآیند تصمیم سازی و سیاستگذاری و برنامه ریزی ندارند و نگاه به اتحادیه های تولیدکنندگان یک نگاه ابزاری و سیاسی است تاکنون این نگاه راهبردی نبوده است. از این رو وقتی سیاست های دولت در میدان عمل قرار می گیرند کارآیی و کارآمدی لازم و کافی را ندارند و رشد واسطه گری در واقع نتیجه کارکرد همین سیاست ها و برنامه های دولت می باشد تمام آئین نامه ها و مقررات نگاه یک سویه به تولید دارند.
چالشهای ناشی از ضعف های تحقیقاتی و آموزشی و ترویجی و ملاحظه زیست محیطی در فرآیند تولید تا صید تا توزیع و مصرف از چالش های مهم دیگری است که طرح های تولید آبزیان با آن مواجه می باشند.
4- اتحادیه های تولید آبزیان:
یکی از دستاوردهای مهم دهه گذشته در روند توسعه طرح های تولید و صید آبزیان ایجاد تشکلها و تعاونیها و اتحادیه های تولیدکنندگان آبزیان د رسراسر کشور می باشد که با همت تولیدکنندگان و بهره برداران و حمایت های سازمان شیلات ایران و وزارت تعاون شکل گرفته است.
بر طبق اطلاعات موجود تا سال 1382 تعداد 156470 پرورش دهنده آبزیان و صیاد آبهای داخلی و صیادان آبهای شمال و جنوب در قالب 517 تعاونی تولیدکنندگان آبزیان سازماندهی شده اند بر حسب نوع فعالیت اتحادیه مرکزی تولیدکنندگان آبزیان به شرح زیر ایجاد گردید:
الف- اتحادیه سراسری صیادی متشکل از اتحادیه های صیادی استانهای ساحلی شمال و جنوب و کلیه تعاونی های صیادی هر یک از مناطق ساحلی شمال و جنوب و فعالیت این اتحادیه در امورات پشتیبانی و خدماتی صید از دریاهای شمال و جنوب خلاصه می شود.
ب- اتحادیه سراسری تولیدکنندگان ماهیان گرمابی:
این اتحادیه متشکل از اتحادیه های گرمابی استانی و تعاونیهای پرورش دهندگان ماهیان گرمابی شهرستانها و استانها می باشد که در امورات پشتیبانی و خدماتی تکثیر و پرورش انواع ماهیان گرمابی مزارع پرورشی و صید از ذخیره گاههای آبی داخلی فعالیت دارد.
ج- اتحادیه سراسری تولیدکنندگان ماهیان سردابی:
این اتحادیه متشکل از اتحادیه ها و تعاونیهای استانی و شهرستانی تولیدکنندگان ماهیان سردابی (پرورش دهندگان ماهی قزل آلا) می ب
اشد که در امور پشتیبانی و خدمات رسانی واحدهای تکثیر و پرورش ماهی قزل آلا فعالیت دارد.
د- اتحادیه سراسری تولیدکنندگان میگو و سایر آبزیان:
این اتحادیه متشکل از اتحادیه ها و تعاونیهای استانی و شهرستانی تولیدکنندگان میگو می باشد که در امور پشتیبانی و خدمات رسانی به واحدهای تکثیر و پرورش میگو فعالیت دارد.
بر این اساس در زمینه آبزیان چهار اتحادیه
سراسری شکل گرفته است که در برگیرنده تمامی واحدهای تولید و صید در قالب اتحادیه ها و تعاونیهای استانی و شهرستانی و منطقه ای می باشد. سه اتحادیه صیادی و گرمابی و سردابی در زمینه انواع ماهیان آبهای داخلی و دریایی فعالیت دارند و یک اتحادیه صرفا در زمینه تکثیر و پرورش میگو سازماندهی شده است.
به منظور روشن شدن ساختار تشکیلاتی اتحادیه ها، اتحادیه سراسری شرکتهای تعاونی تکثیر و پرورش ماهیان سردابی بعنوان نمونه مورد بر
رسی قرار می گیرد.
اتحادیه سراسری شرکت های تعاونی تکثیر و پرورش ماهیان سردابی کشور در سال 1378 تحت شماره 157919 با موافقت سازمان شیلات ایران و مجوز وزارت تعاون در اداره ثبت شرکتها به ثبت رسیده است زیر مجموعه این اتحادیه بشرح زیر می باشد:
1- اتحادیه تولیدکنندگان ماهی استان فارس
2- اتحادیه تولیدکنندگان ماهیان سردابی استان چهارمحال و بختیاری
3- تعاونی تولیدکنندگان ماهی استان اصفهان
4- تعاونی تولیدکنندگان ماهی سردابی استان لرستان
5- تعاونی تولیدکنندگان ماهی استان تهران
6- تعاونی تولیدکنندگان ماهی استان خراسان
7- تعاونی تولیدکنندگان ماهی سردابی استان همدان
8- تعاونی تولیدکنندگان ماهی سردابی استان گیلان
9- تعاونی تولیدکنندگان ماهی سردابی استان آذربایجان غربی
10- تعاونی تولیدکنندگان ماهی سردابی استان آذربایجان شرقی
11- تعاونی تولیدکنندگان ماهی سردابی استان اردبیل
12- تعاونی تولیدکنندگان ماهی استان گلستان
13- تعاونی تولیدکنندگان ماهی سردابی شهرستان ساری
14- تعاونی تولیدکنندگان ماهی سردابی شهرستان آمل
15- تعاونی تولیدکنندگان ماهی سردابی هراز – آمل
16- تعاونی تولیدکنندگان ماهی سرد
ابی شهرستان نوشهر
17- تعاونی تولیدکنندگان ماهی سردابی آبزی پروری خزر تنکابن و رامسر
18- تعاونی تولیدکنندگان ماهی سردابی استان ایلام
19- تعاونی تولیدکنندگان ماهی استان یزد
20- تعاونی تولیدکنندگان ماهی استان قزوین
به منظور بررسی بیشتر اعضاء تعاونی پرورش دهندگان ماهی سردابی هراز – آمل معرفی می گردد.
تعاونی تولیدکنندگان ماهی سردابی هراز در محور هراز از شهرستان آمل و در بخش لاریجان قرار گرفته است که آخرین اعضاء و تولید آنها در دوره بهره برداری 1383 بشرح زیر می باشد:
1- شرکت قزل آلای آناتوس لاسم با تولید 10 تن پرواری و 5/1 میلیون تخم چشم زده و 2 میلیون لار و بچه ماهی
2- مزرعه برادران آیتی با تولید 5/12 تن پرواری
3- مزرعه برادران قادی با تولید 150 تن پرواری و 7 میلیون تخم چشم زده و 6 میلیون لار و بچه ماهی
4- شرکت قزل سراب با تولید 210 تن پرواری
5- شرکت قزل آلای کوهستان شمال با تولید 80 تن پرواری
6- شرکت آسک قزل با تولید 20 تن پرواری
7- شرکت قزل کاج با تولید 70 تن پرواری و 5/0 میلیون لار و بچه ماهی
8- شرکت رنگین ماهی با تولید 180 تن پرواری و 9 میلیون تخم چشم زده و 5/2 میلیون لار و بچه ماهی
9- شرکت قزل نیاک با تولید 65 تن پرواری
10- شرکت نسیم هراز با تولید 70 تن پرواری
11- تعاونی چند منظوره نیاک با تولید 85 تن پرواری و 5/6 میلیون تخم چشم زده و 6/2 میلیون لار و بچه ماهی
12- تعاونی 504 پارس قزل با تولید 210 تن پرواری و 14 میلیون تخم چشم زده و 2 میلیون لار و بچه ماهی
13- شرکت لار قزل با تولید 195 تن پرواری
14- شرکت قزل کوهپایه با تولید 120 تن پرواری و 8/1 میلیون تخم چشم زده و 8/1 میلیون لار و بچه ماهی
15- شرکت هراز گستر لار با تولید 100 ت
ن پرواری
16- شرکت تعاونی قزل لاریجان گزنگ با تولید 40 تن پرواری
17- شرکت نل قزل با تولید 65 تن پرواری و 10 میلیون تخم چشم زده و 2 میلیون لار و بچه ماهی
18- برادران حسین و حسن بزرگی با تولی
د 150 تن پرواری و 22 میلیون تخم چشم زده و 8/1 میلیون لار و بچه ماهی
19- شرکت تعاونی قزل وانا با تولید 170 تن پرواری و 7/2 میلیون تخم چشم زده و 7/1 میلیون لار و بچه ماهی
20- شرکت قزل ماهی هزار و یک با تولید 43 تن پرواری
21- شرکت رنگین وانا با تولید 120 تن پرواری
22- شرکت آبگون قزل با تولید 110 تن پرواری
23- مزرعه محمد اکبری با تولید 100 تن پرواری
24- شرکت زرقزل با تولید 80 تن پرواری و 5/1 میلیون تخم چشم زده و یک میلیون لار و بچه ماهی
25- مزرعه ایرج قاسمی در دست احداث
26- شرکت تعاونی شاه هراز در دست احداث
27- شرکت فیره در دست احداث
28- مزرعه برادران صفایی در دست احداث
جمعا از تعداد 24 مزرعه فعال در دوره بهره برداری 1383 به میزان 5/2455 تن ماهی پرواری و 76 میلیون عدد تخم چشم زده و 9/23 میلیون قطعه لار و بچه ماهی تولید گردیده است.
بر این اساس تعاونی هراز بعنوان یکی از اعضاء و سهامداران اتحادیه سراسری از تعداد 28 مزرعه بزرگ و کوچک با تولیدی موثر و قابل توجه تشکیل یافته است و بقیه اعضاء اتحادیه به همین شکل هر یک دهها مزرعه کوچک و بزرگ را تحت پوشش قرار می دهند.
بنابراین در یک جمع بندی می توان گفت که اتحادیه های سراسری آبزیان صرفا یک اتحادیه صنفی که توسط گروهی خاص با هدفی محدود به منظور مقاصد سیاسی تشکیل شده اند نیست بلکه اتحادیه های آبزیان تماما اتحادیه های تولیدکنندگان آبزیان می باشند که به منظور ارائه خدمات و پشتیبانی های فنی و تدارکاتی و نهاده ای و دخل و تصرف در نظام عرضه و توزیع آبزیان توسط تولیدکنندگان و صیادان ایجاد گردیده است.
5- ارزیابی وضعیت موجود عرضه آبزیان در سازمان میادین و میوه و تره بار تهران :
مهمترین و اساسی ترین مرحله بعد از تولی
د و صید مرحله توزیع و عرضه آن می باشد همانگونه که اشاره گردید این مرحله در واقع آیینه تمام نمای همه فعالیت های فرآیند تولید و صید
محسوب می شود. انواع آبزیان و ماهیان بعد از صید مستقیما یا غیر مستقیم (به شکل فرآوری شده) وارد سیستم توزیع می گردند. بازارهای محلی واقع در مناطق صیادی یا آبادیها و شهرهای حوزه واحدهای تولید اولین بازار هدف تولیدکنندگان و صیادان محسوب می شود. از این رو ابتداعاً این بازارها مورد هدف می باشند و سپس به سایر بازارها عرضه صورت می گیرد.
انواع آبزیان به اشکال مختلف فرآوری شده، کنسروی و تازه و در سالهای اخیر زنده توزیع می شوند و یا ممکن است به خارج از کشور صادر گردند.
