بخشی از مقاله
استانداردنمودن کالا
اهمیت ونقش کالا :
اهمیت کالا در ساز مانها ، کشورها واصولا"در مجموعه جهان بر کسی پوشیده نیست، با
بررسی تراز نامه ها هرسازمان ویا هرشرکتی متوجه میشویم که قسمت عمده دارائی های
آن شرکت/سازمان را موجودی کالا تشکیل می دهد .
شاید چیزی حدود50 تا60 درصد هزینه هر پروژه مربوط به کالای آن می باشد. بعنوان
مثال درشرکتی ملی گازبیش از60 درصد کل بودجه های عملیاتی آن مربوط به تامین کالا
های مورد نیاز می باشد که از بنظرمی رسد سایر شرکت های تابع وزارت نفت هم همین
وضع را داشته باشند .
متأسفانه در کشور ما نقش کالا در فعالیت های تولیدی/ بازرگانی چندان که باید شناخته
نشده است این عد متوجه کافی به مسئله ای که در اکثر مواقع قسمت اعظم منابع مالی و
انسانی موسسات را به خود اختصاص می دهد. درهر گوشه وکنار به چشم میخورد.
ازانباری های منازل گرفته تاانبارهای بزرگ کارخانه ها وسازمان های دولتی وخصوصی
نگاهی به انبارهای کارخانجات مختلف، شرکتهای حمل ونقل میدانهای بار، مغازه های
کوچک وفروشگاه های بزرگ همه وهمه وضع نامطلوب موجود رابخوبی نشان می دهد.
د ر کمتر مؤسسه ای با مسئله کالا بطورجدی برخورد شده است وآنجا هم که این مسئله
مطرح بوده است تنها به قسمت انبارداری، آنهم بصورت بسیار ابتدائی بسنده شده است.
این برخورد با مسئله کالا تنها در سطح صنعت نبوده بلکه در مؤسسات علمی نیزازوضع
مشابهی یرخوردار است .
در کمتر دانشکده ای در کشور موضوع کالا بعنوان شاخه ای اصلی از مد ی
ریت تولید و
صنایع تد ریس می شود واگر صحبتی از آن می شود بسیار مختصر ودر حد چند جلسه
آشنائی بیشتر نیست. شاید روزی برسد که اهمیت ونقش کالا در ساز مانها بیشتر شناخته
شودودر مجامع علمی جایگاه واقعی خود را باز یابد انشاءا...
علی ا یحال وابستگی های سیاسی واقتصادی رژیم گذشته وبعضاٌ اولویت دادن ملاحضات
سیاسی به مسائل فنی وصنعتی تمامی کشوررا به نمایشگاهی ازانواع ماشین آلات وکالاها
صنعتی تبدیل کرده است که صنایع نفت وگاز نیز غرفه بزرگی از آن را تشکیل می دهند به
عنوان مثال در حال حاضر تأسیسات موجود درشرکت ملی گاز ایران مانند پالا یشگاه های
گاز وایستگاه های تقویت فشار که در حال کار می باشد توسط مهند سین مشاور خارجی
طراحی و توسط پیمانکاران ایرانی و خارجی احداث گردیده است و انتخاب آنها عمد تا ًبا
ملاحظات سیاسی ، اقتصادی انجام گرفته ونه به لحاظ بررسی های فنی .
پیما نکاران و سازند گان و تأ مین کنند گان کالا و اجناس و ماشین آلات نیز جزئی از این
زنجیره بوده اند لذا گروه مزبور با شناختی که از وسائل و کا لاهای مورد مصرف دراین
تأسیسات داشته اند سعی نموده تا کالاها وماشین آلات واجناس را مصرف نمایند که منابع
اقتصادی خود و یا کشور متبوعه آنها را تا سالهای سال از طریق فروش قطعات ید کی و
وجایگزینی دستگاههای خارج از رده تأمین نمایند حتی دربعضی موارد هیچگونه تعهدی
در مورد تأمین قطعات ید کی نداشته ویا اگر داشته اند بطور محدود بوده است .از این رو
انتخاب ماشین آلات ود ستگاههای مورد نیاز خریداری شده برحسب توصیه آنان وبد ون
درنظر گرفتن مسائل فنی ونیاز های واقعی بوده است.
استاندارد نمودن و طبقه بندی کردن کالاهای صنعتی مورد استفاده صنایع تحت پوشش
وزارت نفت یکی از گامهای مهم در راه هماهنگی سازمانهای مختلف ووزارت نفت بوده و
حرکتی است در جهت نیل به خود گردانی صنعتی ونهایتاً خود کفائی صنعتی واستقلال فنی و
اقتصادی کشور انشاءا...
شناسایی د قیق، کالاهای صنعتی وبموازات آن استاندارد نمود ن کالاها براساس د و واقعیت
استوار است. ابتدا رعایت مسائل فنی و ایمنی و سپس رعایت اهداف استرا تژیک انقلا ب
اسلا می که این به معنای وابستگی هرچه کمتردرزمینه هائی است که توانمند یهای لازم در
کشور وجود دارد ودر عین حال موجبات بهره وری هرچه بیشتر از امکانات بالقوه وبالفعل
داخلی در راستای نیل به خود کفائی صنعتی و استقلال واقعی را فراهم خواهد آورد .
متأسفانه بعلت فقدان اطلاعات دقیق ومتمرکز زیا نهای ناشی از مصرف کالاهای مشابه با
مارکهای مختلف وبا تغییرات جزئیقابل لمس نمی باشد. بعنوان مثال یک بررسی اجمالی در
تأسیسات مختلف نشان می دهد که در دو تأسیسات مشابه برای یک امر معین مثل ایستگاه
های تقویت فشار گاز که دارای یک نوع عملیات و یک بازدهی می باشد علیرغم اینکه
عملیات احداث ومونتاژد ستگاههاهمزمان به مرحله اجراگذاشته شده است لیکن با توجه به
اینکه پیمانکار اجرائی آن یک شرکت آلمانی بوده کلیه سیستمها و وسائل و ماشین آلات آن
آلمانی ودر تأسیسات مشابه چون پیمانکارآن انگلیسی یا فرانسوی بوده ودستگاهها از نوع
فرانسوی یا انگلیسی وتأسیسات مشابه سومی ترکیبی از وسائل ودستگاههای همه کشورها
مشترک المنافع یا به اصطلاح چند ملیتی بوده است .
لذا شرکت ملی گاز بالاجبار می با ید برای هریک از تأسیسات چند ین سری لوازم و قطعات
ید کی از کشور های مختلف خریداری و در انبارهای متعد د ذ خیره نماید که این امر خود،
موجب افزایش تعدا د اقلا م و لوازم ید کی در انبارها گرد یده وسرمایه های مملکت صرف
خرید ونگهداری قطعات درانباربشود درحالی که اگر قبل ازاجرا و واگذاری طرحها به پیمان
بجای ملا حظات سیاسی به مسائل فنی وآتی توجه می شد سرمایه های کشور انبار ها راکد
نمی ماند و مزایای بی شمار دیگری در این رابطه بهد ر نمی رفت .
بنا براین با هدف کاهش وابستگی به بیگانگان وتقلیل مشکلات ناشی ازتنوع کالاها وایجاد
یک برنامه منظم در مصرف کالاها و جلوگیری از تعداد وسایل و د ستگاهها و پراکند گی
نوع اجناس معرفی ونهایتاَ تاُمین مناسب ترین نوع کالا ورعایت صرفه وصلاح درمصارف
لازم است. کلیه اجناس ووسائل وقطعات دریک سیستم مشخص وبااختصاص شمارههای
طبقه بندی وکالا کد گذاری شوند.
سیستم طبقه بندی واستاندارد کالا باید بر مبنای تعاریف مشخصی از کالاهاواصطلاحات پی
ریزی گردد. در سیستم طبقه بندی واستاندارد کالای شرکت ملی گازتعاریف زیربعنوان زیر
بنا و اساس مورد استفاده قرار گرفته اند.
تعاریف
1ـ کالاهای پروژه و خرید مستقیم ( یا کالاهای غیر موجودی انبار)
به کالاها واجناسی گفته می شود که نیازشرکت به آن غیر مستمربوده و فقط در مقاطع
زمانی خاص ( برای اجراء پروژه خاص) به مقدارمعینی مورد نیاز خواهند بود.
این نوع کالاها بلحاظ اینکه مصرف همیشگی و مستمر ندارند بعنوان کالای موجودی انبار
شناخته نشده وکد گذاری نمی شوند. وفقط بصورت یکد سته کلی از کالاها بعنوان کالاهای
غیر موجودی انبار شناخته می شوند. مانند ماشین آلات ودستگاههای مورد نیاز پروژه ها
2ـ کالاهای موجودی انبار
درمقابل کالاهای غیر موجودی انبار کالاهایی هستند که نیاز شرکت به آن مستمر و مداوم
بوده وعمدتاَ درنگهداری تاُسیسات وعملیات جاری پالایش وانتقال گاز مورد مصرف مستمر
می باشند .
این نوع کالاها بلحاظ نیاز مستمروضرورت ذخیره درانبارها بایستی کد گذاری وطبقه بندی
شوند ومطابق برنامه منظمی ومتناسب با نیاز و روند مصرف سفارش کد گذاری ودر انبار
جایگزین شوند تا عملیات جاری شرکت هیچگاه بد لیل کمبود و یا تاَخیر در تهیه کالا د چار
اختلال نگردد.
قطعات یدکی وکالاهای مصرفی از قبیل لوله، اتصالات، شیرآلات، ابزار ومواد شیمیائی واز
قبیل کالاها جزو کالاهای موجودی انبار می باشند .
کالا های موجود در انبار خود به سه دسته تقسیم می شوند :
ا لف) کالاهای عمومی(استاندارد)(GENRAL ITEMS)
اصطلا حاَ به کالاهائی گفته میشود که قابل تاُمین از منابع عمومی بوده وتولید وفروش آنها
منحصر به سازنده ومنبع خاصی نمی باشد وبرای خرید وتهیه آن می توان از منابع عمومی
تولید کننده آن کالا استعلام بها وبر اساس بهترین پیشنهاد اقدام بخرید نمود .
شرح ومشخصات این نوع کالاهامعمولاَباتوجه به استانداردهای معتبراعم ازداخلی ((ISIRT
یا خارجی تنظیم میگردد ونباید در تنظیم شرح آنها به نام سازنده یا فروشنده خاصی اشاره
کرد یاازشماره های فنی اختصاصی سازند گان و فروشند گان (PART NO ) در تنظیم شرح
ومشخصات آنها استفاده نمود. مانند انواع لوله، اتصالات، کابل برق وازاین قبیل. نکته قابل
ذکر اینکه متاُسفانه بعضی از سازند گان ئفروشند گان علاوه برمعرفی کالاها وقطعات خاص
خود کالاهای عمومی رانیزلابلای لیست قطعات یدکی اختصاصی خودبعنوان قطعات اختصاص
وبا شماره پارت نامبرهای اختصاصی خود معرفی می نمایند لیکن باید توجه داشت که این
گونه اقلام بدلیل اینکه قابلیت شناسایی عمومی دارند ومشخصات آنها از لحاظ ابعاد واندازه
،
نوع جنس بکار برده شده وروشهای ساخت وکنترل کیفیت بااستفاده ازکتب استاندارد معتبر
جهانی قابل شناسایی ومشخص می باشند، نباید بهیچوجه آنها راکالای اختصاصی تلقی کرد
وبصورت کالای اختصاصی از آنها خریداری نمود.
بنابراین آنالیست یاتحلیل گرطبقه بندی کالا باید دقت کافی نماید که مبادا کالاهای عمومی
را
بعنوان کالاهای اختصاصی سازند گان/ فروشند گان خاص طبقه بندی وکد گذاری نمایند.
ب) کالاهای اختصاصی (SPECIAL ITEMS
اصطلا حاَبه کالاها وقطعاتی گفته می شود که فقط باید از منبع خاص تاُمین شود. مشخصات
این نوع کالاها بصورت اختصاصی و براساس کدها یا پارت نامبرهای اختصاصی سازنده یا
فروشنده خاص می باشد مانند میل لنگ ویا میل سوپاپ یک انجیل خاص که مشخصات آنها
از طرف سازنده درحد فقط یک شماره فنی(PART NO) در اختیار خریدار قرار داده است.
غیرازقطعات یدکی، کالاهای اختصاصی دیگری هستند مانند بعضی مواد شیمیایی خاص مثل
( فالکوشماره19) که باید از تولید کننده خاص مربوطه خریداری شوند . مصرف این نوع
کالاها نیز بد لا یل فنی وایمنی بصورت اختصاصی تعیین گردیده است وجهت تاُمین کالاها
الزا ماَ باید از همان سازنده وبا همان مارک مشخص شده خریداری گردد ومعمولاَ نباید با
کالای مشابه دیگری ازسازنده دیگری جایگزین گردد درشرایط اضطراری و با کسب مجوز
لازم.
1- تعریف استاندارد
بطور کلی استاندارد مناسب ترین الگو ومعیاری است که توسط یک مرکز صلا حیت دارد،
رسمی پذ یرفته می شود و بصورت مد رن در اختیار د ست اند رکاران موضوع استاندارد،
قرار می گیرد تا آن را مورد استفاده وعمل قرار دهند.
مشخصات استا ندارد در شرکت ملی گاز ایران به مشخصاتی گفته می شود که به تاُییدو
تصویب کمیته عالی استاندارد رسیده باشد .
2- استاندارد نمودن کالا
استاندارد نمودن کالا درشرکت اصطلا حاَبع معنی تنظیم مجموعه مشخصاتی از کالا ست که
در مقابل نیازهای شرکت دارای شرایط فنی- ایمنی واقتصادی مناسب باشد.
مشخصات کالامعمولاَشامل مشخصات طرح، مشخصات فیزیکی، شیمیائی، مواداولیه وروش
های کنترل کیفیت وکیفیت بازدهی در مرحله کاربردی می باشد.
ضرورت شناخت تنوع کالا
برای اینکه بتوان کالاها و قطعات مصرفی یک تاُسیسات بزرگ شبیه تاُسیسات شرکت ملی
گاز را طبقه بندی واستاندارد نمود ابتدا باید یک بررسی کلی ازانواع وسائل، د ستگاهها ،
اجناس و قطعات مصرفی آن تاُسیسات بعمل آورد وبا در نظر گرفتن تنوع آنها فهرست کلی
اقلام را تهیه نمود.این فهرست کلی برای کالاهای صنعت نفت(صنایع نفت وگازوپتروشیمی)
قبلاَتوسط شرکت نفتی SHELL تهیه شده است وشرکت ملی نفت ایران آن را بعنوان الگو
استاندارد سیستم طبقه بندی واستاندارد کالای خود برگزیده وبه تبع آن شرکت های ملی گاز
وپتروشیمی نیز از آن استفاده می نمایند.
این فهرست کلی ازکالاهااصطلاحا َبنام راهنمای طبقه بندی کالا(CODING SCHEDULE)
ویا فهرست عمومی کالا های صنعت نفت تدوین یافته ودراختیارتحلیل گران وآنالیست های
طبقه بندی واستاندارد کالای صنعت قرار گرفته است.
در مواردی نیز که وسائل ود ستگاههای جدیدی در سطح صنعت مورد استفاده قراربگیرد
که نوع آن ویا خانواده آن دراین فهرست قبلاَ پیش بینی نشده است با رعایت چهارچوب و
اصول فهرست ورعایت توازن در آن، نوع جد ید کالا به فهرست اضافه خواهد گردید. این
فهرست از6رقم تشکیل شده است وگنجایش طبقه بندی حدود یک میلیون کالاهای مختلف
را دارد. به عبارت دیگر این فهرست 6 رقمی به ترتیب از سمت چپ از3 بخش دو رقمی
تشکیل شده که اولین دو رقم ازسمت چپ شامل یکصد گروه اصلی ازانواع کالاست(از00تا
99) و دومین دورقم ازسمت چپ که گروه فرعی کالا نامیده میشود نیزشامل یکصد گروه
فرعی و به همین ترتیب سومین د و رقم از سمت چپ نیز شامل یک گروه زیر فرعی است
تنوع کالایی هر گروه فرعی را دربرمی گیرد.
طراحی وتد وین این فهرست عمومی از تنوع کالاها ، معمولاَ توسط گروههای کارشناسی
کالا، مرکب از متخصصین رشته های مختلف صنعت انجام گرد یده یا میگرد د؛ د ر گروه
کارشناسی مزبور این فهرست را با راهنمایی های مناسب هرگروه اصلی تدوین وجهت طبقه
بندی انواع کالای مختلف صنعت در اختیار تحلیل گران ( آنالیست ها) طبقه بندی کالا قرار
میدهند تاباتوجه به راهنمایی های ارائه شده نسبت به کدگذاری اجناس وقطعات اقدام نمایند.
برای استفاده بهترازاین فهرست،آن را به دو صورت مختلف یکی به ترتیب شماره ای بنام
کتابچه راهنمای طبقه بندی کالا (CODING SCHEDULE) ودیگری را به ترتیب حروف
الفبا و بنام کتابچه فهرست عمومی الفبایی کالاها (X (GENERAL INDE تنظیم مینمایند.
فهرست عمومی الفبایی کالاها همچنین مورد استفاده متقاضیان کالا ، هنگامی که متقاضی
می خواهد از روی نام کالا به شماره ردیف6 رقمی کالا دست بیابد قرار می گیرد .
نمونه ای از فهرست عمومی شماره ای وفهرست عمومی الفبایی کالارادرصفحهُ بعد ملاحظه
خواهید نمود .
لیست گروههای اصلی طبقه بندی کالا(دورقم سمت چپ) که درسیستم طبقه بندی واستاندارد
کالای صنعت نفت مورد استفاده قرار میگیرد ودر اوراق ضمیمه ملاحظه خواهید نمود.
فهرست گروههای اصلی طبقه بندی کالا
ا لف: حفاری وتولید
گروه1: ماشین آلات حفاری وکل حفاری
گروه2: ماشین آلات تولید وسیمان
گروه3: ابزار آلات حفاری وتولید
گروه5: ابزار آلات سیمان کاری وکل حفاری
گروه6:ابزار آلات تعمیرات
گروه7:ابزار د قیق حفاری
گروه8:ابزار د قیق کنترل حفاری وتولید
گروه9: کالاهای حفاری، کل حفاری وسیمانکاری
گروه10: کالاهای مورد استفاده دراستخراج وتولید
گروه11: د کل حفاری ومتعلقات
گروه12: د ستگاههای عملیاتی وزمین شناسی ولرزه نگاری
ب:تاُسیسات وماشین آلات عمومی
گروه12: د یگ بخار ومتعلقات
گروه14: موتورهای احتراقی( بغیرازاروپائی،انگلیسی وآمریکائی)
گروه15:موتورهای بخار، رفت وبرگشتی
گروه16:توربینهای بخاری
گروه17: موتورهای احتراقی (اروپائی)
گروه18: موتورهای احتراقی (انگلیسی)
گروه19: موتورهای احتراقی (آمریکائی)
گروه20: توربینهای گازی
گروه21: کمپرسورهای پمپهای خلاء(اروپائی)
گروه23: کمپرسورهای پمپهای خلاء(انگلیسی)
گروه25: کمپرسورها، پمپهای خلاء( بغیرازاروپائی، انگلیسی وآمریکائی)
گروه26: پمپهای رفت وبرگشتی( بغیرازاروپائی، انگلیسی وآمریکائی)
گروه27: پمپهای رفت وبرگشتی( اروپائی)
گروه28: پمپهای رفت وبرگشتی(انگلیسی)
گروه29: پمپهای رفت وبرگشتی(آمریکائی)
گروه30: پمپهای دورانی وگریزازمرکز(بغیرازاروپائی، انگلیسی وآمریکایی)
گروه31: پمپهای دورانی وگریزازمرکز(اروپائی)
گروه32: پمپهای دورانی وگریزازمرکز(انگلیسی)
گروه33: پمپهای دورانی وگریزاز مرکز(آمریکائی)
گروه34: پمپهای متفرقه
گروه36: د ستگاههای بالابر
گروه37: دستگاههای جاده سازی، کانال کنی وساختمان
گروه38: ماشین آلات متفرقه
گروه40: تاُسیسات گازوضمائم آن
گروه41: تاُسیسات پتروشیمی، ضمائم ومشتقات
گروه42: تاُسیسات فرعی، ضمائم ومتعلقات
گروه43: تاُسیسات پالایشگاهها، ضمائم ومتعلقات
گروه44: تاُسیسات واحدهای بسته بندی ولوازم مربوطه
ج: حمل ونقل
گروه45: اتومبیلهای(اروپائی)
گروه46: اتومبیلهای(غیراروپائی)
گروه47: کامیونهاواتوبوسها(اروپائی)
گروه48: کامیونهاواتوبوسها(غیراروپائی)
گروه50: تراکتورها و تریلرها( کاترپیلا ر)
گروه51: لکوموتیوها، واگنها، ودستگاههای راه آهن
گروه52: وسائط نقلیه دریائی، کوچک
گروه53: وسائط نقلیه دریائی، نفتکش
گروه55: وسائط متفرقه نقلیه ، متعلقات نقلیه
گروه56: د ستگاههای مربوط به تعمیرگاه وابزارآلات مربوط به اتومبیل
گروه57: هواپیمائی
د: متعلقات ماشین آلات، آلات متحرکه، تسمه ها
گروه58: متعلقات ماشین آلات، آلات متحرکه، تسمه ها
گروه59: قطعات یدکی ابزار د قیق و وسائل اندازه گیزی
گروه60: ابزار د قیق، وسائل اندازه گیری ودرجه ها
ه: لوازم سا ختمانی مخازن و د ستگاههای کارگاهی
گروه61: مخازن واسکلت های فلزی
گروه62: ابزار های ماشین آلات کارگاهی، ضمائم و متعلقات
گروه63: ابزارهای هوائی (بادی) و متعلقات
گروه64: د ستگاههای جوشکاری ودیگر وسائل کارگاه
و: وسائل الکتریکی
گروه65: مولد ها، مبد لها، انباره ها، یکسو کننده ها، وسائل حفاظت کننده کاتدی
گروه66: موتورهای برقی و قطعات
گروه67: راه اندازهاو وسائل قطع ووصل برقی
گروه68: سیمها، کابلها ومتعلقات
گروه69: لامپها، اتصالات لامپها ومتعلقات
گروه70: لوله های برقی، اتصالات مربوطه، فیوزهاوادوات مورد استفاده دربرق منازل
گروه71: دستگاه های مخابراتی والکترونیکی
گروه72: کامپیوتر، لوازم وابزار آلات دقیق سیستمهای کامپیوتر
ز: کالاهای لوله ای شکل، شیرها واتصالا ت
گروه73: شیلنگهاو اتصالات شیلنگها
گروه74: کالاهای لوله ای شکل
گروه75: شیر آلات
گروه76: اتصالات وفلنجها
ج: مصالح ساختمانی، فلزات وسخت افزار ساختمانی
گروه77: مصالح عمومی والوار
گروه78: شمشها ورقه های فلزی، پلاستیکی وغیره
گروه79: طناب سیمی، طناب تابیده، زنجیره وقرقره
گروه80: مصالح وسخت افزار ساختمانی
گروه81سخت افزارعمومی وپیچ ومهره ها
ط : ابزارآلا ت و وسائل آب بندی
گروه83: ابزارآلات کوچک
گروه85: وسائل آب بندی واجناس عایق بندی
ی: رنگها، روغنها ومواد شیمیا ئی
گروه86: رنگها، جلا دهنده ها وغیره
گروه87: روغنها وفرآورده ها
گروه88: مواد سمباده ای، براق کننده ها وترکیبات بطور عمومی
گروه89: مواد شیمیائی
گروه90: لوازم ومایحتاج آزمایشگاهی
ک: تجهیزات پزشکی و داروها
گروه91: لوازم وتجهیزات پزشکی، داروها ولوازم متفرقه طبی
ل: مبلمان، لوازم منزل، دفتر وانبار
گروه92: مبلمان، لوازم منزل ومایحتاج باشگاه
گروه93: اجناس تدارکی وملزومات دفتروانبار
گروه94: اجناس تدارکی فروشگاه
گروه95: پارچه، مواد نساجی وکالا ها چرمی ولباس
گروه96: دستگاههای آتش نشانی وایمنی، سلاح ومواد منفجره
گروه97: دستگاهها وکالاهای توزیع وبازار یابی (منجمله تبلیغات)
طراحی فهرست جامع( 6 رقمی ) طبقه بندی کالا
با شناسائی کلی تنوع کالاها وآگاهی از کالاهای مختلف مورد استفاده در صنایع نفت وگاز و
پتروشیمی کار طراحی فهرست جامع طبقه بندی کالا یعنی دسته بندی های اصلی ، فرعی
و زیرفرعی امکان پذ یر میگردد .
شناسائی کلیه لوازم ووسائل وکالاهای مورداستفاده درصنایع نفت وگازوپتروشیمی به عهده
کار شناسا ن فنی و با تجربه ای می باشد که آشنائی کافی علمی و عملی با صنعت داشته و
انواع کالاها وقطعات وماشین آلات وابزارآلات را بخوبی می شناسد .
اساس وچهار چوب این فهرست مبتنی بر3مجموعه دو رقمی از تنوع کالاهاست که هرکدام
از این مجموعه ها زیر مجموعه دسته اصلی تراست بعبارت دیگراین فهرست6رقمی شامل
3بخش یا3د سته تنوع کالایی است که از سمت چپ به ترتیب گروه اصلی ود و رقم بعد ی
گروه فرعی و دو رقم سوم گروه فرعی تر تد وین شده است و بطور کلی تنوع کالاهای
صنایع نفت وگازوپتروشیمی را یکصد نوع اصلی(99-00) وهرنوع اصلی به نوبه خود به
یکصد نوع فرعی (99-00) وهر نوع فرعی بازبه نوبه خود به یکصد نوع فرعی تر(99-
00) تقسیم گردیده است .
این مجموعه درکل تنوع کالاهای صنایع نفت وگاز و پتروشیمی راتا حدود یک میلیون نوع
پیش بینی نموده است. در د سته بندی های فرعی هر یک از گروههای اصلی د ید گاههای
متفاوتی وجود دارد که بعضی از آنها به شرح زیر می باشد:
1- د سته بندی برحسب نام کالا وبترتیب حروف الفباء
2- د سته بندی برحسب نوع کالا واندازه ویا ظرفیت آن
3- د سته بندی برحسب نام سازنده گان کالا بترتیب حروف الفباء
4- د سته بندی برحسب شماره فنی قطعات کارخانجات سازنده
5- د سته بندی برحسب کاربردهای متفاوت از کالا
6- د سته بندی برحسب مواد بکار رفته شده در کالا
این طراحی با ظرفیت متنوعی حدود یک میلیون نوع کالا برای صنایع نفت وگازوپتروشیمی
بسیار مناسب بوده واین امکان رافراهم خواهد ساخت که چنانچه بخواهند برای جزئیات قابل
توجه کالاراازهم دیگرمجزاوباکدهای متفاوت نشان دهند قابلیت لازم راخواهد داشت وبراحتی
امکان پذ یرخواهد بود. بدیهی است واحدهای صنعتی کوچکترممکن است بااستفاده ازهمین
طراحی والگوولی ازتقسیم بندیهای کوچکتراستفاده نمایند بدون اینکه مشکلی دراختصاص
کد شناسایی مجزا برای هر کالا برایشان ایجاد کند.
فصل دوم
طبقه بندی کالا
مقدمه
همانطورکه میدانیدلازمه استمرارحیات یک مجموعه زنده نظم است سیستم کالای یک سازمان
نیز بعنوان زیر مجموعه زنده از کل سازمان احتیاج به نظم دارد.
پراکند گی ومشخص نبودن کالاهامدیریت رامختل کرده وبه حیات طبیعی سازمان لطمه میزند
طبقه بندی کالا درحقیقت روشی است در جهت ایجاد نظم درطبقه بندی کالا؛ابتدا باید اقلام را
استاندارد نمودودرردیف هاوگروههای منطقی قراردادوبه هریک ازاقلام شماره ای اختصاص
داد. شرح اقلام نیزبه صورتی مفهوم وروشن تدوین یافته وپس ازچاپ وتکثیردرسطوح لازم
بین مسئولان سازمان منتشر می گردد.
طبقه بندی کالاآهنگ موزونی رادرارتباط کالایی سازمان ایجادکرده وزبان مشترکی رادرجهت
برقراری ارتباط صحیح بین قسمتهای مختلف سازمان ارائه می دهد.
تدارکات، انبارها، حسابداری کالا، خرید، ادارات مصرف کننده طراح مهند سی بازرسان فنی
ومد یران اجرایی همه با یک زبان مشترک و یکنواخت صحبت خواهند کرد و همزبانی خود
عامل اصلی نظم است این نظم دارای فوایدومزایای مشهود زیر است:
1- تسریع در ارتباطات
بدون شک استفاده از شماره های طبقه بندی کالا در مکاتبات یا ارتباطات مخابراتی ساده تر
از استفاده ازشرح های نامنظم وطولا نی می باشد. بنا براین با طبقه بندی کالا سرعت ارتباط
افزایش یافته وازتلف شدن منابع حیاتی وقت ونیروی انسانی جلوگیری خواهد شد.
2- کاهش اشتباهات
نوشتن شرح نامنظم و طولا نی کالا برای تشریح کالای مورد درخواست توسط هر قسمت از
سازمان غالباَ باعث بروز اشتباهاتی می شود؛ لذا تخصیص شماره های هماهنگ ومنطقی به
هریک ازاقلام کاراحتمال اشتباه راکاهش میدهد.این امرمخصوصاَدراسنادمربوط به درخواست
وتحویل کالا ازانباربه متقاضیان وانتقال کالا در درون سازمان اهمیت فراوان دارد .
3- ایجاد سهولت در تنظیم فرم ها]
معمولاَ در تدارکات وعملیات کالاازفرم های متعددی چون برگ تقاضا، درخواست کالاازانبار،
برگ انتقال کالاازانباری به انبار دیگر، بارنامه برگ سفارش کالا، سیاهه خریدوغیره استفاده
می شود. استفاده از شماره طبقه بندی نوشتن فرم ها ی یاد شده را آسان ترمی کند .
در سازمانهای بزرگ صنعتی واجرایی مانند شرکت ملی گاز ایران که تعداد فرم ها قابل توجه
است، اهمیت این مسئله کاملاَ محسوس می باشد .
4- کمک به استاندارد نمودن کالا
با طبقه بندی کالاومجتمع نمود ن اقلام هم خانواده تصویرروشنی ازتعداد وتنوع اقلام بدست
می آید ودر نتیجه می توان از تعداد اقلام مشابه کاست وهمان تعداد راجهت رفع نیاز مندی
های کالایی سازمان استاندارد کرد. برای مثال چنانچه6نوع پیچ ومهره به طول 110و120
و130 و140 و150 و160 ومیلیمتروضخامت مشابه وجود داشته باشد شاید بتوان تنها3
قلم از آنها را جهت مصرف در سازمان استاندارد کرد وبا همان3 قلم جواب گوی نیازهای
سازمان بود و3 قلم دیگر رااز لیست اقلام طبقه بندی شده حذ ف کرد وبدین طریق ازتنوع و
تعداداقلام کاسته شدهوموجودی انبارهاازنظراقتصادی درسطح بهینه ومطلوبتری قرارمیگیرد.
5- تسهیل عملیات انبار داری
طبقه بندی کالا عملیات انبار داری از قبیل دریافت، وتوزیع کالا راآسان تر می کند برای مثال
قفسه بندی وچیدن اقلام در انبار صورت منطقی ومنظم پیدا می کند.
6- کمک به عملیات خرید
]
علا وه بر ایجاد سهولت بیشتر در مکاتبات وثبت عملیات خرید با طبقه بندی کالا، این امکان
پدید خواهدآمد که واحد خرید را می توان بر حسب گروه های مختلف کالا سازماندهی کرد به
نحوی که هرقسمت آن مسئول گروه معینی ازآن باشد بدین طریق جمع آوری وتنظیم فهرست
نیازهای واحد های مختلف عملیاتی ، خصوصاَ در سازمانهای بزرگ، تمرکز بیشتری یافته و
خریدهای کلی ویکجا که غالباَ باصرفه ترمی باشد امکان پذ یرمی باشد.
7- کمک به حسابداری کالا
ثبت سریع ودقیق اطلاعات حسابداری وکنترل حسابهای مالی بدون داشتن سیستم طبقه بندی
بسیار مشکل ودراکثر موارد تقریباَ غیر ممکن است. این امرخصوصاَ درعملیات هزینه یابی
وقیمت گذاری محسوس است .
7- کمک به مکانیزه کردن( کامپیوتری) سیستم ها
بدون استفاده ازسیستم طبقه بندی کالا،استقرارسیستم مکانیزه انبارهاوکنترل موجودی کالای
انبار امکان پذ یر نخواهد بود. طبقه بندی واستاندارد نمودن کالا در شرکتهای تولیدی به کار
طراحی کمک فراوانی می نماید. ممکن است تصورشود که استاندارد کردن کالا آزادی عمل
طراحان را محد ود کرده واز قد رت خلا قیت آنها می کاهد این تصورات ناصحیح است زیرا
استاندارد کردن کالاهاطراح راازدرگیری درجزئیات اختصاصی رهانیده وبرعکس آزادی عمل
بیشتری به او می دهد . بار ها مشاهده شده که کالاهای پیش بینی شده در طرح با کالاهای
موجود استاندارد شده مشابه وقابل تعویض اند تعداد قطعات عمومی نه تنها وقت طراح را
تلف می کند بلکه در مراحل مختلف تولید مشکلا تی رابوجود می آورد برای مثال مهند سی
که درپی طراحی یک دستگاه تولیدی جدید است هیچ به طراحی تازه ای در مورد پیچ ومه
ره
ومفتول وورق آهن بکار برده شده درطرح نمی پردازد درمورد این قبیل اقلام همه می پذیرند
که باید ازاستاندارد های فراگیر موجود استفاده شود چرا که استاندارد کردن این اقلام کاربرد
آنها رامحدود نمی کند وتعداد بی شماری کالاهای مختلف ازترکیب آنها ساخته می شود بدون
شک دراین موارد طبقه بندی واستاندارد کالا ازتعداد قطعات کاسته وبه اقلام مشابه نظام داده
ودر تمام مراحل طرح وتولید اثرات مثبتی خواهد داشت .
طبقه بندی کالا در صنعت نفت
در صنایع نفت و گاز و پتروشیمی که اصطلا حاَ به آن صنعت نفت می گویند صدها هزار قلم
کالا با مشخصات فنی/ تدارکاتی مختلف وجود دارد وکمتر کالایی را می توان یافت که در این
صنعت عظیم مصرف نداشته باشد.ازپیچ ومهره ساده گرفته تاوسائل ابزارد قیق والکترونیک
از پوشاک گرفته تاوسائل آتش نشانی واز مته حفاری گرفته تا مواد خوراکی و دارویی . این
گستره وسیع کالا، سیستم طبقه بندی کالا مُوثری را طلب می کند. سیستمی که انواع مختلف
کالا را به نوعی منطقی در خود جای داده وقابلیت انعطاف فراوانی برای پذیرش اقلا م جدید،
جابجایی آنهاوحذ ف اقلام قدیم داشته باشد وبا توجه به ماهیت فعالیت صنایع نفتی دائماَ اقلام
جدیدی به این صنعت اضافه شده واقلا م فراوانی از رده خارج می شوند .
سیستم طبقه بندی کالا در اکثر شرکت های نفتی عمد تاَ بر اساس سیستم شرکت نفت
شل(SHELL) بنا شده است. سیستم یاد شده که اصطلا حاَ سیستم طبقه بندی استاندارد کالا
ULPMENT STANDARDS AND CODE MATERIAL AND EQ واختصاراَ
MESC خوانده می شود ابتدا در سال 1932 به صورت شماره های هفت رقمی طرح شده
است ولی در سال 1936 بعلت ضرورت گسترش به شماره هلی هشت رقمی تغییر یافت. در
اواسط سال 1946 بار دیگرنحوه شماره گذاری آن د گرگون وبه شماره های ده رقمی تغییر
یافت وازآن تاریخ تا کنون چهار چوب آن تغییری نکرده است.
اصول این سیستم هم اکنون در بیش از 150 شرکت نفتی وغیر نفتی ودر 80 کشور مورد
استفاده قرار میگیرد. باانعقاد قرارداد کنسرسیوم وتشکیل شرکتهای عامل نفت ایران درمناطق
نفت خیزجنوب ایران وپالایشگاه آبادان، مکانیزه نمودن عملیات، سودآورترکردن وکم هزینه
عمل بررسی وتجدید نظر درهریک از عملیات سیستمها وروشها به یکی از شرکتهای تشکیل
دهنده کنسرسیوم شپرده شد دراین رابطه جهت اعمال تحولات علمی در سیستم کالاازمتخصص
شرکت نفتی« شل» هلند کمک گرفته شد.
کارشناسان مربوطه به منظور انجام این مهم سیستم سفارشات وکنترل موجودی را درشرکت
نفت پی ریزی وبرای طبقه بندی نمودن کالاها واجناس مصرفی وقطعات ید کی درحوزه قرار
داد پالایشگاه آبادان سیستم طبقه بندی واستاندارد کالا(MESC) را پیاده نمود .
زمانیکه کار طبقه بندی اجناس وکالا در انبارهای حوزه عملیات قرار داد تا حد زیادی به ثمر
رسید فکر استفاده از این سیستم در سایر تاُسیسات ومراکز شرکت ملی نفت نیز قوت گرفت
با این ترتیب طبقه بندی واستاندارد کالا در صنعت نفت ایران دارای سابقه طولاتی است وطی
این مدت سعی شده است که با تحولات وتغییرات فنی وعلمی در سطح بین المللی همگام وهم
جهت باشد. با ایجاد وتاُسیس هرواحد عملیاتی جدید درصنعت نفت، برپائی سیستم سفارشات
وکنترل موجودی بر مبنای سیستم طبقه بندی واستاندارد کالا از واجبات ضروریات شمرده
می شود وبدین ترتیب هرواحد جدید نیزلامحاله به جریان طبقه بندی واستاندارد کالا میپیوندد
وچنانچه بطورسیستماتیک عمل شود با آغاز بهره برداری، انبارهاولوازم مصرفی وقطعات
یدکی با شرح ومشخصات کافی جهت هرگونه مراجعه بعدی درکتب مربوطه درج ودردسترس
واحد های متقاضی قرار خواهد گرفت .
شرکت های مختلف تابع وزارت از جمله شرکت ملی گاز ایران نیز از ابتدای تاُسیس، سیستم
MESC در شرکت ملی نفت ایران را انتخاب وهم اکنون با هماهنگی کامل باسایر شرکتهاا ز
روشهای یکسان آن استفاده می کند
اهداف طبقه بندی واستاندارد کالا درصنعت
1- به حد اقل رسانیدن تنوع کالاهای مصرفی در سطح صنعت
2- کاهش هزینه های تدارکاتی، حمل ونقل، ترخیص، انبارداری وتوزیع کالا
3- تقلیل سرمایه راکد انبارها
4- تسهیل در کاربرد ونگه داری وتعمیرات دستگاههاوماشین آلات وآموزشهای مربوطه.
5- فراهم کردن زمینه مساعد برای آزادی انتخاب منابع تاُمین، بنحوی که از تاُکید برتولیدات
سازندگان انحصاری احتراز کرد .
6- تسهیل در زمان بندی وبرنامه ریزی تعمیرات وتاُمین بموقع قطعات مورد نیاز.
7- ایجادهماهنگی در تهیه وتدارک ویکنواخت کردن کالاهای عمومی ومشترک موردمصرف
صنایع نفت و گاز و پتروشیمی .
8- جایگزینی کالاهای مصرفی باکالاهای مشابه جدید در چهارچوب سیاستهای کلی بازرگانی
داخل وخارج.
9- ایمنی بیشتر در عملیات اجرایی وبهره برداری.
10- کاهش وابستگی به خارج از کشور وتوسعه روز افزون منابع داخلی
11- ایجاد یک زبان مشترک، ساده وقابل درک برای متقاضیان وبرای دست اندرکاران کالا
درسطح نفت .
12- صرفه جویی در زمان نوشتن شرح تفضیلی کالا
13- تسهیل دراستفاده از کامپیوتر جهت ثبت اطلاعات وآمار مصرف وسفارش ونهایتاَ پی
ریزی یک برنامه مطلوب برای امر خرید، نگهداری وتوزیع کالا
14- هدایت طراحان بسوی طراحی های آسانتر
15-افزایش قدرت خرید از طریق حذف خریدهای کوچک وتکراری
15- ایجاد تسهیلات بیشتر در جهت رشد توانایی های تخصصی کارکنان
نکته مهم
مشکل عمده ای که در صنایع ما ازجمله صنعت نفت وجود دارد ، نداشتن سیستم طبقه بندی
واستاندارد کالا نیست بلکه مشکل عمده عدم توجه به اهداف فوق، عدم بهنگام رسانی(بروز
رسانی)وعدم کنترل لازم در سوابق طبقه بندی واستاندارد کالاست که بتدریج سیستم فوق به
جای اینکه عامل پیشبرد اهداف سازمان گردد به عاملی از عوامل بازدارنده تبدیل می شود.
ب) شرح طبقه بندی کالا در صنعت
در توضیح مختصر ومفید این سیستم باید گفت کلمه MESC به مجموعه مشخصات کالا و
شماره شناسایی 10 رقمی کالاها اطلاق می گردد .
انبارداران اجناس وقطعات رابترتیب شماره 10رقمی MESC در قفسه ها وردیف های انبار
می چینند. شماره MESC راگاهی شماره رمزکالا هم می گویند. بطئر کلی MESC مربوط
به هرکالا / قطعه دارای3 مشخصه اصلی و2مشخصه فرعی اضافه می باشد که مجموعاَ در
ارتباط با یکدیگر بوده وباشماره (MESC) ده رقمی مربوطه تشکیل یک رکورد معین را می
دهند. تنظیم 3مشخصه اصلی فوق وسایرمشخصه های فرعی بترتیب ازسمت چپ بشرح زیر
می باشد :
مشخصه اضافی مشخصه اضافی شرح ومشخصات کالا واحد صدور کالا شماره رمز
.................................... ...................................... .................................................. ..................................... .......................
..
(5) (4) (3) (2) (1)
در سیستم طبقه بندی کالای صنعت نفت مشخصه اضافی (4) ،(5) به ترتیب کد مربوطه به
سفارش مجدد کالا ودرصورت لزوم هر گونه اطلاعات اضافی لازم دیگر تعیین گردیده است
کتابهای طبقه بندی کالا معمولا َشامل 3 مشخصه اصلی شماره رمز کالا، واحد صد ور کالا و
شرح و مشخصات کالا می باشد ومشخصه اضافی دیگربمنظور کنترل های کامپیوتری سیستم
مکانیزه کالاست ( کنترل تجدید سفارش+ کنترل مالی ) وضرورتی ندارد متقاضیان واستفاده
کنندگان کتب طبقه بندی کالا از آن مطلع باشند. وبه همین دلیل در کتابهای مربوط به استفاده
متقاضیان کالا درج نمی گردد . مشخصات اضافی مورد بحث به اهدا ف هر سازمان می تواند
شامل اطلاعات ویا کد های کامپیوتری دیگری باشد برای روشن شد ن مطلب به مثالهای زیر
توجه کنید:
16- MIS.INF S/C شرح کالا DESCRTPION U N IT MESC NO
_ S
زانو90 درجه رزوه ای طیق استانداردAPI ،فولاد
کربن دار، فشارکاربردی..
پوند براینچ مربع، نوع ساخت بروش فورچینگ طبق استاندارد161-1503 BS یا 105-1 ASTM اندازه های طبق استاندارد 3799 BS نوع رزوه از داخل(ماده)
اندازه زانو: 2اینچ
NO 7605391201
تعریف کدهای تشکیل دهنده شماره MESC بترتیب از سمت چپ
- 76 (گروه اصلی) : نشانگر گروه اتصالات لوله ها
- 05(گروه فرعی ): نشانگر اتصالات رزوه ای ازداخل (ماده) وفولادی
- 39(گروه فرعی درفرعی ): نشانگر زانوی 90 درجه
- 120(شماره وردیف کالا): نشانگر شماره ردیف طبقه بندی قطعه اندازه2اینچ
- (نمودار کالا): نشانگر کالای عمومی استاندارد تاُمین از خارج
- NO( واحد کالا): نشانگر اینکه واحد صدور کالا درانبار عدد است.
- S ( کد سفارش مجدد کالا): نشانگر اینکه مقدار تجدید سفارش انباراز طریق فرمول
S محاسبه می شود.
- (کد اطلاعات متفرقه ): در این مورد هیچگونه اطلاعات اضافی ضرورت نداشته است .
1_ شماره ده رقمی MESC
شماره ده رقمی MESC طوری طراحی وتنظیم شده است که ضمن آنکه یک روش منطقی
برای دسته بندی کالاها بوجود می آورد ودرعین حال واحدهای اجرایی وعملیاتی نیزمی تواند
بصورت تخصصی آنرا مورد استفاده قرار دهند شماره MESC یک ترکیب عددی ده رقمی
می باشد وطول تعداد ارقام طوری انتخاب شده است که ازیک طرف تغییرات وجابجائی بد ون
کمترین اشکال در آن امکان پذ یربوده ودر عین حال محدوده ارقام آن از چهار چوب منطقی
لازم فراتر نمی رود . ممکن است در تئوری بتوان محدوده ارقام را کوتاهتر انتخاب نموده و
از سیستم کد گذاری ساده ترین استفاده کرد ولی تجربه نشان داده است برای طبقه بندی کالا
هایی با حجم بیش از چند صد هزار قلم محدوده ارقام کوتاهتراز ده رقم قابلیت نسبتاَ محد ود
تری از نطر امکان تغییرات وجابجایی کدها دارد و سیستم کد گذاری خیلی زود از کارآیی و
توسعه لازم باز می ماند .
برخلا ف تدوین استانداردها که ممکن است بعضی ازانواع کالاها توسط کمیته استا ندارد
مرکزی وبرخی توسط واحدهای فنی- مهندسی ویا سایر واحدهای دیگرتنظیم گردد کد گذاری
طبقه بندی کالاها بایستی در سطح سازمان متمرکز انجام پذیرد .
ارقام تشکیل دهنده شماره ده رقمی پذیرد .
ارقام تشکیل دهنده شماره ده رقمی MESC بترتیب زیر تقسیم بندی ومشخص شده اند.
X
نمودارکالا -XXX-
شماره ردیف کالا -XX
گروه زیرفرعی -XX
گروه فرعی XX
گروه اصلی
دراین روش( شماره گذاری ده رقمی کالاها) کلیه اقلام مصرفی جاری وآتی دریک صد گروه
داخلی(00تا99) پیش بینی شده است(ضمیمه شماره) تاکنون درصنعت نفت وگازوپتروشیمی
( وزارت نفت) بیش از90 گروه اصلی استفاده شده است . علیرغم اینکه منطق نام گذاری و
مشخصات گروههای صد گانه ازحفاری، اکتشاف وابزار تولید خام شروع شده و تا پالایش،
حمل ونقل نفت وگاز و فرآورده ها وسایر نیازهاومتعلقات مربوطه ادامه میابد. لکن به جراُت
میتوان ادعا کرد که کلیه دستگاههاوماشین آلات صنعتی ویاقطعات وکالاهای عمومی مصرفی
صرفنظرازاینکه مربوط به تاُسیسات نفتی بوده ویا درارتباط با سایر صنایع کشور باشند قابل
دسته بندی وطبقه بندی درچارچوب ارائه شده خواهند بود.
هرگروه اصلی مشتمل بریکصد گروه فرعی از00تا99 می باشد که جهت وسمت گیری کالای
مورد بحث را نشان می دهد منطق ومحتوای گروههای فرعی مانند گروههای اصلی است که
تشخیص این گروههای فرعی بر حسب موردوبا توجه به گروه اصلی مربوطه به روشهای
مختلفی صورت می پذیرد. هر گروه فرعی نیز مشتمل بر یکصد گروه فرعی تر از 00تا99
می باشد که نوع کالا را بطور مشخص بیان می کند با توجه به معنای هر گروه اصلی وگروه
فرعی محتوای گروه فرعی تر به نوع کالای مورد نظر نزدیکترشده ومشخصات تقریباَ کامل
جنس دراین مرحله قابل تشخیص است. بدین ترتیب 6رقم از10 رقم مربوط به کد گذاری کالا
مشخص می شود ومیتوان اینطورنتیجه گیری کرد کل کالاها براساس این طبقه بندی به یک
میلیون نوع قابل تقسیم بندی می باشند. 000/000/1=100×100×100
اما برای رسیدن کامل به مشخصات خاص ودقیقی ازکالای مورد نظر به هر یک ازکدهای 6
رقمی فوق الذ کر اعداد 00تا999( عد د سه رقمی) رانیز اضافه نموده وتا9 رقم آنرا تکمیل
می نمایند. به این ترتیب درسیستم طبقه بندی واستاندارد کالای وزارت نفت عملاَ می توان تا
یک میلیارد قلم کالای مختلف را شماره گذاری کرد. دراین سیستم،هریک ازاقلام کد شده اعم
از لوازم یدکی یا کالای عمومی بایک کد 10رقمی مشخص وشناخته خواهند شد که رقم دهم
آنرانمودار کالا تشکیل می دهد واز 0تا9به شرحی که بعداَ آورده خواهد شد تغییر می کند .
در توضیح بیستر قسمتهای تشکیل دهنده شماره MESC باید گفت:
1-1 گروه اصلی (MAIN GROUP): تقسیم کالاها با یکصد گروه اصلی بر اساس
یک نظر مطلق وغیر قابل تغییری نمی باشد . این تقسیم بندی با توجه به میدان های مختل
علمی ومهندسی وملا حظه کالاهای مربوطه حاصل سالها تجربه به محققان، پژوهشگران و
همکاری با صاحبان صنایع وکارخانجات می باشد والبته متناسب باتغییر شرایط نیازمند یها
ولزوم چاره جویی تغییر در آن امکان پذ یراست. در بعضی موارد مشابهت درنحوه نگهداری
کالا در انبارها ویا دیدگاههای خاص مدیریت فنی – مهندسی ومدیریت عملیات عامل تصمیم
گیری های مربوطه خواهد بود این یکصد گروه اصلی را در صنایع نفت و گاز وپتروشیمی
میتوان به 12 قسمت عمده تقسیم بندی نمود که هر قسمت به یک زمینه عملیاتی مشخص
گرایش دارد .
مثلاَ قسمت C مربوط به کالاهای حمل وتقل وقسمت F مربوط به کالاهای برقی می باشد .
(1):A- حفری وتولید
(2):B- تاسیسات وماشین آلات
(3):C- حمل ونقل
(4):D- متعلقات ماشین آلات وابزار دقیق
(5):E- لوازم ساختمانی، مخازن ود ستگاههای کارگاهی
(6):F- وسائل الکتریکی
(7):G- کالاهای لوله ای شکل، شیرها واتصالات
(8):H- مصالح ساخنمانی، فلزات وسخت افزارساختمانی
(9):I- ابزار آلات ووسائل آب بندی
(10):J- رنگها، روغنها ومواد شیمیایی
(11):K- تجهیزات پزشکی وداروها
(12):L- مبلمان، لوازم منزل، دفتر وانبار
2-1گروه فرعی (USB. GROUP)
تقسیم گروه اصلی به یکصد گروه فرعی بستگی دارد به نوع کالاهایی که در آن گروه اصلی
قرار دارد . در تقسیمات فرعی ممکن است بعضی ازقسمتها فعلاَ درنظر گرفته نشوند وبرای
انواع کالاهائی که درآینده احتمالاَ احتیاج خواهد شد باز گذاشته ش
ود. یک گروه فرعی معمولاَ
در برگیرنده یکدسته از انواع کالاهائی است که مشخصات عمومی مشترکی دارند .
- گروه اصلی (03) : ابزار آلات حفاری وتولید
- گروه فرعی(32) : سرتمه های چرخنده وتبد یلا ت مربوطه .
یا اینکه :
- گروه اصلی (81): سخت افزا عمومی
- گروه فرعی (31): پیچهای فولادی
3-1 گروه فرعی تر(USB. USB. GROUP): برای تقسیم بندی گروه فرعی به
گروههای زیر فرعی همان ترنیب طبقه بندی که در بالا ذکر شد منتها درالگوی جزئی تر و
دقیق تر رعایت می شود که چنانچه همان مثالهای فوق را درنظر بگیریم گروه فرعی تر هر
کدام بترتیب می شود:
گروه فرعی تر(033259) : تبدیل نوع ناسیونال، مدل 24-N
یا:
گروه فرعی تر (813162): پیچ فولادی، دنده درشت (UNC)
4-1 شماره ردیف کالا (ITEM NO): تحت هر گروه فرعی تر یا گروه زیر فرعی
تعداد یکهزار کالا از همان نوع قرار می گیرد (999-000) این سه رقم که شماره ردیف کالا
مشخص شده میباشد بعد از6رقم طبقه بندی یا کد فهرست کالا قرارگرفته وبدین ترتیب 9رقم
از شماره MESC را کامل می کند.
2- نمودار کالا(INDICATOR)
نمودارکالا رقم دهم شمارهMESC را تشکیل می دهد نمودارکالا بدین منظوربکاربرده میشود
که نوع کد گذاری کالا را از لحاظ فعال یا غیر فعال بودن و داخلی یا خارجی بودن را مشخص
نماید نمودار کالا از0تا 9 به شرح زیرتعریف شده است :
نمودار (0): این شماره نمودار هنوز بکار برده نشده است .
نمودار(1): نشان دهنده کالا ولوازم وارداتی ( به استثناء قطعات ید کی ) که بعنوان کالاهای
استاندارد مصرف در شرکت انتخاب شده است:
مثال : بعضی از لوله های مصرف شبکه گاز رسانی که از خارج تامین می شود .
نمودار(6): نشان دهنده کالاهای غیر استاندارد است که قابل سفارش مجدد نمی باشند.اقلا م
دارای نمودار6 باید به سرعت بررسی شوند وطبق ضوابط مقرر ترتیب حذف آنهاازموجودی
انبار داده شود.
مثال: رنگهای فاسد شده در انبار
نمودار(7): نشان دهنده کالاهائی است که هنوز قابل مصرف می باشند ولی کالای استاندارد
ومشابه دیگری جانشین آن شده ودیگر سفارش داده نخواهد شد. از مسئولین انبار خواسته
می شود که قبل ازسفارش وتوزیع اقلام استاندارد جایگزین شده نسبت به توزیع ومصرف
اقلا م نمودار (7)اقدام نمایند .
مثال : لوله های درز دار باضخامت بالا که جایگزین لوله های بدون درزبا ضخامت پایین تر
شده اند .
نمودار(8): نشان دهنده کالاهای مستعملی است که تعمبر شده وقابل تطبیق نمیباشد ومادام
که تعمیم نهایی درباره آن گرفته نشده سفارش نخواهد شد .
نمودار(9): نشان دهنده کالاهایی است که هنوز مشخصات آن با هیچیک از نمودارهای فوق
قابل تطبیق نمیباشد ومادام که تصمیم نهایی درباره آن گرفته نشود سفا
رش نخواهد شد.
توضیح لازم :
مواقعی که تعیین قطعی وضعیت طبفه بندی کالا ئی امکان پذ یر نباشد کالا به صورت موقت
طبقه بندی وکد گذاری می شود تا بعداَ د ر فرصت مناسب با بررسی کامل مشخصات ومدارک
لازم بدست آورده شده اقدام به کد گذاری دائمی در وضعیت قطعی گردد.
اقلام موقت بد لیل اینکه امکان دارد پس از بررسی اطلاعات بد ست آورده از سیستم کالاهای
فعال حذف شوند در صورت نیازبایستی به مقدارحد اقل سفارش کد گذاری ودر انبارها ذخیره
گردد ومصرف کنندگان جدید نیز حتی المقدور نبایستی نیازهای خود راازمیان کالاهای موقت
انتخاب ودرخواست نمایند. این اقلام درکتب طبقه بندی کالا باید با علامت ویا کد مشخصی از
سایر اقلام استاندارد دائم قابل تشخیص باشند وبهتر است دلیل موقت بودن آنها نیزدرانتهای
متن مشخص برای آگاهی متقاضیان ذکر گردد .
مثال:
با افزودن رقم دهم (نمودار کالا) به 9رقم بد نه، شماره MESC 10 رقمی تکمیل می شود .
در مورد مثال قبلی با نمودار(1) کالای استاندارد وکد گذاری شده بشرح زیر میباشد :
گروه اصلی (03): ابزار آلات حفاری وتولید
گروه فرعی (0332): سرتمه های چرخنده وتبد یلات
گروه زیرفرعی(033259): تبدیل – ناسیونال مدل 24-N
شماره ردیف کالا (033259010):تبدیل کامل با آداپتورونوع مخصوص
شماره MESCکامل با نوع (1) (0332590101): کالای استاندارد در مورد مثال دوم با
نمودار(9) کالای موقت ( تحت بررسی) بشرح زیر میشود :
گروه اصلی(81): سخت افزار عمومی
گروه فرعی (8131): پیچهای فولادی
گروه زیر فرعی (813162): پیچ فولادی د نده درشت
شماره ردیف کالا (813162329): به قطر4/3 اینچ به طول 4اینچ
شماره MESCکامل با نمودار(9) (0813163299 ): کالای تحت بررسی(موقت)
3- واحد شمارش کالا
واحد شمارش کالا درسیستم طبقه بندی کالاهمان واحد صدورکالا ازانباردرنظرگرفته میشود
این واحد تاآنجا که امکان دارد بایستی منطبق باواحد شمارش کالای بکار برده شده دراسناد
خرید انتخاب شود ولی در مواردیکه واحد اندازه گیری کالا در اسناد خرید با واحد صدور کالا
از انبار متفاوت می باشد ترجیحاَ بایستی موردی رابرای سیستم طبقه بندی کالا انتخاب کنیم
که درسیستم عملیات انبارها کاربرد مناسبتر وآسانتری دارد والبته برای سهولت امرخرید و
برای راهنمائی ماُموران خرید باید جداول راهنمای تبدیل واحد صدور کالا به سایر واحد های
اندازه گیری بکار رفته در خرید تهیه گردد ودر اختیار آنان قرار گیرد.
در سالهای اخیر سعی شده تا واحدهای مختلف شمارش کالا برای کالاهای مشابه ویکسا ن
حذف وتنها از یک واحد مشترک وقابل استفاده همگان در سیستم عملیات انبارها وواحد های
تدارکاتی وخرید استفاده شود دراین رابطه بااستفاده ازسیستم اندازه گیری متریک تنوع واحد
ها بطور قابل ملاحضه ای کاهش یافته است.
واحد های اندازه گیری که هم اکنون درسیستم MESC استفاده می شود وبا کد های دوحرفی
به سیستم کامپیوتری طبقه بندی کالا معرفی شده اند بشرح زیرمیباشد :
واحد شمارش کالا کد کامپیوتری مربوطه
جعبه (BOX) BX
تکه طولی LE
متر M I
ورق SH
متر مکعب 3M
متر مربع 2M
یارد YD
سانتیمتر CM
فوت FT
کیلو گرم KG
لیتر LT
میلیمتر MM
میلی لیتر ML
گرم GR
گالن GL
جفت PR
عدد NO
دست(SET) ST
پوند (وزنی) LB
حلقه(بدون لبه) RO
حلقه ( لبه دار) RL
قوطی CN
کارتن CA
کیسه BG
بشکه DR
اینچ IN
متقاضیان کالا مجازند فقط واحدهای شمارش کالای معرفی شده به سیستم کامپیوتری رامورد
استفاده قرار دهند وچنانچه بخواهند واحد جدیدی را به سیستم معرفی نمایند بایستی پیشنهاد
خود را بادلایل کافی به اداره طبقه بندی کالاارائه نمایند تامورد بررسی قرارگیرد ودرصورت
تاُیید به سیستم اضافه شوند .
4- مشخصات کالا
پس از شماره MESC (10رقمی) وواحد صدور کالا(2حرفی) بخش س
وم ساختارMESC
شرح کالا شامل یک خط اطلاعاتی 45حرفی می باشد که جزئیات مربوط به مشخصات فنی
کالا در آن نوشته میشود .
MIS.INF S/C DESCRIPTION P.INFORM UNIT MISC NO
5 حرف یا رقم 1حرف 45 حرف حرف 10 رقم
اماازآنجا که معمولاَ مشخصات کامل کالاها دریک خط 45 حرفی جا نمی گیرد ونیازبه خطوط
اضافی دیگری می باشد سیستم MESC حد اکثر 16خط برای مشخصات هر رقم کالا در نظر
گرفته است .درصورتیکه کالاهائی که بخش عمده مشخصات آنها مشابه ویکسان باشد برای
جلوگیری از تکرار مشخصات مشابه در مورد هرقلم، مشخصات یکسان ومشترک فقط یکبار
دربالای مشخصات خاص اقلام نوشته میشود ودرذیل آن بترتیب تک تک اقلام وباشماره های
MESC وشرح خاص نوشته میشوند؛ مشخصات یکسان ومشترک بین یکد سته ازاقلام هم
خانواده رادرسیستم مکانیزه MESC سرفصل مشخصات (HEADING) میگویند که با یک
شماره MESC (9رقمی) کوچکترازشماره ردیفMESC های اقلام مربوطه ودر بالای اقلام
آورده می شود و سپس درذ یل آن شماره MESC های(10رقمی ) خاص هرقلم را به همراه
مشخصات مربوط آن اقلام درج می نمایند . با این وصف مشخصات کامل هرقلم کالا تشکیل
ت
میشودازمشخصات کلی که تحت عنوان سرفصلHEADING آورده میشود باضافه مشخصا
خاص قلم مربوطه بنابراین مشخصات سرفصل بتنهائی ویا مشخصات خاص هر قلم بتنهائی
نمی تواند گویای مشخصات کامل کالا باشد. لذا چنانچه در درخواستها ومکاتبات تدارکاتی
فقط به یکی ازآن دو اشاره شود کافی به مقصود نخواهد بود .
بمنظور رعایت یک نظم وترتیب یکنواخت در تنظیم کلی مشخصات طبقه بندی کالاها تعداد
خطوط لازم برای تنظیم هدینگ کالا راحداکثر17خط وتعداد خطوط لازم برای درج مشخصات
خاص هرقلم راحداکثر 2خط درنظر گرفته اند ولی معمولاَ تعداد خطوط هد ینگ اغلب اقلام
طبقه بندی شده از 10خط تجاوز نمیکند وهمینطور مشخصات خاص هرقلم نیز معمولاَ از
یک خط بیشتر نمی شود .
مثال (4) چگونگی طبقه بندی 3 قطعه مربوط به یک لگولا تورگاز رانشان می دهد .
17- MIS.INF 7- S/C DESRIPTION 8- UN 9- MESC NO
PARTS FOR GAS REGULATOR 18s3b3/4 X
3/4 INCH OVTLET INLET SIZE SUPPLER:
AMERISAN METER
ADRESS: FAX: TLX:
DIAPHRAGM PART NO: 41X123 SPRI N G PART NO :40X 124 O – RING PART NO :40X 124 604415000
6044150113
6044150123
6044150133
خطوط مختلف هدینگ یا سرفصل کلی کالا بترتیب زیر شامل اطلاعات مختلفی است که تحلیل
گران وآنالیست های طبقه بندی کالا برای یکنواختی این سیستم باید درتنظیم مشخصات ترتیب
آن را رعایت کنند .
خطوط اول ودوم: نام کالا + مشخصات مهم واساسی کالا
خطوط سوم وچهارم : اطلاعات لازم برای شناسایی کالا وموارد کاربرد آن
خطوط پنجم وششم : اطلاعات لازم مربوط به چگونگی ساخت + استاندارد های مربوطه
خطوط هفتم وهشتم : اطلاعات تکمیلی مربوط به سابقه خرید قبلی وارتباط با دستگاهها
خطوط نهم ودهم : نام وآدرس کامل سازنده در مورد کالاهای اختصاصی (SUPPLIER)
خطوط یازدهم ودوازدهم : اطلاعات اضافی برای مصرف کنندگان وکاربردی کالا
خطوط سیزدهم وچهاردهم : اطلاعات اضافی برای مصرف کنندگان وکاربردی کالا
خطوط پانزدهم وشانزدهم : هر گونه اطلاعات لازم واضافی دیگرجهت شناسایی بهتر کالا از
جمله اطلاعات شامل شماره MESCهای مرتبط
خط اضافی (25): شماره تصویر کالا در ضمیمه مصور کتاب مربوط
تنظیم مشخصات هدینگ کالاها بسته به اینکه کالا هزنوع عمومی باشد یا ازنوع خصوصی
تفاوت هایی را الزاماَ ایجاب می کند که بعداَ توضیح داده خواهد شد .
مثال (25): چگونگی تنظیم مشخصات هدینگ ومشخصات قلم در کالاهای عمومی با توجه
به تعریف کالاهای عمومی خطوط مختلف یک هدینگ برای کالاهای عمومی معمولاَ به شرح
زیر تنظیم می شود :
خطوط 1 و2 :نام کالا + نوع کالا + زمینه کاربرد
خطوط 3 و4 : جنس مواد ساخت +استاندارد ساخت + استاندارد آزمایشات کنترل کیفیت
خطوط 5 و6 : سایر استانداردهای معادل وپذیرفته شده + شرایط کار
خطوط 7 و8 :سایر اطلاعات تکمیلی جهت شناسایی بیشتر کالا
خطوط 9 و10: توضیحات بیشتر در مورد شکل ظاهری وجنس بدنه
خطوط 11 و12: در صورت لزوم اطلاعاتی در مورد طراحی وجزئیاتی در این رابطه
خطوط 13 و14: استانداردهای مربوط به ابعاد واندازه
خطوط 15 و16: هر گونه توضیح اضفی لازم برای مصرف کنند گان یا تولید کنند گان
خط اضافی(25): شماره رفرانس مربوط به تصویرکالا درکتابچه تصاویرکالا توضیح اینکه
در تنظیم مشخصات از نوشتن کلمات وعبارتهای اضافی غیرمورد نیازویا توضیح واضحات
خود داری می گرد د.
MIS.INF S/C DESRIPT ION UN MESC NO
S
S
S NYTS, CARBON STEEL, BLACK
HEXAGOKAL, UNIFIED NORMAL
SERIES, MATERIAL IN
ACC.WITHBS – 2708,THREAD UNCIN.
WITH BOLTS
MESC REFERENCE NO 8101011841
SEE ILUSTRATION IN PAGE
1/2-
SIZE 1/4 INCH
SIZE 3/8 INCH
SIZE 5/8 INCH
NO
NO
NO
8141011041
8141011051
8141011061
در پاره ای موارد که اطلاعات اضافه ولازم آنقدر زیاداست که نمیتواند جزو16خط مشخصات
هدینگ (سر فصل) قرار بگیرد اطلاعات بایستی بصورت کتابچه مشخصات وبا شماره رفرانس
معین وتاریخ تجدید نظر تدوین گردد ودر متن مشخصات هدینگ بعنوان راهنمائی قید شود که
برای مشخصات کاملتر به کتابچه شماره.........تجدید نظر......... مورخ............رجوع شود
مثال (6): چگونگی تدوین مشخصات هدینگ ومشخصات قلم در مورد قطعات یدکی با توجه به
تعریف قطعات یدکی اختصاصی تدوین خطوط مختلف هدینگ در مورد قطعات یدکی معمولاَ
شامل اطلاعات ومشخصات مربوط به دستگاههایی است که قطعات یدکی آن درذیل آن کد گذاری می گردد.
خطوط 1 و2 و3:شامل نام کالا+ نوع دستگاه+ مدل دستگاه + طرفیت دستگاه (اندازه) +
شماره سریال
خطوط 4 و5 و6: کاربرد دستگاه+ نوع عملکردآن درارتباط باسایر دستگاه یا کل تاُسیسات
+ شماره نقشه+ سابقه خرید و شماره سفارش.
خطوط 7 و8 : اطلاعات لازم دیگر جهت شناسایی بهتر دستگاه
خطوط 9 و10: نام آدرس کامل فرستنده اولیه( تلکس+ تلفن+ فاکس)
خطوط11 و12: محل نصب وسرویس دهی دستگاه
خطوط13 و16: هر گونه توضیحات اضافی لازم برای شناسایی بهتر دستگاه برای فروشنده
ویانحوه نگهداری دستگاه برای واحد های عملیاتی
خط اضافی آخر(25): شماره وصفحه مربوط به دستگاه
