مقاله در مورد سبک شناسی معماری ایران

بخشی از مقاله

سبک شناسی معماری ایران

دیباچه :
هنر و معماری در جهان پهناور اسلام دارای 4 شیوه بنیادی است این 4 شیوه چنین هستند :
1 ) شیوه مصری : این شیوه از معماری کهن مصر ریشه گرفته در کشور اسلامی شرق آفریقا، مصر، سودان و کشور پیرامون را دربر می گیرد.
2 ) شیوه شامی : این شیوه از هنر و معماری بیزانس ریشه گرفته و کشور سوریه، فلسطین، لبنان و اردن و بخشی از ترکیه را دربر می گیرد و دارای ویژگی مشترکی با شیوه مصری است.
3 ) شیوه ی مغربی : شیوه ای بسیار پیشرفته و دربر گیرنده کشور مراکش امروز، الجزایر و جنوب اسپانیا می باشد.

4 ) شیوه ایرانی : این شیوه از همه ارزشمندتر و گسترده تر بوده و کشورهای میانرودان (عراق)، ایران، افغانستان، پاکستان، جمهوری های فراروی (ماوراءالنهر) ازبکستان، تاجیکستان و .... تا هند و اندونزی می باشد.
سبک شناسی معماری ایرانی در طی 6 شیوه بررسی می شود که این شش سبک بر پایه خاستگاهشان نام گذاری کرده وآنها را چنین می نامند : پارسی و پارتی از پیش از اسلام، خراسانی، رازی، آذری و اصفهانی از پس از اسلام.

بخش اول :
اصول معماری ایرانی :
هنر و معماری ایران دارای چند اصل بوده که چنین هستند : مردم واری، پرهیز از بیهودگی، نیارش، خودبسندگی و درون گرایی.
مردم واری : مردم واری به معنای رعایت تناسب میان اندام های ساختمان و با اندام های انسان و توجه به نیازهای او در کار ساختمان سازی است.
پرهیز از بیهودگی : در معماری ایران تلاش می شده کار بیهوده در ساختمان سازی نکنند و از اسراف پرهیز می کردند این اصل هم پیش از اسلام و هم پس از آن مراعات می شده است. در قرآن کریم آمده مومنان، آنانکه از بیهودگی روی گردانند.
نیارش : نیارش به دانش ایستایی، فن ساختمان و ساختمایه (مصالح) شناسی گفمی شده است. معماران گذشته به نیارش ساختمان بسیار توجه می کردند و آنرا از زیبایی جدا نمی دانستند پیمون، اندازه های خرد و یکسانی بود که در هرجا در خورنیازی که بدان بکار گرفته می شود. پیروی از پیمون هرگونه نگرانی معمار را درباره ی نااستواری یا نازیبایی ساختمان از میان می برده است.
خودبسندگی : معمارانی ایرانی تلاش می کردند ساختمایه موردنیاز خود را از نزدیک ترین جاها به دست آوردند و چنان ساختمان درست می کردند که نیازمند به ساختمایه جاهای دیگر نباشد وخودبسنده باشد. معماران ایرانی بر این باور بودند که ساختمایه باید بوم آورد یا ایدری باشد به گفته دیگر فرآورده همان جایی باشد که ساختمان ساخته می شود و از امکانات محلی بهره گیر می شود. یکی از نکات مهم در معماری ایران این است که یکی از انگیزه های بنیادی در ساخت آسمانه خمیده تاتی و گنبدی و بهره گیری گسترده از آنها این بوده که چوب برای ساختمان سازی در همه جا یافت نمی شد ولی فرآوردن خشت و آجر ساده بود. و با استفاده از خشت و آجر دهانه های بزرگ را با چمد مازه دار و تیزه دار به کار گرفتند.

 عزت نفس ایرانیان بوده که معماری ایران را درونگرا ساخته است.
بخش دوم :
شیوه ی پارسی نخستین شیوه معماری ایران است. که روزگار هخامنشیان تا حمله ی اسکندر به ایران از سده 6 پیش از میلاد تا سده 4 را دربر می گیرد.
بزرگترین نمونه ی معماری ایلامی، زیگورات چغازنبیل است. آنها گونه ای ساختمان داشتند بنام کلاوه که ساختمانهایی دو طبقه بودند و بدلیل امنیت تنها در طبقه بالا زندگی می کردند و با نردبان به آن دسترسی داشتند طبقه پایین انبار بوده است. از نمونه ساختمانهای ارارتویی می توان ت

په حسنلو و دژهای پیرامون دریاچه وان را نام برد.
ویژگی های شیوه پارسی : معماری : - بهره گیری از شیوه ارارتو در طرح فضاهای راستگوشه، تالارهای ستوندار و کلاوه ها ساخت ساختمان روی سکو و تختگاه، - درون گرایی (بویژه در تخت جمشید و شوش) - ارتباط دادن بخشهای مزعی با راههای پنهانی به ساختمان اصلی – ساخت سایبان و آفتابگیر در جاهای ضروری – زیبا سازی پیرامون ساختمان ها، تچرا، هدش، آپادانا با استخر، آبنما و پردیس.
نیارش : روش آسمانه (سقف) تخت چوبی و شیبدار با تیرریزی عمود بر هم و دهانه های بزرگ با تیرچه چوبی سخت بریده و درودگری شده – دیوارهای جدا کننده باخشت. – بهره گیری از آسمانه خمیده و تاق در زیر زمین ها. – سنگ بریده و منظم و پاکتراش و گاه صیقلی از بهترین و مرغوبیترین ساختمایه ها استفاده می شده.
آرایه : - بهره گیری از پایه ستون و سرستون. آرایش سرستون ها با جزئییاتی که برای بارگذاری فرسب (تیرچه های) چوبی کاملاً متناسب و منطقی می باشد. – آرایش درگاهها و سردرها با بهره گیری از زغره ها و تکانه ها. – آرایش فضاهای درونی با کاشی لعاب دار. – آرایش تارمی پلکان های کوتاه و مالرو با نقش برجسته و کنگره های زیبا.
بخش سوم
معماری پیشرفته ترین هنر یونانی است برای مقایسه تنوع در معماری یونانی و ایرانی به سختی از پروفسور امید خاورشناس بزرگ فرانسوی بسنده می کنیم که گفته است : به کسانی که دوستدار هنر هستند توصیه می کنیم اول به یونان بروند بعد به ایران. چون در ایران گوناگونی در

ساختمانها حتی در یک دوره تاریخی بخوبی یافت می شود بر عکس آنچه که در یونان به صورت تکرار دیده می شود. در هر حال با وجود جاذبه تمدن یونانی، پارتها دنبال آن نرفته و حتی بدنبال معماری دوره هخامنشی نیز نرفته اند از طرف دیگر برای رسیدن به خود بسندگی و استفاده از ساختمایه ایدری و بوم آورد نمی توانسته اند آن را مانند دوره هخامنشی از راههای دور دست بیاورند و سعی کرده اند همانند ابلامیان از ساختمایه بوم آورد بهره گیری کنند و به همین دلیل

به نوآوری بزرگ دست یافتند که همان پوششهای تاقی دردهانه های بزرگ و گنبدها در زمینه چهار گوش می باشد.
آتشکده فیروز آباد یا بارین از دیگر بناهای مهم این دوره است. ایوان مداین یا تاق کسری از بناهای مهم شیوه پارتی است که در ویژگی معماری ایران در ان آشکار است. یکی بهره گیری انتساب طلایی ایرانی در ایوان بزرگ میانی آن است که طرح مستطیلی به اندازه 24 در 40 گز است. ویژگی دوم بهره گیری از ساختمایه معمولی یا خشتی است و نه سنگ تراش.
ویژگیهای معماری پارتی : معماری : - گوناگونی در طرحها و بهره گیری از اندامهای گوناگون. – جفت سازی در نیایشگاهها و کاخ های پذیرایی. – پادجفت سازی در کاخهای مسکونی و خانه ها. – درونگرایی با بهره گیری از میانسرا. – شکوه و عظمت دادن به ساختمانها با بلند ساختن آنها.
نیارش : بهره گیری از آسمانه های خمیده تاقی و گنبدی (تاق آهنگ، تاق و تویزه و نیم گنبد) – بهره گیری از چفدهای مازه دار برای تاها و گنبدها. – پی سازی با نگ لاشه. – گوشه سازی چوبی، سکنج، ترمبه و فیلپوش در زیر گنبدها. – ساختمایه های بوم آورد، سنگ لاشه، خشت و آجر، ملات گیر چارو.

آرایه : گچ بری با خطوط شکسته و خمیده. – بهره گیری از کنگره ها و رکودرها در نمای ساختمان.
بخش چهارم :
دو شیوه پارسی پیش از اسلام و خراسان، رازی، آذری، اصفهان از آن دوران اسلام. نکته دوم اصالت ایرانی این شیوه هاست غربی ها برای شیوه های پس از اسلام نامهایی به کار بردند که هیچ یک اصالت ایرانی ندارد. شیوه خراسانی در سده نخست هجری پدید آمد و تا سده چهارم

ادامه یافت، دگرگونی های فرهنگی بیشتر در خراسان رخ می داد.
این سرزمین زادگاه نخستین نمونه های هنر و معماری اسلامی است. با اسلام دگروگونی هایی در ساختمان سازی رخ داد که :
1 ) پس از اسلام با الگو از باور اسلامی ساختمانها مردم وارتر شدند در پارتی (مردم واری و پرهیز از بیهودگی).
2 ) در شیوه پیشین ساختمان سازی کیفیت ویژه ای داشت که ساختمان ها با سنگ پاکتراش و با ریزه کاری بیشتر ساخته می شد ولی در دوره دوم زمان ساسانیان به ساختمانهای بیشتری نیاز داشت ساختمان را با سنگ لاشه می ساختند که کیفیت ساختمان سازی افت کرد.
3 ) از دیدگاه نیارشی معماری شیوه خراسانی با پارتی تفاوتی نکرد در این شیوه چندهای مازه دار کبار می رفت (بیز یا مرغانه ای). بیشتر تاق، آهنگ و با چفدهای مازه دار بود از تاق 4 بخش یا کلنبو بکار گرفته نشده بود.
4 ) ساختمایه ای که به کار می رفته بوم آور بوده برای نمونه دیوار چینه ای مسجد جامع فهرج از گل فهرج وستون ها از خشت می باشد. یکی از نمونه ساختمانهایی که در شیوه خراسانی پدیدار شد و در معماری ایران جایگاه ارجمند داشته مسجد است. معماری مسجدهای نخستین برگرفته

از تهرنگ مسجد مدینه بوده پس از مسجد قبا مسجد مدینه نخستین فضای ساخته شده به عنوان مسجد در تاریخ اسلام بود. ویژگیهای معماری شیوه خراسانی : 1 ) سادگی بسیار در طراحی 2 ) پرهیز از بیهودگی 3 ) مردم واری 4 ) بهره گیری از ساختمایه های بوم آورد. از اصیل ترین ساختمان شیوه خراسانی مسجد جامع فهرج که کهن ترین مسجد ساخته شده در ایران است. که ویژگی

نیارشی شیوه پارتی (ساسانی) داراست. مسجد جامع اصفهان گنجینه هنر ایران و یکی از افتخارات معماری واثری که نشانه های سیزده سده تحول در فرهنگ اسلامی ایران را در خود گرد آورده طرح نخستین مسجد به گونه ی بو مسلمی (شبستان ستندار) بوده از این پس 4 ایوانی بودن مسجد یکی از ویژگیهای بنیادی مسجد سازی در ایران شد. در مسجد جامع نایین نخستین بارغدهای مازه دار به تیره دار تبدیل شد. مسجد جامع اردستان در مرکز محله از مهمترن محلات اردستان است شامل بناهای زر است. 1 ) مسجد جامع اردستان 2 ) مدرسه نورالدین 3 ) حما

م پایین مسجد جامع 4 ) حسینیه 5 ) آب انبار 6 ) کاروانسرا و بازارچه
1 ) مسجد اولیه دارای حیاط مرکزی با ئسعتی کم و بیش برابر حیاطی فعلی بوده
2 ) شبستانهای ستون دار حیاط را از 4 طرف احاطه کرده
3 ) شبستانهای شمالی و جنوبی دارای 5 دهانه به طرف حیاط و سه چشمه عمق داشته
4 ) دهانه میانه شیستانهای شمالی و جنوبی دارای عرضی بیشتر از سایر دو دهانه است.
5 ) شیستانهای شرقی و غربی دارای 6 دهانه به طرف حیاط و در چشمه عمق ا

ست.
6 ) از نقطه نظر ساختمان ستونها، شبستانها دارای تفاوت مشخص که مربوط به دوره های ساختمانی متفاوت مسجد اولیه است.
7 ) وسعت مسجداولیه در جنوب تا محاذات سردر اصلی جنوب غربی ادامه داشته و بدنه شرقی مسجد اولیه را دیوار غربی دالان و رودی شرقی و امتداد ایوان شرقی مسجد فعلی تا برخورد به دیوار شمال می ساخته است.
8 ) در گوشه شمال غربی ساختمان کوچک دارد که نمازخانه بود.
9 ) ساختمان مسجد از آجر و ملات گچی ساخته شده به جز دیوار خارجی که از آجر خشتی قطور بنیادگر دیده است. مسجد جامع نیرنیر به شیوه خراسانی ساخته شده که یک ایوان داشته به این تکی گیری گویند.
ساختمانهای سبک خراسانی : مسجد جامع هرج، تاریخانه دامغان، مسجد جامع اصفهان، مسجد جامع اردستان، مسجد جامع نیریز ونایسین.
بخش پنجم
شیوه رازی چهارمین شیوه معماری ایران است. که همۀ ویژگی های خوب شیوه های پیشین را دارست.
در اواخر شیوه خراسانی خراسانی ساختمان هایی ساخته شد که به شیوه رازی تزدیک شده بود مثل گور امیر اسماعیل سامانی، مزار ارسلان جاذب، مناره ایاز. در شیوه رازی ساختمانهایی با کار کردهای گوناگون پدید آمدند مثل آرامگاههای برجی و میل. در شیوه رازی ساخت تاق و گنبد بسیار پیشرفت کرد و چفدهای تیزه دار برای تاق و گنبد بکار رفت گنجدها به روش های گوناگون ساخته

می شوند گنبد گسسته رک (مثل گنبد قابوس) و گنبد گسستۀ نار دربرج خرقان ساخته می شد. مسجد جامع قزوین دو پوسته داشته که پوسته زیرین باقی مانده. گنبدهای دو پوسته پیوسته در مسجد برسیان، جامع اردستان و جامع زواره ساخته شد. نمونه کامل گنبدترکمن با تویزه در این شیوه ساخته شد. نمونه های آن گنبد نظام الملک در مسجد جامع اصفهان، گنبد مسجد برسیان و گنبد مسجد برسیان وگنبد مسجد جامع اردستان می باشد. مقبره امیر اسماعیل سامانی در

بارا که زمان رواج شیوه خراسانی ساخته شد ولی همه ویژگیهای شیوه رازی را داراست. گنبد قابوس یکی از خوش تناسب ترین ساختمان جهان که در گرگان ساخته شده است. بلندای ساختمان 52 گز است. گنبد (پوسته بیرونی) رک است. پوشش زیرین، یستو با خیز زیاد است. مسجد جامع اصفهان درشیوه خراسانی بنیاد نهاده شده بعد در شیوه رازی، طرح شبستان

ستوندار به 4 ایوانی تبدیل شد. مسجد جامع گلپایگان همانند گنبد دوازده امام و جامع بروجرد دارای یک گنبد خانه بوده.رباط شف نزدیک سرخس در شاهراه بغداد داریا دو میانسرای تودرتو است که در 2 زمان ساخته شده. معمار مسجد جامع زواره استا محمود اصفهانی معروف به غازی است و آنرا بروی بنایی کهن تر ساخته است. آسمانه شبستان جنوبی تاق آهنگ تیزه دار است و بلندی زیادی دارد. گوشه سازی گنبدترمبه پتکانه باغ بلندای زیاد است. پوشش درونی گنبد بیز و پوشش شبدری تند است یکی از کهن ترین چفدهای کلیل در این مسجد یافت می شود. مسجد جامع اردستان در شیوه خراسانی ساخته شده و در شیوه رازی به یک ایوانه تبدیل شده گن

بد دو پوسته پیوسته است.
چند بنای مهم شیوه رازی درمراغه ساخته شده : گنبد سرخ مراغه (چهار پهلوست و آسمانه آن ریخته است).
برج استوانه ای در مراغه : استوانه از آجر ساده است و در کنار آرامگاه برجی ده پهلو جای دارد.
گنبد کبود مراغه : کهن ترین ارامگاه برجی در مراغه که به نادرست آنرا گور مادر هولاگو می دانند.
بخش ششم :

سرزمن آذربایجان در معماری ایران در ده نخست اهمیت جای دارد. چرا که سه شیوه معماری ایران (پارسی، آذری و اصفهانی) از آغاز سرچشمه گرفته است. شیوه آذری دارای 2 دوره است : دوره نخست از زمان هولاگو پایتخت شدن مراغه و دوره دوم از زمان تیمور و پایتختی سمرقند آغاز می شود. در این شیوه ساختمانهایی با اندازه های بسیار بزرگ ساخته شد همچون گنبد سلطانیه و مسجد علیشاه در تبریز.
گنبدی که با چفد چمانه زده می شود سبویی نام دارد گنبد سلطانیه سبویی است. از گنبدهای دو پوسته پیوسته در برخی ساختمانها بهره گیری شده مثل : آرامگاه سیدرکن الدین یزد و مسجد ایران. با شکوه ترین ساختمان شیوه آذری و شاید کل معماری ایران گنبد سلطانیه است که در کنار آن ارامگاه سلطان محمد خدابنده ساخته شده است. تهرنگ، گنبدخانه، هشت پهلو می باشد گنبد دو پوسته پیوسته آن، 24 گز دهانه دارد و چفد پایه آن پمانه است که گنبد سبوی پدید آورده است. آرامگاه سید رکن الدین نزدیک به مسجد جامع یزد ساخته شده. سید رکن الدین بنیاد کننده بخشی از مسجد جامع بود. و گنبد آن دو پوسته پیوسته است.
گنبد مسجد ضیاییه، مسجد تمیر چخماخ در یزد دو بخشی از ارسن شاه نعمت الله ولی درکرمان از ساختمانهای شیوه آذری هستند. ارسن آستان قدس در برگیرنده این ساختمانها است : حرم مطهر که زیر گنبد طلا جای دارد، صحن عتیق، صحن نو، مسجد گوهر شاد، مدرسه پریزاد : مدرسه بالاسر، مدرسه دودر، گنجینه و کتابخانه، آرامگاه شیخ بهایی، دارالحفاظ، دارالسیاده، مسجد بالاسر، گنبد الله وردی خان، گنبد خاتم خانی، دارالحنیافه، دارالسلام، دارالسرور، مدرسه میرزا جعفر، مدرسه مستشار، سقاخانه طلایی و ... دوره دوم شیوه آذری از زمان تیموریان آغاز گردید

ساختمانهای زیادی از این دوره بجای مانده . یکی از بناهای مهممسجد گوهر شاداست که معمار آن استاد قوام الدین شیرازی است. یکی از ویژگیهای ساختمانهای خراسانی بلندای ایوان ها و بویژه سردر آن است. به فاصله میان تیزه چفد ایوان تا بالای سردر آن چکاد می گویند.
مسجد کبوتر تبریز آواز قوی شیوه ی آذری است و در زمان خود به فیروزه اسلام نام آور بوده است.

تهرنگ این مسجد که بدون میانسرا می باشد از مسجو شاه ولی تفت برگرفته شده و پس از آن در مسجد شیخ لطف الله بکار رفت از بناهای مهم شیوه آذری : مقبره سلطانیه، مسجد علیشاه تبریز، مسجد امع ورامین، جامع یزد، خانقاء شیخ عبدالصمد نطنز، مسجد گوهر شاد، مدرسه غیاثیه خرگرد، مسجد میرچخماق یزد، مسجد بی بی خاتم سمرقند گورامیر سمرقند، مسجد کبودتبریز.
بخش هفتم :
از بناهای مهم شیوه اصفهانی : مسجد اما اصفهان، مسجد شیخ لطف الله، مدرسه خان شیراز، مجموعه گنجعلی خان، مسجد حکیم، چهلستون، هشت بهشت، مدرسه هار باغ اصفهان، مدرسه امام (سلطانی)، مدرسه آقا بزرگ کاشان.
شیوه اصفهانی آخرین شیوه معماری ایران است معماری بومی آذربایجان پدید آورنده سه شیوه معماری ایران از جمله شیوه اصفهانی است پس خاستگاه این شیوه، شهر اصفهان نبوده ولی در آنجا رشد کرده و بهترین ساختمان ها در این شهر ساخته شده اند. شیوه اصفهانی دربرگیرنده شیوه هایی است که در نوشته های غربی به شیوه صفوی، افشاری، قاجاری و زند – قاجار نامیده شده اند. شهر اصفهان تاریخی از زمان هخامنشیان دارد.
صفویان این شهر را بسیار آباد کردند تا جایی که شاردن جهانگرد فرانسوی آنرا برابر با لندن می داند از زمان صفویان اندامهای شهری مثل چهارباغ، بازار قیصریه و میدان نقش جهان بجای مانده است. خیابان چهارباغ در زنمان صفویان ساخته شد ایتن خیابان برای گرد بوده و کارکرد بازرگانی نداشته است. باغهای مشهور چهار باغ چنین بوده : باغ بازار اصفهان یکی از زیبا ترین بازارهای ایران است که در پشت قیصریه آغاز می شود و دارای دو اشکوب است.
ویژگیهای شیوه اصفهانی :

1 ) ساده شدن طرحها که در بیشتر ساختمان ها، فضاها یا چهار پهلو هستند یا مستطیل.
2 ) در شیوه اذری با بکار گیری یک هندسه قوی، طرحهای پیچیده ای ساخته شدند ولی در شیوه اصهانی، هندسه ساده و شکل ها و خط های شکسته بیشتر بکار رفت.
3 ) در تهرنگ ساختمانها نخیر و نهاز کمتر شد ولی ساخت گوشه های یخ رایج شد.

4 ) پیمون بندی و بهره گیری از اندام ها واندازه های یکسان دنبال شد.
5 ) سادگی طرح در بناها آشکار بود.
یکی از ویژگیهای نیارشی در معماری ایران یان بوده که معماران ما همواره به نشست کلی ساختمان در روند ساخت و اثرآن بر نما سازی توجه داشته اند. در شیوه رازی زبره و نما یا سفت کاری و نازک کاری با هم انجام می شد یعنی کار همچنین می شد و برای اینکه نشست یکسان باشد زبره را نما هشت و گیر یا با هم فت و بت می کنند. در شیوه اصفهانی همه گونه تاقها و گنبدها بکار برده شد. گنبدهای گسسته میان تهی در بیشتر ساختمان ها به زیبایی دیده می شود مثل گنبد مسجد امام اصفهان، گنبد مدرسه چهار باغ، گنبد مدرسه آقا بزرگ کاشان.
در شیوه اصفهانی از همه آسودگی های شیوه پیشین بهره گیری شد. برخی از ساختمان های ارزشمند که از دوره نخست به جا مانده این ها هستند مسجد کبود تبریز در میانه ی دو شیوه آذری و اصفهانی که در شیوه اذری بررسی شد مجد شاه ولی تفت، درب امام اصفهان که هر دو از زمان قره قویونلوها هستند کاخ شاه طهماسب در جعفر آباد قزوین که در برگیرنده چهارده باغ است، ارسن نقش جهان اصفهان، مسجد امام، مسجد شیخ لطف الله، عالی قپو، سردرقیصر و بازارها، مدرسه چهار باغ و کاروانسرا، کوشک هشت بهشت وکوشک چهل ستون که همگی در اصفهان هستند و ارسن گنجعلی در کرمان.
مسجد شاه ولی تفت کمی پیش از زمان جهانشاه قره قویونلو ساخته شده و مانند مسجد کبود تبریز در میانه دو شیوه آذری و اصفهانی ساخته شده است گنبد دو پوسته پیوسته است. در زمان پایتختی قزوین چندین کاخ و باغ در قزوین ساخته شد که از آنها عالی قاپور و کاخ یا کوشک چهل ستون بجا مانده، تهرنگ این کوشک مانند بسیاری از کاخ ها پاد جفت شده است. ارسن

شهری، مجموعه ای از ساختمانهاست که نیازهای شهری را برآورده می کند. یکی از ارسن های بزرگ، میدان نقش جهان اصفهان است.
مسجدهای زیبای ایران است اما شکوه مسجد جامع را ندارد و معمار آن یکی از بزرگترین م

عماران ایران استاد علی اکبر اصفهانی است. میدان نقش جهان رون اصفهان دارد یعنی حدوداً رو به جنوب است. اما مسجد رو به جنوب غربی است. گنبد مسجد امام دو پوسته گسسته است آمیانه ان گنبد سویی دارد چن دهانه آن بزرگ بوده ونزدیک به 20 متر است. خود آن گنبد تاری است معمار گنبد، استاد فریدون نایینی است.
مسجد شیخ لطف الله به وسیله معمار بزرگ استاد محمدرضا اصفهانی ساخته شد.
کاخ عالی قاپو جایگاه اداره امور کشور و دربار پادشاه بوده و تاریخ نویسان هم روزگار عباس اول، آنرا دولتخانه مبارکه نقش جهان نامیده اند این ساختمان 6 اشکوب دارد هر اشکوب آرایه ویژه خود را دارد. کوشک هشت بهشت در زمان شاه سلیمان به مساحت 85 جریب ساخته شد که باغ بلبل نام دارد، این ساختمان از هر سو به باغ باز می ده است از همین رو آنرا کوشک می گویند. پل الله وردی خان که سی وسه چشمه وپل جلفا نیز نامیده شده به فرمان شاه عباس و به وسیله سردار او الله وردی خان ساخته شده است پل خواجه یکی از زیبا ترین پل های دنیا است در اصل هم بند آبه وهم پل است و بر سر راه کهن اصفهان به شیراز ساخته شده وچون در کنار محله خواجو ساخته شده پل خواجو نام گرفته است.

مدرسه خان شیراز استاد حسین شماعی شیرازی ساخته است. یکی از ویژگی های طرح مدرسه، این است که شمار برخی اندام های آن بر پایه اعداد مقدس بوده است.
ارسن گنجعلی خان در کرمان دذر شیوه اصفهانی به فرمان گنجعلی فرماندار شاه عباس در کرمان ساخته شده و معمار آن استاد محمد یزدی بوده است. این ارسن در برگیرنده مدرسه، کاروانسرا، آب انبار، ضرابخانه و مسجد است که همه گرداگرد یک میدان جای دارند.
مدرسه چهار باغ اصفهان یکی از زیباترین مدرسه های ایران و آواز قوی شیوه اصفهانی اس

ت و از زمان شاه سلطان حسین ساخته شده است.
بازار وکیل شیراز از قیصریه لار برگرفته شده که در زمان صفویان ساخته شده و کوچکتر از بازار وکیل است. این بازار پنج در بزرگ دارد بلندای تاق بیش از 10 متر است. مسجد وکیل از ساختمانهای زیبای زمان زندیان است.
کهن ترین کتیبه در مسجد ابراهیم خان است حمام ابراهیم خان در کنار مدرسه بازار است و بسیار زیباست ارسن وکیل و ارسن حاج علی آقا از دیگر نمونه های شیوه اصفهانی در کرمان هستند. مدرسه و مسجد آقا بزرگ کاشان در شیوه اصفهانی ساخته شد و چند ویژگی دارد، یکی اینکه گنبد آن روی ستاوند ساخته شده و گنبد خانه، فضایی باز است دیگر اینکه مدرسه آن در زیر مهتابی جلوی درآیگاه از سجد جدا شده و نیم اشکوب هم از باغچه بالاتر است.
ویلبرمعتقد است که اجرای هرطرح معماری به سه عنصر اجتماعی بستگی دارد 1. جامعه ای که به آن طرح نیازمند است
2.شخص یا اشخاصی که از اجرای طرح حمایت می کنندوهزینه مالی را متعهد می ش

وند
3.معماریا استاد کارانی که طرح را اجرا می کنند.
اهمیت معماری اسلامی وقتی آشکار می شود که بدانیم در ساخته های دوره به کاربرد مادی ومعنوی بناها توجه شده است.بناهای دوره اسلامی به دوگروه تقسیم می شوند
الف)بناهای مذهبی ب)بناهای غیر مذهبی
مساجد
کتیبه های باقیمانده بردیواربعضی از مساجد(مسجدجامع قزوین ومسجدجامع کاشان) حاوی وقف مکانهایی برای توسعه وتعمیرات مساجدازطرف واقف یا حکمران است.مهمترین نقشه هایی که در مساجد به کار گرفته شده شامل یک ایوانی ودوایوانی چهار ایوانی وترکیب 4تاقی وایوان بوده که معماران دوره اسلامی آن رااز شیوه های معماری عهد اشکانی وساسانی اقتباس کرده اند.درهردوره یکی ازعناصر تزئینی درآراستن مساجد متداول بوده برای مثال درعهد سلجوقیان آجر کاری درعهدایلخانان گچبری درعهدتیموریان وصفویان کاشیکاری رواج داشته است.
مدارس
درصدراسلام تدریس علوم مذهبی درمساجد انجام می شد بتدریج با توسعه علوم اسلامی فضای آموزشی از مساجد جداگشت.مدارس همانندمساجد باآجرکاری گچبری وکاشیکاری تزئین می شد مثل مدارس غیاثیه چهارباغ ومطهری
آرامگاههاوزیارتگاهها

آرامگاه به بنایی گفته می شه که یک یا چندشخصیت مذهبی یا سیاسی درآن دفن شده باشد این نوع بناها به دو گروه مذهبی وغیرمذهبی تقسیم می شوند.مقبرهها بانقشه های مدورمربع هشت ضلعی باشیوههای گوناگون معماری احداث شده اند(مثل مرقداسماعیل سامانی دربخارا- گنبدقابوس دردشت گرگان-برج رادکان درخراسان-برج علاءالدین درورامین وبنای سلطانیه درزنجان) اینگونه مقبرهها به نامهای برج گنبد بقعه ومزار معروف شده اند مثل برج رادکان-گنبد قابوس-بقعه ی شیخ صفی.
حسینیه ها تکایاومصلی ها
تکایاوحسینیه ها مکانهای محصوری بودند که درمسیرگذرگاههای اصلی شهرقرارداشتند مصلی اغلب درخارج ازشهرها قرارداشت وبرای اقامه ی نماز عید فطروقربان ازآن استفاده می شد.اینگونه بناها دارای طرح ونقشه ی خاصی نبودندوفاقد تزئینات بودند مثل امیرچخماق یزد-پهنه وناسارسمنان وگذرحاجی محله کاشان.
پل
مهمترین پل درمسیرجادههای کاروانی وجاهایی که طغیان آب رودخانه ها غیرقابل کنترل بوده بناشده ازقدیمیترین پلها می توان پل بردیده ازدوره ی هخامنشیان درجلگه ی مرودشت-بیستون درکرمانشاه ازدوره ساسانیان-بندامیردرفارس ازدوره آل بویه وپل خواجوی اصفهان نام بردپل خواجوی اصفهان دارای تزئینات آجرکاری وکاشیکاری می باشد

کاخها
احداث کاخ به گذشته های بسیاردوربازمی گرددازصدراسلام کاخی به جای نمانده است شیوه ی معماری کاخ العمره وکاخ المشتی که درزمان امویان احداث گردیدبقایای آن پابرجاست ازشیوه هنری عهدساسانی اقتباس شده است.کاخهای چهل ستون-هشت بهشت وعالی قاپوی اصفهان-صفی آبادبهشهر- فین کاشان وفرح آباد ساری ازمهمترین نمونه های عهد صفویان است.
کاروان سراها
کاروان سراها به دوگروه برون شهری ودرون شهری تقسیم می شود.درزمان صفوی برای رفاه حال زائران کاروان سراهایی دراین مسیربناشده که درحال حاضربقایای 50 کاروانسراباقی است. کاروانسراهای برون شهری ازنقشه های 4 ایوانی-2ایوانی-8ضلعی مدور-کوهستانی ونوع کرانه ی خلیج فارس استفاده شده است. بعضی ازکاروانسراها با آجرکاری-گچبری وکاشیکاری مزین شده اند مثل رباط شرف خراسان-کاروانسرای سپنج شاهرود ومهیاراصفهان.
حمام ها
حمام ازدیگربناهای غیرمذهبی ایران است ازجمله قدیمی ترین حمام ها حمامی درتخت جمشیدازدوره ی هخامنشی وحمامی درکاخ آشورمتعلق به دوره ی اشکانیان است.حمام هادرگذرگاههای اصلی شهر راسته بازارهاوکاخ های حکومتی ساخته می شدند.حمام بعدازمسجدومدرسه یکی از مهمترین بناهای شهری محسوب می شود.فضای اصلی هرحمام شامل بینه میان دروگرمخانه بودکه به وسیله ی راهرووهشتی ازیکدیگرجدامی شدند ازجمله تزئینات داخلی حمام ها آهکبری به صورت ساده ورنگی بوده مثل حمام گنجعلی خان کرمان- کردشت میانه وخسروآقااصفهان.
قلعه
قلعه هابه دوگروه عمده تقسیم می شود:قلعه های کوهستانی وقلعه های دشت.بزرگترین ومستحکم ترین قلعه هایی که درایران بناشده متعلق به فرقه ی اسماعیلیه است این

قلعه دربلندی های رشته کوه البرز بنا شده مثل الموت- لمبسر-گردکوه-سارووامامه .قلعه هایی که دردشت ساخته می شد طرح هندسی مشخص داشت ودارای نقشه های مربع-مستطیل-چندضلعی ومدوربودند مثل قلعه گلی ورامین-میان گاله گرگان-قوشچی ارومیه وقلعه کهنه کرمانشاه.
آب انبارها
ازقدیم ترین آب انبار بجای مانده منبع ذخیره ی آب معبدچغازنبیل درخوزستان ازدوره ی هخامنشی است. آب انبارها به دو گروه عمومی وخصوصی تقسیم می شود.آب انبارهایی که با آجروکاشی تزئین شده است :آب انبار قزوین-ده نمک سمنان وپنج بادگیریزد.
بازارها
سابقه ایجاده بازاردرایران به روزگاران بسیاردوربازمی گردد بازارها بیشتردرامتدادمهمترین راههای اصلی شهرساخته می شدند.بازاریکی ازمهمترین بناهای عمومی شهراست که دروهله ی اول برای عرضه-تولید-تبادل وخریدوفروش کالا شکل گرفت ولی بعدها کارکرد متعددفرهنگی واجتماعی پیدا کرد رشدورونق اقتصادی منجربه پیدایش انواع بازارشدکه می توان بازارهای ادواری-روستایی-ثابت-بین راهی وشهری نام برد.
عناصرتشکیل دهنده معماری
میانسرا
میانسرا- حیاط وصحن یکی ازویژگیهای معماری اسلامی است.مساجد-مدارس وکاروان

سراها دارای صحن هستند میانسرادونقش مهم داشت اول اینکه نیازمسلمانان رابه وضوخانه ومحل تطهیردرمساجدومدارس و نیاز مسافران به استراحت بارگیری وباربندی درحیاط کاروانسرا تامین می کرد دوم اینکه باقراردادن فضای داخلی بناراازسروصداجدا می کردمیانسراراه دسترسی به شبستان وبناهای وابسته مثل راه پله واتاق رامشخص می کردودارای ایوانی دریک یا دویا چهار طرف بود
ایوان
ایوان اززمان اشکانی مورداستفاده قرارگرفته وتاکنون ادامه یافته است ایوان ازیک طاق آهنگ تشکیل یافته وازسه طرف بسته وبه طرف میانسرا باز می شود ایوان کانون تزئینات مختلف بنا چون مقرنسها باشیوه آجرکاری-گچبری وکاشیکاری.
رواق
رواق به فضاهای سرپوشیده ستونداریامتشکل ازچشمه طاقها گفته می شودکه درطرفین صحن یامیانسرای مساجدیا اماکن مذهبی ساخته می شوددهانه ی فضاها روبه صحن است ودرورودی مسجد رابه شبستان یا گنبد خانه متصل می سازد.
گنبد
گنبدمثل ایوان یکی ازمهمترین عناصرمعماری ایران است ایجادگنبدروی فضای مربع یاچندضلعی دارای چندمرحله است1.اتاق چهارگوش بادرها وطاقچه ها سپس بخش انتقالی بین اتاق چهارگوش وگنبدودرپایان گنبداصلی.گنبدایرانی دارای اشکال مختلفی است که عبارتند

ازگنبدمخروطی یا رک-یک پوش-دوپوش وسه پوش-پیوسته وگسسته.گنبدمسجدشیخ لطف الله باکاشیکاری معرق تزئیین شده.
شبستان ستوندار
شبستان ستوندارکه ارتفاع چندانی ندارددرطرفین گنبدبنا شده شبستانها به گونه ای ساخته شده که باافزودن یابرداشتن دهانه هایی می شود وسعت دادیاکوچک کرد.
چهارصفه
این بناعبارتست ازیک فضای مربع یامستطیل شکل که بااتاقهای متصل به هم احاطه شده به طوریکه اطراف فضای مرکزی تعدادی اتاق شاه نشین به وجودآورده است اصطلاح چهارصفه رابرای اتاق یا چهارطاق (صلیبی شکل)یاتالارمستطیل شکل می توان به کاربردکه باچندطاق پوشیده شده باشدچهارصفه ساده معمولآ درگوشه های عمارتی که دروسط حیاط قرارداشت ساخته می شدند(مثل مدرسه خرگردخراسان).
حجره
حجره یااتاق معمولآ دراطراف حیاط مرکزی یامیانسرابه صورت مربع-مستطیل ویاچندضلعی ساخته می شد.حجرهها درمدارس برای استفاده طلاب ودرکاروانسرا برای استراحت مسافران وگاهی به منظورچله نشینی وعزلت گزینی درویشان بنا می شود
مناریامناره به معنی جای نوراست وبنایی بلندوکشیده که کناربناهای مذهبی مثل مدارس مساجدومقبره ساخته می شود.یکی ازقدیمترین منارهها متعلق به مسجدجامع دمشق است منارمسجدجامع سمنان ودامغان ازقدیمترین منارههای ایران است درآغازمنارهها به صورت منفرددرمجاورت مساجد ساخته می شدند ولی ازدوره سلجوقی منارهها به صورت زوجی برسردرورودی ویابرایوان اصلی احداث گردید(مانندمسجد جامع اصفهان-مدرسه دومنارگلشن طبی) ازنظرمعماری منارههاازسه قسمت اصلی پایه-ساقه یابدنه وکلاهک یاتاج وبخشهای پلک

ان ونورگیر تشکیل می شود.
بادگیر
بادگیریکی ازاجزای مهم بنا درنواحی گرم وخشک ایران بوده هربادگیرشامل برجهای تهویه برفرازساختمان است دربالای هربرج رشته دهانه های عمودی وجودداردکه درمقابل بادهای وزان برای گرفتن نسیم وهدایت به اتاق همکف یازیرزمین رطوبت راازیک حوض آب اخذمی کندتعبیه شده است.
پله
پله یک اثرمعماری مهم به حساب نمی اید ولی کاربردهای مفیدی دارد راه پله های مارپیچ داخل منارهها وپله هایی که به بامها وفضاهای داخلی وخارجی بنا وبه پاشیرهای سراشیبی آب انبارها منتهی می شود ازاهمیت ویژه ای برخوردارند.
سردابه
بسیاری ازآرامگاهها مدفن اصلی شخصیتی مذهبی یاسیاسی هستند که زیرطبقه همکف ساخته می شدند.وطبقه همکف بایدمحلی برای زیارت داشت معمولآمحل تدفین رادرطبقه ای پایین ترازسطح زمین می ساختند .
فارابی فیلسوف بزرگ ایران می گوید معماری مبتنی برعلم الحیل است وحیل-مهارت-هنروفنی است که باکار استادانه وهنرمندانه دراشکال هندسی نشان داده می شود.
مصالحی که درایجادبناهای دوره ی اسلامی به کاررفته متنوع است:آجر- گچ- کاشی- خشت-سنگ- چوب- شیشه.
معماری ایران ازصدراسلام تاعصرسلجوقیان
مساجداولیه بناهایی بسیارساده بودند درمحوطه ای مربع یامستطیل شکل وروبه قبله بادیوارهای خشتی ساخته می شدند(مساجدمدینه-کوفه وبصره). مسجدشوش وفهرج ازقدیمترین نمونه های مساجددرایران دوره ی اسلامی است.روستای فهرج دردوازده کیلومتری شرق جاده ی یزد-کرمان واقع شده است دراین روستا کهنترین مسجدایران که قدمت آن به قرن اول هجری میرسد وجوددارد.این مسجد به شکل ساده باشیوه ی رایج معماری درقرون اولیه هجری مثل تاریخانه دامغان ونایین بنا گردیده وشامل حیاط-شبستان-راهروومناره است
شبستان مسجددارای ده دهانه است که دهانه میانی بزرگتر است درشهردامغان مجموعه بنایی به نام خدایخانه یاتاریخانه وجوددارد که احداث آن به 300 هجری باز می گردد این

مسجدازمساجدقرون اولیه اسلام است شیوه معماری مآخوذازعهدساسانی است ساختمان مسجدیک صحن دارد که اطراف آن رواقهای سرپوشیده احاطه کرده است شبستان مسجدبرروی18 ستون مدور استوارشده است طاقهای مسجدتاریخانه ازآجراست و مناره ی آجری زیبایی درعهدسلجوقی به مجموعه اضافه شده است مناره25 مترارتفاع وبدنه باآجرتزئین شده است.
بخاراازشهرهای مهم خراسان است دردوره سامانی بخاراموردتوجه حکمرانان قرارگرفت آرامگاه امیراسماعیل یکی ازمعروفترین شاهان سلسله سامانی است.این بنادرزمره ی شاهکارهای معماری صدر اسلام است .
مسجدجامع نایین یا علویان ازبناهای صدراسلام درشهرنائین است این مسجدمثل تاریخانه دامغان وجامع نیریز دارای طاق هلالی که به طاقهای جناغی تبدیل شده انداهمیت مسجدجامع نایین به دلیل وجودمنبرودرب زیبای منبت کاری شده ی است .
مسجدجامع نیریز یکی ازمساجداولیه اسلام است که با نقشه یک ایوانی بناشده است این مسجدازمعماری عهد ساسانی متآثراست این مسجددارای مناره ی آجری که همزمان با مسجدساخته شده ودارای محراب گچبری زیبایی است
مسجدجامع شیرازازبناهای معروف صدراسلام است که ساختمان اولیه آن به روزگارصفاریان می رسد از تزئینات جالب این مسجد کتیبه ی سنگی آن که درآن سورههای قران به خط یحیی الجمالی الصوفی هنرمند زمان ابواسحق نوشته شده است.
یکی ازشاهکارهای معماری صدراسلام آرامگاه قابوس دردشت گرگان است ویکی ازقدیمترین برجهای آرامگاهی است که طبق کتیبه آن در397 هجری بنا شده است.
پل-بندامیرروی رودخانه کرکه ازناحیه کوهستانی شمال فارس وازپانزده کیلومتری جنوب تخت جمشید سرچشمه گرفته وبه دریاچه ی بختگان می رسدپل-بندی ازروزگاران کهن بناکرده اند که به پل- بندامیر مرسوم گردیده است. بندامیریکی ازاین نمونه پل-بندها است که درزمان آل بویه درقرن چهارم هجری ساخته شده است.
پل- بند امیردارای 103مترطول-7.5مترعرض و3.80مترارتفاع و13 دهانه یاچشمه است.
سرخس:رباط ماهی یاچاهه
این بناکه در66 کیلومتری شرق مشهد برسرراه مشهد-مروقراردارد ازبهترین نمونه های معماری کاروانسراهاست که دردوره غزنویان بناشده است.کاروانسرای مزبوربه صورت چهارایوانی بناشده ودارای حیاطی مربع شکل است.دراطراف حیاط حجرههایی برای استراحت کاروانیان بناشده است.چهاربرج درچهار گوشه وسه برج نیمدایره دردیوارهای شمالی-شرقی وغربی بناساخته شده است.
معماری ایران ازسلجوقیان تاپایان عصرتیموریان
سلجوقیان ترکان غزبودند که برای تصرف زمینهای حاصلخیز ازماوراءالنهربه کشورایران آمدند وبزودی بافتوحات خودتوانستندعلاوه برایران آسیای صغیررانیزبه تصرف درآورند.نقشه ی بناهااغلب چهارایوانی و تزئینات مهم آنان آجرکاری وگچبری بود.دوره ی خوارزمشاهی ازنظرهنرهایی مانندفلزکاری-سفالگری-کاشیکاری وگچبری وویژگیهای معماری سبک جداگانه ای داشته که با ویژگیهای عصرسلجوقی وایلخانی متفاوت بودمعماری این دوره شاهد تحولات ویژه ای است تزئیناتی چون گچبری-کاشیکاری وآجرکاری بامهارتی خاص زینت بخش بناها شدندگچبری این دوره بردورههای متقدم ومتاخربرتری کامل داشته است محراب مسجدجامع اصفهان وارومیه واشترجان ودیگربناها نشان دهنده ی اوج رونق وشکوفایی این هنرتزئینی است

اصفهان:مسجدجامع
عظمت وشکوه معماری عصرسلجوقی دریکی ازبزرگترین زیباترین وباشکوهترین مساجدجهان یعنی مسجدجامع اصفهان کاملآمشهوداست مسجدجامع اصفهان بانقشه 4 ایوانی بناشده وبنای کنونی آن شامل بخشهای زیراست:-شبستان مسجدکه برستونهای مدوراستواراست وباگچبریهای بسیارزیباتزئین شده است
- گنبدوچهل ستون اطراف آن-معروف به خواجه نظام الملک-که درایوان جنوبی مسجدواقع شده است.
- گنبدمعروف به گنبدخاکی دربخش شمالی حیاط ساخته شده است.گنبدشمالی روی سه کنجهایی که ازتبدیل چهارگوش به دایره ایجادشده بناگردیده است.
- ایوان معروف به صفه ی شاگردکه درعصرسلجوقی بناشده درقرن8و11 هجری یعنی زمان ایلخانی وصفوی قسمتهای تزئینی به آن اضافه شده.
- صفه ی معروف به صاحب دردوره ی قراقویونلووصفوی به ان افزوده شده است.
- ایوان غربی معروف به صفه ی استاددردوره ی صفوی باکاشیکاری تزئین شده.
- صفه ی معروف به عبدالعزیزدرعهدصفوی تزئین شده است.
- مسجدومحراب زیبای الجاتیودر710 هجری به مسجدافزوده شد.
- بناهای وسط حیاط مرکزی وحوض درعهدشاه عباس ساخته شد.
اردستان:مسجدجامع
مسجدجامع اردستان آغازبنای آن درقرون اولیه اسلام وتوسعه وکمال آن درعهدسلجوقی است.زیبایی مسجدجامع اردستان رابایددرگچبری وآجرکاری آن درشبستان جنوبی دید.کتیبه های موجودمسجدحاکی ازاین است که بنادرسالهای 553- 555 هجری به دست ابوطاهرحسین وبه سرپرستی استادمحموداصفهانی تعمیرشده است.
برسیان:مسجدجامع
مسجدبرسیان که پارسیان هم نامیده شده در42 کیلومتری شرق اصفهان قراردارد وازبناهای مهم اصفهان است که درزمان ملکشاه سلجوقی احداث شده ومعماری آن قابل مقایسه باگنبدتاج الملک اصفهان ومسجدقزوین است که هردوبه دوره سلجوقی تعلق دارند.
بروجرد:مسجدجامع
مسجدجامع بروجردیکی ازمساجدغرب ایران است.قدیمترین بخش مسجدشبستان جنوبی وگنبدآن است نقشه مسجدازنوع یک ایوانی است که زمان بنای آن به عهدسلجوقیان بازمی گردد.
اردبیل:مسجدجامع

مسجدجامع روی تپه باستانی که درقرون گذشته گورستان شهربوده قرارگرفته است تحقیقات باستانشناسی موید آن است که سه دوره ساختمان سازی درمسجدجامع اردبیل وجودداشته است:
1) بنای اولیه که به دوره قبل از اسلام تعلق دارد 2)اولین ساختمان مسجد که درعهدسلجوقیان ساخته 3) بنایی که هنگام حکومت ایلخانان بازسازی شده است
جاده خراسان:رباط یاکاروانسرای شرف
رباط یاکاروانسرای شرف یکی از آثارمهم عصرسلجوقی درقسمت شرقی راه سرخس است کاروانسرای شرف در549 هجری مصادف با سلطنت سلطان سنجرتکمیل شده است.بسیاری ازمحققان رباط شرف را موزه هنرمعماری می دانند.تنوع آجرکاری گچبری وتلفیق آجروگچ دراین بنابه گونه ای است که هریک ازآنها می توانددرردیف شاهکارهای هنری قرن 4و5هجری قرارگیرد.
قزوین:برجهای خرقان
دهستان خرقان درجنوب غربی شهرستان قزوین ومیانه راه قزوین-همدان واقع شده.آرامگاههای خرقان با نقشه هشت ضلعی بناشده دراضلاع هشتگانه آن هشت ستون مدور قرارگرفته است.گنبدبرجهابه صورت دوپوش است که ازنظرمعماری می توان آنراازقدیمترین گنبدهایی که دارای دو پوشش داخلی وخارجی است به حساب آورد.

تزئینات نقاشی داخل برج در سه قسمت انجام شده که عبارتست از داخل طاقی ها،روی گوشوارههای هشتگانه وهمچنین درقسمت کاربندی زیرساقه گنبدوزیرسقف بنا.نقاشی ها عمدتآ بارنگهای آبی،سیاه،قهوای تیره وروشن است ونقش قندیل،طاووس،ستاره ی شش پر،ستاره ی هشت پر،درخت اناروگل وبوته رانشان می دهد