مقاله در مورد علامه علی اکبر دهخدا

بخشی از مقاله

علامه علي اکبر دهخدا

علامه علي اکبر دهخدا به سال 1258 ه . ش در تهران متولد شد و پس از آموختن علوم ادبي و ديني ، در مدرسه ي علوم سياسي به تحصيل ادامه داد . در انقلاب مشروطه به جمع آزادي خواهان پيوست و در انتشار روزنامه ي « صور اسرافيل » به ياري دوستش « ميرزا جهانگير خان ( مدير صور اسرافيل ) برخاست . پس از دوران جواني گوشه نشيني اختيار کرد و علاوه بر تاليف و تصحيح کتب به نوشتن لغت نامه ي فارسي پرداخت .

جمال الدين عبدالرزاق اصفهاني
اصفهاني از شاعران سده ي ششم است . شعر او از حکمت و اخلاق و وعظ بهره ي فراوان دارد . يکي از بهترين سروده هاي او ترکيب بند مشهور وي در نعمت و ستايش پيامبر بزرگوار اسلام (ص) است که شاعربا بهره گيري از آيات و احاديث ، شخصيت پيامبر اسلام را توصيف کرده است .

ابوالقاسم فردوسي
يکي از شورانگز ترين و غم آلوده ترين داستان هاي شاهنامه فردوسي ، سوگ سياوش و يکي از شاخص ترين داستان هاي حماسي شاهنامه ي فردوسي است .

غلام حسين ساعدي ( گوهر مراد )
از داستان پردازان و نمايش نامه نويسان معاصر است . او در سال 1314 در تبريز متولد شد و در سال 1364 در فرانسه در گذشت . ساعدي از اواخر دهه ي سي طبع خويش را در عرصه ي گوناگون چون : داستان کوتاه ، رمان ، نمايش نامه ، فيلم نامه ، پانتوميم و تک نگاري ( گفتگو با خود ) آزمود.
آثار : ا) چوب به دست هاي ورزيل 2) آي بيکلاه 3) عزاداران بيل 4) گورو گهواره

جلال آل احمد
جلال آل احمد در سال 1302 به دنيا آمد و در سال 1348 فوت نمود از آل احمد نزديک به چهل و پنج اثر ادبي ، اجتماعي ، سياسي و ترجمه به جاي مانده است که به چهار دسته کلي تقسيم مي شوند :
1) داستان ها 2) سفرنامه ها 3) ترجمه ها 4) مقالات
( نون و القلم – مدير مدرسه – زن زيادي – پنج داستان ) از داستان هاي آل احمد هستند . نثر آل احمد : صريح ، طنز گونه ، کوتاه ، نزديک به زبان گفتار و توصيفي است .

ابوالفضل بيهقي
تاريخ بيهقي ( تاريخ مسعودي ) اثر ابوالفضل بيهقي ( 470-385 ه.ق )
موضوع : تاريخ سلطنت مسعود پسر محمود غزنوي ( و مطالبي در تاريخ صفاريان ، سامانيان و دوره ي غزنويان )
ويژگي : دقت و صداقت در بيان و استواري و پختگي در نگارش ، جذابيت و گيرايي و تازگي نثر. کتاب تاريخ بيهقي در ذکر جزئيات وقايع بي نظير است .

دکتر محمد علي اسلامي ندوشن
کتاب « داستان داستان ها » که نويسنده ي تواناي معاصر دکتر محمد علي اسلامي ندوشن در اين اثر تحليل هاي ارزنده و عالمانه اي از داستان رستم و اسفند يار ارائه نموده اند و با نثر ي گرم و پويا ، رويارويي رستم و اسفنديار و تراژدي نبرد بر سر آزادي و اسارت نام نهاده اند و به شرح و تحليل اين ماجرا پرداخته اند .
از آثار ديگر اسلامي ندوشن مي توان : صفير سيمرغ ، آن روزها و جام جهان نما را نام ببرد .

پرويز خرسند
نويسنده ي معاصر ، بيشتر نوشته هاي او درباره ي عاشورا است . آثار او عبارتند از : آن حا که حق پيروز است ، مرثيه اي که ناسروده ماند – بر زيگران دشت خون .

حميد سبزواري
متولد1304 سبزوار است و از شاعران انقلاب اسلامي است . آثار او دو مجموعه شعر با نام هاي « سرود درد » و « سرود سپيد » هستند .

ويليام شکسپير
ويليام شکسپير ( 1616-1564 ) شاعر و نمايش نامه نويس معروف انگلستان و جهان و خالق نمايش نامه ي مشهوري چون هملت ، مکبث ، اتللو و شاه لير است . او علاوه بر اين نمايش نامه ها ، سروده هاي کوتاهي دارد که به « غزلواره »معرف اند و مضمون آنها بيشتر عشق ، ستايش جواني و مسائل اخلاقي است . در غزلواره هاي شکسپير ، زبان روان و ساده با تصاوير بديع و زيبا درهم مي آميزند و کلامي شاعرانه مي آفرينند

لئون تولستوي

وي در سال 1828 در جنوب مسکو به دنيا آمد و پس از 82 سال زندگي در همان روستاي محل تولدش ، چشم از جهان فروبست . آثار او عبارتند از : جنگ و صلح – آناکارنينا- رستاخيز او از جمله ي نويسندگان متعهدي است که تيره روزهاي جامعه اش را بررسي کرده درباره ي آنها انديشيده است .

سيلوياتاتردوارنر
زن شاعر و رمان نويس انگليسي متولد سال 1893 ميلادي است . اولين کتاب شعر او با عنوان چفتر ( داربست درخت) در سال 1925 به چاپ رسيد . داستان هاي وارنر نشانگر علاقه ي وي به علوم ماوراي طبيعي و موضوعات اسرار آميز است .

رابيندرانات تاگور
سروده هاي کوتاه و عميق را بيندرانات تاگور ( 1941- 1861 ) شاعر بزرگ و پر آوازه ي هندي ، شهرت جهاني دارد . وي به اخذ جايزه نوبل نايل آمد سروده هاي او سر شار از نکته هاي لطيف و بديع تامل انگيزند و با فرهنگ ما پيوندي نزديک دارند از مجموعه هاي او ماه نور و مرغان آواره است .

فخرالدين اسعد گرگاني
وي از شاعران داستان سراي قرن پنجم هجري است . تنها اثر او منظومه ي غنايي « ويس و رامين » است که بازمانده ي يک داستان کهن و عاشقانه ي ايراني است . اين منظومه ساده و روان همواره سرمشق شاعران بزرگ براي سرودن داستان هاي عاشقانه بوده است .

خاقاني شيرواني
ايشان از شاعران برجسته ي قرن ششم ملقب به « حسان عجم » آرامگاه اين شاعر در مقبره الشعراي تبريز است .
هنر خاقاني : 1) سرودن قصايد شکوهمند و استوار ( قصايد او دشوار و محکم است )
2) سرودن قطعه و غزل و رباعي اغزليات او ساده و روان است . )
3) به کار بردن اصطلاحات دين مسيح در شعر ( به دليل اينکه مادر خاقاني مسيحي بود )
غزل آفتاب وفا : از غزليات خاقاني است که بعد از او حافظ تحت تاثير آن غزل معروف « اي هد هد صبا به صبا مي فرستمت » را سرود .
عطار نيشابوري :
وي از شاعران و عارفان بزرگ قرن ششم است . آثار وي عبارتند از : منطق الطير ، الهي نامه ، مصيبت نامه ، مختارنامه ( به شعر ) ، تذکره الاوليا( شرح حال عرفا و بزرگان به نثر ).

مولانا جلال الديين رومي :

شاعر بزرگ قرن و صاحب مثنوي و ديوان کبير ( شمس تبريزي ) ، موسي و شبان غزل مولانا در حوزه ي ادبيات غنايي ، غزل شورانگيز ، طرب آميز و سر شار از عشق و حيات و حرکت مولانا ، جايگاهي والا و ويژه دارد . در غزل مولانا ، پيوستگي ژرف ترين و وسيع ترين معاني با تصاوير زيبا و بديع ، بر کشش و تاثير کلام مي افزايد و چشم ما را بر آتش افروخته در جان شاعر مي گشايد .
مولانا شاعر قرن هفتم است .
آثار : فيه ما فيه ، مثنوي ، مکاتيب ، مجالس سبعه
نصرالله منشي
ابوالمعالي نصرالله منشي ، دبير بهرام شاه غزنوي در سال 536 هجري کليله و دمنه ابن مقفع را از عربي به فارسي بر گردانيد که از لحاظ استواري انشا و شيوه ي نگارش و پيراستگي زبان و مفردت کم نظير است .

ناصر خسرو قبادياني
شاعر بزرگ و قصيده سراي تواناي قرن پنجم است . او در قصايد تعليمي خود انسان ها را به آزادگي ، خرد و زري ، دين داري ، علم اندوزي ، آخرت انديشي و ديگر فضايل معنوي و روحي دعوت مي کند . از آثار ديگر او مي توان : سفرنامه ، جامع الحکمتين ، خوان اخوان و وجه دين را که به نثر نوشته شده اند نام برد .

عبدالرحمان جامي
شاعر نويسنده بزرگ قرن نهم است . آثار او عبارتند از : 1- بهارستان به تقليد از گلستان سعدي ( به نثر ) مشهورترين اثر جامي . 2- هفت اورنگ که در بردارنده ي هفت مثنوي ( سلسله الذهب – سلامان وابسال – تحفه الاحرار – سبحه الابرار – يوسف و ذليخا – ليلي و مجنون – خرد نامه ي اسکندري ) است که همه از درون مايه هاي عرفاني و اخلاقي بر خوردارند .

محمد علي معلم دامغاني
متولد 1330 است و از شاعران صاحب سبک انقلاب اسلامي . آثار او عبارتند از : رجعت سرخ ستاره که در سال 1360 به چاپ رسيد

دکتر قصير امين پور
شاعر و نويسنده معاصر ( 1338 ، گتوندشوشتر )
آثار : 1) مجموعه شعر « در کوچه هاي آفتاب » که در سال 1363 منتشر شد
2) تنفس صبح 3- آينه هاي ناگهان
( ظهر روز دهم – مثل چشمه ، مثل رود – به قول پرستو) براي نوجوانان « شعر آفتاب پنهاني » در خصوص انتظار موعود يکي از موضوعات محوري شعر انقلاب است .

سلمان هراتي
متولد 1339 ، روستاي مزر دشت تنکابن ) از چهره هاي شعر انقلاب بود اين معلم خودش در سال 1365 در يک حادثه رانندگي جان خود را از دست داد . منظومه هاي سلمان هراتي : 1- از آسمان سبز 2- از اين ستاره ، تا آن ستاره 3- دري به خانه ي خورشيد

علي موذني
( متولد 1337 ) از داستان نويسان انقلاب اسلامي است
آثار : « ملاقات در شب آفتابي » - « نه آبي نه خاکي » « ارتباط ايراني » « در انتظار شاعر »
قاصدک : اين داستان در کتاب « در انتظار شاعر » آمده است ونويسنده از ارتباط ميان شهيد و فرزند شهيد بهره مي گيرد و با اين دروني مايه ي غني داستان خويش را بازماني ساده و روان مي پردازند .

دکتر فاطمه راکعي .
( متولد 1333 ، زنجان ) از شاعران انقلاب اسلامي
آثار : مجموعه ي شعر « سفر سوختن » و « آواز سنگ »
راکعي در بسياري از سروده هايش به عظمت و شخصيت حضرت امام خميني ( ره ) اشاره کرد . او در شعر « نياز روحاني » اندوه بزرگ خوش را از رحلت جان گداز امام خميني ( ره ) بيان مي کند

ساعد باقري
متولد 1339 ) از شاعران و نويسندگان انقلاب اسلامي
آثار : مجموعه ي شعر « نجواي جنون » و کتابي در نقد و بررسي شعر معاصر با عنوان « شعر امروز » و « چشم هاي زمين »

رعدي آذرخش
دکتر رعدي در آذربايجان و به سال 1288 خورشيدي در تبريز ديده به جهان گشود
آثار او عبارتند از : نگاه ، دريا و شبنم ، سرنوشت ، خود را نمي قروشم ...

باستاني پاريزي
دکتر محمد ابراهيم باستاني پاريزي ( متولد 1304 ، پاريز کرمان ) استاد تاريخ دانشگاه تهران و نويسنده و شاعر معاصر
آثارش : حماسه کهريز ، خاتون هفت قلعه ، اژدهاي هفت سر ، وادي هفتواد هشت الهت ، پيغمبر دزدان ، اقتصاد عصر صفوي ، آسياي هفت سنگ ، سفرنامه ي از پاريز تا پاريس

زين العابدين راهنما
نويسنده و مترجم معاصر ،
آثار : پيامبر که توصيف کوه مشهور حرا و لحظه هاي نزول وحي است.

محمد بهمن بيگي
(متولد 1299 فارس) نويسنده معاصر از عشاير فارس وشيفته ايل قشقايي است
بخاراي من ، ايل من : نام کتابي است از محمد بهمن بيگي که در سال 1368 به چاپ رسيده است ، نويسنده دوران کودکي و نوجواني خود و فراز و فرود تاريخ معاصر ايل قشقايي را در اين کتاب به شيوه داستان نگاشته است .

سيد احمد هاتف اصفهاني
وفات سال ( 1198 ، ه.ق ) شاعر دوره افشازيان و زنديان
آثارش : ديوان شعر شامل ( قصايد، غزليات ، مقطعات ( قطعه ها ) و رباعيات ) است

خواجه عبدالله انصاري
قرن پنجم ( متوفي 481 ه. ق )
آثر يا آثار : الهي نامه ، زادالعارفين ، مناجات نامه ، ارساله ي دل و جان )
او دانشمند عارف بوده است مناجات هاي خواجه مسجع ، لطيف ، دلنشين ، ساده و سرشار از معناي عرفاني است .

سيد محمد حسين بهجت تبريزي
قرن : معاصر ( 1367- 1285 )
آثر يا آثار : منظومه حيدر بابا يه سلام به زبان ترکي ، کليات اشعار
او را برجسته ترين غزل سرايان معاصر است

باذل مشهدي
قرن : 11240 م
اثر يا آثار : حمله ي حيدري
يکي از حماسه هاي مصنوعي است که به شرح زندگي و جنگ هاي پيامبر (ص) و حضرت علي (ع) مي پردازد

مجيد مجيدي
قرن : معاصر
اثر يا آثار : بچه هاي آسمان
فيلم نامه نويس و کارگردان است

محمد علي جمال زاده

قرن : معاصر
آثار : يکي بود يکي نبود ، دارالمجانين ، سروته يک کرباس ، تلخ و شيرين ، هفت کشور ، شور آباد ، راه آب نامه ، قصه هاي کوتاه براي بچه هاي ريش دار ، قصه ي ما به سر رسيد وي پدر داستان نويس ايران است و آثارش با ويژگي هايي نظير : ساده ، طنز آميز آشکار ضربالمثل ها و اصطلاحات عاميانه بيان شده و به صورت انتقادي است .

بزرگ علوي
قرن : معاصر ( 1374- 1282 )
آثار : چشم هايش ، چمدان ، ميرزا ، سالاري ها
علوي از نخستين تحصيل کرده هاي ايراني در آلمان بود .

سيمين دانشور
قرن : معاصر ( متولد سال 1300 )
آثار آتش خاموش ، سووشون
وي همه جلال آل احمد است .

خانم هريت بيچر استو
قرن : 19 ميلادي
آثار : کلبه ي عموتم

پابلونرودا
قرن : 20 ميلادي
آثار : انگيزه ي نيکسون کشي و جنشن انقلابي شيلي

جبرا ابراهيم جبرا
قرن : 20 ميلادي
آثار : شعر در بيابان هاي تبعيد و داستان کوتاه به عربي و انگليسي

محمود درويش
قرن : 20 ميلادي
آثار :از يک انسان
درويش را شاعر مقاومت فلسطين مي نامند چرا که جز براي فلسطين شعر نگفته است

آندره ژيد
قرن : 19 و 20 ميلادي
آثار » مائده هاي زميني ( ترجمه ي پرويز داريوش و جلال آل احمد )
وي در آثار خويش مشکلات زندگي آدمي را با عشقي سر شار به واقعيت به تصوير کشيد و به همين جهت نيز جايزه ي نوبل را از آن خود کرد . او در اين کتاب لحني آميخته به طنز و انتقاد اجتماعي دارد .
حافظ شيرازي ( لسان الغيب )
قرن هشتم
آثار : ديوان غزليات ، ساقي نامه ، قصايد و ...
شعر او سر شار از انديشه هاي عميق حکمي و عرفاني و احساس ها و عواطف ژرف انساني است . حافظ ، حافظه ي ماست و شعر او آيينه ي زندگي است .
سنايي غزنوي
قرن : ششم
آثار : حديقه الحقيقه ، سيد العباد الي العماد ، طريق التحقيق ، کارنامه بلخ
وي را بايد تاثير گذارترين شاعران در حوزه هاي مختلف شعر فارسي چون مثنوي ، غزل ، قصيده و قطعه دانست . سنايي در قصيده هاي خود از مضاميني چون زهد و حکمت و اخلاق و عرفان بهره مي گيرد و نخستين کسي است که افکار و اصطلاحات عرفاني را با مضامين عاشقانه در هم آميخته است و مسايل و موضوعات اجتماعي را به طور گسترده در شعر خويش مطرح مي کند .
ويکتور هوگو
قرن : 19 ميلادي
آثار : بينوايان ، گوژپشت نترادام ، کارگردان دريا ، مردي که مي خندد
مشهورترين شاعر رمانتيک فرانسه را بزرگترين اديبان و نويسندگان اجتماعي جهان است

ويليام سيدني پورتر معروف به اهنري
قرن : 19 ميلادي
آثار : قلب مغرب ، آواز شهر ، راه هاي سرنوشت ، اختيارات ، چرخ و فلک شهرت وي بيش تر مرهون داستان هاي کوتاه و احساساتي و نيمه واقع گراي اوست که در غلب آنها به زندگي مردم فرودستو طبقات پايين جامعه مي پردازد .

دکتر محمود صناعي
قرن : معاصر ( متوفي 1364 )
آثار : آزادي و تربيت
وي در رشته هاي فلسفه ، علوم تربيتي ، ادبيات فارسي ، زبان خارجه ، حقوق و روان شناسي،تخصص و تبحر داشت

دکتر محمد علي اسلامس ندوشن
قرن : معاصر
آثار : جام جهان بين ، آواها و ايحاها ، صفير سيمرغ ، روزها
وي در سال هاي جواني به عنوان شاعر شناخته شد اما به تدريج شعر را رها کرد و به نقد و تحقيق و ترجمه پرداخت . نثر دکتر اسلامي زيبا ، خوش آهنگ و دل نشين است . موضوع کتاب صفير سيمرغ توصيف سفره هاي نويسنده است

عبدالحسن وجداني

قرن : معهصر
اثر : داستان خسرو
نويسنده در اين اثر ، يکي از مشکلات فرهنگي ، اجتماعي عصر ما و آثار مخرب و زيان باز آن را در قالب داستان بيان مي کند .

جلال رفيعي
قرن : معاصر
آثار : بهشت شداد ، فرهنگ مهاجم ، فرهنگ مولد
وي نويسنده و روز نامه نگار با ذوق روزگار ماست که در نوشته ي ( مايع حرف شويي ) با
زباني طنز به يکي از مسائل فرهنگي جامعه يعني پرگويي مي پردازد و آن را يکي از آفات اجتماعي معرفي مي کند

طاهره صفارزاده
قرن : معاصر
آثار : رهگذر مهتاب ، طنيني در دلتا ، سربازوان ، سقر پنجم ، بيعت با بيداري ، ديدار صبح او از شاخص ترين شاعران مذهبي قبل از انقلاب است که با برخورداري از بينش توحيدي ، سياسي و اجتماعي و زباني ساده و روان ، آثار عميق و ماندگار آفريده است . انتظار موعود چشم به راه عدالت گستر بودن از انديشه هاي محوري شيعه است که شاعر با اشاره ي پنهان به انقلاب اسلامي ايران ، آن را طليعه ي ظهور امام زمان ( عج ) مي داند
دکتر محمد رضا شفيعي کد کني
قرن : معاصر
آثار : شبخواني ، از زبان برگ ، کوچه باغ هاي نيشابور ، از بودن و سرودن ، مثل درخت در شب باران ، بوي جوي موليان ، صور خيان در شعر فارسي ، تصحيح و توضيح اسرارالتوحيد وي شاعر نويسنده ويژوهشگر معاصر است . سروده هاي او ساده ، روان و به دليل تسلط بر ادبيات گذشته ي ايران بسيار استوار و محکم است

سيد علي موسوي گرما رودي
قرن : معاصر
آثار : سرود رگبار ، عبور ، در سايه سار محل ولايت ، چمن لاله ، خط خون ، تا ناکجا ، دست چين وي از پيشتازان شعر مذهبي قبل از انقلاب است .

محمد حسين رهي معيري

قرن : معاصر
اثر : مايه ي عمر
وي از غزل سرايان است و بيش تر به پيروزي از سعدي ، غزل گفته و شيوايي و رواني سخن سعدي در سروده هاي او محسوس است

هوشنگ ابتهاج
قرن : معاصر
اثر : نخستين نغمه ها ، شراب ، سياه مشق ، شبکر
ابتهاج از سال 1332 به شعر اجتماعي روي آورد

ابن بطوطه
قرن : هشتم
آثار : سفرنامه ابن بطوطه با عنوان رحله ابن بطوطه يا تحفه النظار و غرايب الامصار
وي يکي جهان گرد مشهور است که در 22 سالگي به قصد زيارت خانه خدا از طنجه ( شهري در مراکش ) خارج شد و پس از بيست و نه سال به مراکش بازگشت

پيرولوتي
قرن : 19 و 20 م
اثر : سفر نامه به سوي اصفهان
وي نويسنده و جهانگرد فرانسوي است

محمد حسن خان صنيع الدوله ( اعتمادالسلطنه)
وفات 1313 ه . ق
آثار : مرآه البلدان ، مطلع الشمس ، خيرات الحسنات ، الماثرو الاآثار ، منتظم ناصري
وي از مقربان درباره ناصر الدين شاه و وزير انطباعات او بود . اعتماد السلطنه چون در اندروني شاه راه داشت نکات قابل توجهي از زندگي خصوصي و مسايل پشت پرده ي دربار را به نگارش در آورده است

دکتر طه حسين
قرن : 20 ميلادي
اثر : الايام
وي اديب و پژوهشگر معاصر مصري است که در سه سالگي نابيناشد ، اما با استعداد و پشتکاري فوق العاده توانست به سرعت پيشرفت کند و به مدارج عالي تحصيلي و مسئوليت هاي اجتماعي دست يابد کتاب « الايام » تصوير زندگي پر فراز و نشيب اوست . اين کتاب از بهترين نمونه هاي زندگي نامه نويسي است .

مسعود سعد سلمان
قرن : 5 و6
آثار : ديوان اشعار ( قصايد )
وي در مدت هفت سال در قلعه هاي « دهک » و « وسو » و سه سال در قلعه ي « ناي » و هشت سال در قلعه ي « مرنج »زنداني بود . در سال هاي اسارت قصايد بسياري در شرح احوال خويش سرود که به « حبسيه » ( جسيات ) معروف است .

پوران شريعت رضوي
اثر : طراحي از يک زندگي
وي همسر دکتر علي شريعتي است و اين کتاب شرح زندگي و افکار دکتر است

خواجوي کرماني
قرن : هشتم ( فوت 750 قمري )
اثر : مثنوي گل و نوروز که يکي از مثنويان خمسه است