بخشی از مقاله
معایب و محاسن ظروف تفلون
تفلون؛ متهم دوست‌داشتنی
اگر تاریخ ظروف را مطالعه كنید، متوجه می‌شوید كه تا به حال پشت سر هیچ جنسی این همه حرف و حدیث و بدگویی نبوده است. ظروف تفلون از آلودگی محیط زیست گرفته تا سرطان‌زایی به هر چیزی متهم شده‌اند، اما جالب اینجاست كه هنوز هم محبوب‌ترین ظروف آشپزخانه هستند و از پُر فروش‌ترین ظروف پخت و پز به شمار می‌روند.
تاریخچه پیدایش ظروف تفلون به سال 1938 باز می‌گردد. در این سال پلانك در شركت "دوپونت" آمریكا، ماده‌ای پلیمری به نام پلی‌تترافلوئوراتیلن(PTFE) را كشف كرد و این ماده را با نام تجاری تفلون به صنایع غذایی و پزشكی هدیه كرد. این ماده در واقع نوعی پوشش نچسب و عایق الكتریسیته است كه هم مقاومت حرارتی بالایی دارد و هم مقاومت شیمیایی خوبی در مقابل اسیدها و بازها دارد. تفلون در مقایسه با پوشش‌های نچسب دیگر، از بالاترین ضریب نچسبی
برخوردار است و اداره نظارت بر غذا و داروی آمریكا تفلون را به‌عنوان پوشش مجاز در ظروف پخت غذا مورد تایید قرار داده است. اما با این وجود، گاهی برخی از كارشناسان نسبت به استفاده از این ظروف هشدار میدهند.
دكتر كشاورز در این زمینه می‌گوید: «در تهیه ظروف تفلون از كادمیوم استفاده می‌شود كه از فلزات سنگین است. این ماده به مرور وارد غذا می‌شود و باعث بروز سرطان، كوتاهی قد و ضایعات پوستی می‌شود. علاوه بر این، كادمیوم در سنتز هموگلوبین دخالت می‌كند و منجر به كم‌خونی می‌شود.»
در مقابل این نظر، مهندس رفیعی، كارشناس یك كارخانه تولید ظروف تفلون می‌گوید: «كادمیوم قبلا برای تولید رنگ قرمز به كار می‌رفت. این رنگ در قسمت خارجی ظروف استفاده می‌شد و كادمیوم نمی‌توانست وارد غذا شود، اما به هر حال در تولید ظروف جدید استفاده از این فلز ممنوع شده است و هیچ نگرانی از این جهت وجود ندارد.»
چندی پیش هم محققان دانشگاه تورنتو بر پایه نتایج یك تحقیق اعلام كردند كه تفلون در اثر حرارت تجزیه می‌شود و گازی كه در اثر تجزیه از آن متصاعد می‌شود برای محیط زیست زیان‌آور است. این مسئله نگرانی‌های جدیدی در مورد ظروف تفلون به‌وجود آورد اما شركت "دوپونت" در یك اظهار نظر رسمی اعلام كرد پوشش‌های نچسب این شركت، كیفیت خود را تا دمای 260 درجه سانتی‌گراد حفظ می‌كنند و تجزیه پوشش فقط زمانی اتفاق می‌افتد كه درجه حرارت به‌طور مستمر از 340 درجه تجاوز كند. این در حالی است كه در طبخ غذا هیچ گاه دما از 250 درجه بالاتر نمی‌رود.
در مورد ظروف تفلون توجه به این نكته ضروری است:
تنها ظروفی كه در كارخانه‌هایی با مجوز پروانه ساخت از وزارت بهداشت تولید می‌شوند، استاندارد و بهداشتی هستند.
مهندس رفیعی در این زمینه حتی می‌گوید: «طبق نظر كارشناسان، تفلون مرغوب حتی اگر بلعیده شود، بدون هیچ اثر سوئی بر بدن، دفع می‌شود.»
به هر حال از آنجایی كه اصولا در بلعیدن تفلون هیچ خاصیت و لذتی وجود ندارد، بهتر است در استفاده از تفلون‌ها نكات ایمنی را رعایت كنید:
*برای شستشوی این ظروف حتما از ابر استفاده كنید و با سیم ظرف‌شویی به جان قابلمه‌های تفلونی خود نیفتید.
*در ضمن بهتر است از پودرهای شوینده استفاده نكنید و به استفاده از مایع ظرف‌شویی بسنده كنید.
*قاشق فلزی را هم به ته ظرف تفلونی نكشید و برای این كار از قاشق‌های تفلون یا چوبی استفاده كنید. این طوری می‌توانید مطمئن باشید كه در میان لقمه‌های غذایتان تكه‌های تفلون وجود ندارد.
*نكته مهم در مورد ظروف تفلون این است كه هرگز برای صرفه‌جویی و كمك به اقتصاد خانواده، به بازسازی ظروف تفلون خود فكر نكنید و به دنبال راه‌های دیگری باشید، چون وزارت بهداشت با توجه به مورد تایید نبودن واحدهای بازسازی تفلون و نوع تفلون مصرفی در این موارد، فعالیت این‌گونه واحدها را غیرمجاز اعلام كرده است.
تفلون چگونه شناخته شد؟
تفلون از پلیمر شدن رادیكالی تترا فلوئورو اتیلن تشكیل می شود.داستان كشف ان حكایت جالبی از كشف های تصادفی در شیمی است كه نخستین بار در ازمایشگاه تحقیقاتی شركت دوپان روی داده است.
در ان زمان با این كه تترافلوئورواتیلنسنتز شده بود,ولی كوشش برای پلیمر كردن ان ناموفق بود.از انجایی كه این تركیب گازی دردر یك سیلندر كوچك نگهداری می شد,پس از مدتی كه برای اجرای ازمایش دیگری به این ماده نیاز شد,با باز شدن شیر سیلندر هیچ گازی از ان بیرون نیامد.فرد ازمایشگاه برای رد این فرضیه كه "گاز از ظرف نشت كرده است."یسلندر را با ترازو كشید و مجموع جرم سیلندر و گاز را با با مجموع جرم سیلندر و گازی كه در ابتدا در ان بوده,مقایسه كرد.یكسان بودن این مقادیر اشكار كرد كه گاز تترافلورئوراتیلن باید به فراورده دیگری تبدیل شده باشد.كنجكاوی این شیمیدان سبب شد تا وی سیلندر را ببرد و پی به وجود ماده جامدپلیمری در درون سیلندر ببرد.پلیمری كه او پیدا كرد خواص جالبی داشت و همین انگیزه ای برای تلاش های بعدی شد.نتیجه این كوشش ها سرانجام به روشی بای تهیه این پلیمر منتهی شد.تفلون به دلیل داشتن ساختاری خطی و بدون پیچیدگی فضا شیمیایی,دمای ذوب بالایی (۳۲۷ )دارد.تفلون,پلیمری انحلال ناپذیر و از نظر شیمیایی بسیار بی اثر است.ازتفلون برای ساختن سوپاپ ها و پوشش های مقاوم در برابر مواد شیمیایی استفاده می شود و به دلیل خواص نچسب و مقاومت گرمایی بالایی كه دارد,كاربرد وسیعی در پوشش دادن به ظروف پخت و پز یافته است.
نگاهى به خطرات تفلون و بحث هاى پيرامون
تفلون در اصل يك ماده پليمرى به نام پلى تترافلوئورواتيلن (PTFE) است كه در دهه ۱۹۳۰ در شركت دوپونت آمريكا كشف شد و با نام تجارى تفلون وارد بازار شد. اين ماده يك پوشش نچسب با مقاومت حرارتى بالا است و در زمره بهترين پوشش هاى نچسب به شمار مى رود كه با ورود به بازار، اميدهاى فراوانى را در اين عرصه ايجاد كرد ولى گويا با مطالبى كه در سال هاى اخير درباره آن گفته مى شود، بازار اين ماده حداقل در زمينه ظروف آشپزخانه با بحران مواجه شود. نبايد
فراموش كرد كه تفلون نام تجارى محصول شركت دوپونت است و محصولات عرضه شده از سوى كمپانى هاى ديگر مشخصات و تركيبات خاص خود را دارند و در استفاده از محصولات همه شركت ها بايستى دقت به خرج داد. نكته مهم اين است كه از بازسازى ظروف تفلون بايد جداً اجتناب كرد چون نوع ماده مصرفى و نحوه كار واحدهاى بازسازى مورد تائيد وزارت بهداشت كشورمان نيز قرا
ر ندارد. نكته آخر نيز آن است كه طبق تحقيقات انجام شده مشكل آفرينى لايه تفلون در ظروف غذا در دماهاى بالاتر از ۳۶۰ درجه سانتيگراد است ولى محققين معتقدند كه در هنگام پخت غذا، دما از ۲۵۰ درجه سانتيگراد فراتر نمى رود ولى با اين همه بايستى هنگام استفاده از اين ظروف توجه بيشترى مبذول داشت و حتى الامكان از آنها كمتر استفاده كرد چون ما امكان دسترسى به تركيبات تشكيل دهنده لايه هاى نچسب همه شركت هاى سازنده موجود در بازار را نداشته و قادر نيستيم تا همه آنها را مورد آزمايشات مختلف قرار دهيم.
ترس در مورد مواد شيميايى خطرناك باعث شده است كه شركت بزرگ چندمليتى دوپونت در سكوى متهمين قرار گيرد. شركت معظم شيميايى دوپونت از سوى ۱۴ نفر به دادگاه فرا خوانده شده است چون اين افراد معتقدند كه اين شركت در مورد خطرات احتمالى مواد شيميايى مرتبط با تفلون اطلاع رسانى مناسبى نكرده است. تركيبى كه بيشترين توجه حاضرين را به خود اختصاص داده است پرفلوئورواكتانوئيك اسيد (PFOA) است كه در پوشش ماهى تابه ها و ديگر ظروف نچسب با مارك هاى مشهور مورد استفاده قرار مى گيرد و البته در محصولاتى از قبيل فرش و پارچه نيز كاربرد دارد. ساليان طولانى است كه دانشمندان نگران سمى بودن احتمالى اين تركيب هستند چون اين ماده از پتانسيل توليد سرطان برخوردار است. در تاريخ ۲۷ ماه ژوئن سال ۲۰۰۵ سازمان حفاظت محيط زيست آمريكا (EPA) يك گزارش مقدماتى در مورد بررسى مشكلات بالقوه ناشى از PFOA منتشر كرد. در اين گزارش نتيجه گيرى شده است كه مطالعات انجام شده بر روى موش ها بيانگر آن است كه اين ماده شيميايى «احتمالاً» سرطان زا است و نگارندگان به سازمان پيشنهاد كرده اند كه آزمايشات بيشترى را در اين ارتباط انجام دهد. هر چند در حال حاضر نيز تركيب PFOA جزء تركيبات «سرطان زاى محتمل» است. مطالعات گوناگون انجام شده بيانگر وجود PFOA در خون انسان و حيوان هاى ساكن در نقاط مختلف جهان و حتى نقاط دوردست قطب شمال بوده است. با اين وجود در اين مطالعات مشخص شده است كه مقدار مورد نياز براى ايجاد سرطان در حيوانات بسيار بيشتر از مقدار موجود در خون انسان بوده است. البته در كار گرانى كه در معرض اين تركيب قرار دارند نيز ارتباط معنا دارى با سرطان پيدا نشده است. بر اين اساس شركت دوپونت در اظهار نامه خود در ششم جولاى ۲۰۰۵ گفته است كه «تا به امروز هيچ تاثيرى بر سلامتى كه ناشى از PFOA باشد حتى در كارگرانى كه بيشتر از عموم در معرض اين تركيب قرار دارند نيز گزارش نشده است». در اين ارتباط كليف وب سخنگوى شركت دوپونت نيز گفته است كه «مصرف كنندگان محصولات فروخته شده با نام تجارى تفلون در امان هستند چون ظروف ساخته شده با لايه هاى نچسب تفلون توليد شركت دوپونت حاوى PFOA نيستند.»
• مطالب بيشتر
بايد دانست كه هيچ كس در مورد نحوه انتشار PFOA مطمئن نيست و در مناطق برون شهرى محتمل ترين روش انتقال اتمسفرى است. در اين ارتباط تونى كراسنيك كه يك شيميست است و به سازمان حفاظت محيط زيست در تهيه گزارش مزبور كمك كرده، معتقد است كه «در اين وضعيت
ما شواهدى نداريم كه PFOA موجود در خون انسان ها ناشى از محصولات تفلون است.» اسكات مابورى يك شيميست مسائل محيط زيست از دانشگاه تورنتو كانادا است. تحقيقات انجام شده توسط ايشان بيانگر آن است كه اگر محصولات تفلونى تا ۳۶۰ درجه سانتى گراد حرارت داده شوند، فقط مى توانند مقادير اندكى PFOA آزاد نمايند. البته تركيبات مرتبط مانند ترى فلوئورواستيك اسيد نيز آزاد مى شود. البته مابورى كشف كرده است كه يك راه غيرمستقيم براى توليد PFOA وجود دارد و در اين باره او معتقد است كه الكل ها پلى فلوئورينه مى توانند در محيط زيست به PFOA تبديل شوند. توليد اين الكل ها بسيار بيشتر از تركيب PFOA است و براى پوشش دهى الياف
و كاغذ مورد استفاده قرار مى گيرند. در اين مورد مابورى گفته است كه چندين توليد كننده اصلى براى اين الكل ها وجود دارند كه شركت دوپونت نيز از آن جمله است. او اظهار داشته است كه ميزان بعضى از تركيبات پرفلوئورينه در محيط زيست حداقل ده برابر ميزان PFOA است و آنها مى توانند سمى باشند. البته اين مواد در گزارش تهيه شده براى سازمان حفاظت محيط زيست آمريكا نيز مورد قرار گرفته اند.
چون خانواده تركيبات پرفلوئورينه از راه هاى متفاوتى به وجود مى آيند، مابورى تلاش دارد تا با استفاده از ساختمان مولكولى تركيبات موجود در خون انسان، سرمنشا ء آنها را تعيين نمايد. او اظهار مى دارد كه «اين موضوع زمينه اى است كه نيازمند مقدارى تحقيقات بيشتر است.»
• برچسب هاى اعلان هشدار
در دادخواست تهيه شده عليه شركت دوپونت علاوه بر ۵ ميليارد دلار درخواست شده به خاطر صدمات وارد شده، نصب برچسب هاى اعلان هشدار و اختصاص بودجه اى براى پايش اثرات پزشكى مواد شيميايى مرتبط نيز ذكر شده است. وكلاى اين پرونده مى گويند كه تصميم دارند بر سر اين موضوع بحث كنند كه شركت دوپونت ساليان سال است كه از ارتباط سرطان با مواد شيميايى مرتبط با توليد تفلون و نيز مواد شيميايى آزاد شده هنگام گرم شدن زياد ظروف تفلون از طريق آزمايشات انجام شده بر روى موش ها آگاه بوده است.
نبايد فراموش كرد كه سال گذشته اين شركت نهايتاً توانست با ساكنين نزديك كارخانه در ويرجينياى غربى به يك توافق خارج از دادگاه دست يابد. اين ساكنين مدعى بودند كه اين شركت منابع آب محلى را به PFOA آلوده كرده است. هر چند شركت دوپونت نيز اين ادعا را قبول نداشت و مدعى است كه تركيب PFOA خطرى براى عامه جامعه ندارد. از اين رو بايد منتظر بقيه ماجرا بود چون در همين ماجرا نيز شركت دوپونت بيش از ۸۰ ميليون دلار به ساكنين پرداخت.
تفلون؛ از بمب اتمي تا درون ماهيتابه
تفلون نام تجاري "پلي تترافلوئورواتيلن"، همان محصول چند ميليارد دلاري شركت دوپون است كه در موارد گوناگوني، از ماهيتابه هاي نچسب گرفته تا لباسهاي فضايي و دريچه هاي مصنوعي قلب، استفاده شده است.
