بخشی از مقاله
نظام اموزشی ژاپن
ساختار آموزشي
• آموزش پيش دبستاني
• آموزش پايه
• آموزش ابتدايي
• آموزش متوسطه
• آموزش عالي
• آموزش معلمان
• آموزش بزرگسالان
• آموزش غيررسمي
آموزش پيش دبستاني
ساختار آموزشي
مقطع آموزش پيش دبستاني درژاپن حداكثرمدت زمان سه سال رده هاي سني 3-6 سال به طول مي انجامد.اين مقطع آموزشي غيراجباري وغيررسمي بوده وبا دريافت شهريه ازوالدين كودكان ارائه مي گردد.هدف اصلي مراكزآموزش پيش دبستاني،پرورش ذهني وجسمي كودكان در يك محيط مناسب آموزشي است.برنامه هاي آموزشي اين مقطع نيزبر39هفته آموزشي در سال و4 ساعت كلاسي روزانه تجاوز نمي كند.
تعداد معلمان زن تعداد كل معلمان تعداد دختران ثبت نامي تعداد كل ثبت نامي تعدادمدارس سال
97419 109753 987014 2007964 15076 1990
98148 110351 972458 1977611 15041 1991
- - 958956 1948868 15006 1992
100061 113081 939051 1909136 14958 1993
99770 112416 912089 1852183 14901 1994
96757 102992 890594 1808432 14856 1995
97283 103518 885940 1798050 14790 1996
مهدهاي كودك روزانه و كودكستانها
هدف مهد كودكهاي روزانه و كودكستانها فراهم ساختن اساس آگاهي در مورد جهان اطراف براي كودكان پيش دبستاني و تقويت خلاقيتهاي ذهني آنان از طريق بازي، ترسيم تصاوير، انجام كارهاي دستي، و امثال آن ميباشد. نوزادان و كودكان بر اساس سن به
گروههاي كوچك تقسيم شده و توسط معلمان و مربيان تحت مراقبت قرارمي‌گيرند.
درهرمهد كودك روزانه يا كودكستان ميتوان تصاوير يا كارهاي دستي ساخت كودكان را مشاهده كرد كه به ديوارها آويخته شده و يا از سقفها آويزانند. كودكان با قطعات چوبي چيزهايي ميسازند، يا روي تاب و سرسره مشغول فعاليت فيزيكي هستند و يا درفعاليتهاي احساسي چون آواز خواني، رقص و امثال آن مشغول هستند.مهد كودك هاي روزانه يكي از زمينه هاي رفاهي كودكان است كه در دوران پس از جنگ رشد خيره‌كننده‌اي داشته است. كل مهد كودكهاي دولتي و غير دولتي در سال1997حدود096/14بود، و كودكان تحت مراقبت آنها بالغ بر 457/789/1 نفر بوده اند.علاوه بر اين موسسات، مهد كودكهاي زيادي وجود دارند كه به اين علت كه تعداد كاركنان يا صلاحيت آنان و مواردي نظير آن به حداقل استاندارد ذكر شده در قانون نرسيده است، به آنها مجوز داده نشده است. امروز والدين زيادي در سراسر كشور تمايل دارند كودكان خود را به مهد كودك
بفرستند.تقاضاي زياد جهت تاسيس مهد كودكهاي روزانه و طولاني ساختن ساعتهاي مهد كودك نه تنها به عوامل اقتصادي چون ميزان گسترده‌اي از مشاغل باز براي زنان، و نياز به كار مادران جهت تكميل درآمد خانواده ها مربوط ميشود، بلكه به تمايل زنان جهت مشاركت گسترده تر در فعاليتهاي اجتماعي و درك جمعي از مشاركت اجتماعي ايجاد شده به واسطه پرستاري گروهي و آموزش نوزادان و كودكان پيش دبستاني نيز ارتباط دارد.مقررات مهد كودكهاي روزانه وكودكستانها متفاوت هستند. با اين حال، گروهي مي خواهند هر دو را يكي سازند و آموزش كودكان پيش دبستاني را تحت كنترل سازمانهاي دولتي ارائه دهند.نيل اين تمايل، اصلاحاتي عظيمي را مي طلبد كه وزارت آموزش زاپن درصدد دستيابي به آن است.
چالشهاي پيش رو
درحال حاضر ، مراكز پيش دبستاني شامل كودكستانها و مهدكودكهاي روزانه مي باشند. كودكسنانها تحت سرپرستي وزارت آموزش و مهدكودكها تحت نظر وزارت بـهداشت و بـهزيستي مي باشند. با فرض اين قضيه كه بايد تسهيلاتي به منظور تأمين رشد و آموزش كافي براي هر نوزادي فراهم شود ، پيشنهادي در مورد ادغام اين دو نوع مؤسسه داده شد ، و دولت مركزي اقداماتي چند به منظور هماهنگي اين دو وزارتخانه ارائه داده است ، كه بر ارائه برنامه هاي آموزشي و مربيّان مشترك و تغيير ساعتهاي مراقبتي بوده
است .
با اين وجود، زماني كه تفاوت در عملكردها و نقشهاي اين دو مؤسسه مدّ نظر قرار گرفت ، روشن شد كه ادغام اين دو، كار زياد آساني نيست . اميد آن ميرود كه آژانسهاي دولتي زمينه را براي اجرا فراهم آورند و اين بتواند هماهنگ با شرايط محلّي به اجرا در آيد. در سال 1991، وزارت آموزش دوره هاي آموزش ضمن خدمت پيش دبستاني را به منظور ارتـقاء روشهاي تـدريس و دوره هاي كودكستاني ارائه داد و در حال ارتقاء آموزش حين خدمت براي معلّمانيست كه به تازگي واجد شرايط شده اند. وزارت آموزش ، هم چنين ، رهنمودهاي برنامه ريزي شده اي به منظور ارائه آموزش كودكستاني به كليه كودكان پيش دبستاني، يعني كودكان سه ساله ، آغاز كرده است،و در نظر دارد آموزش كودكستاني را بيشتر و بيشتر بهبود بخشد.نگراني در مورد آموزش پيش دبستاني رو به افزايش است ، و تعداد مؤسساتي كه با اين آموزش مواجه هستند ، اندك باقي مي ماند . شكاف بسيار گسترده اي در شهرية دريافتي مؤسسات خصوصي و مؤسسات دولتي وجود دارد ، و بار بر دوش والدين سال به سال افزايش مي يابد . ساعات مراقبت نيز هماهنگ با ساعت كار مادران نيست . جلسات بررسي اين نكات توسط والدين برگزار مي شود.
نرخ ثبت نام ناخالص
درحال حاظر49كودكستان ملي 60530كودكستان دولتي (دولت محلي )و80524كودكستان خصوصي وجوددارندكه درسراسرژاپن قرارگرفته اند.تقريباَ108ميليون كودك 3سال يابزرگتردراين كودكستان‌هاثبت نام ميكنند.جداازكودكستان‌ها،مهدكودكهاي دولتي ،خصوصي ،نوع مشهورديگري ازآموزش پيش دبستاني وجوددارندكه درسراسرژاپن يافت ميشوند.
اين روز‌ها،220439مهدكودك (از1998)وجوددارندكه ازكودكان 0تا5ساله نگهداري ميكنند.ازآنجاكه تعدادمادران كارمندسال به سال افزايش مي‌يابد،
نقش مهدكودكها درجامعه ژاپن مهمترومهمترمي شوند.درسال1997،كل تعدادكودكان پيش دبستاني(0تا6سال)707690000بودكه 2102%آنهادرمهدكودك‌هاثبت نام كرده بودند و23% در كودكستانها.
از خانواده‌‌هايي كه درآن فقط پدران شغل تمام وقت دارند،905%كودكان در مهدهاي كودك روزانه حاضر مي شوند،درحالي كه 2406%كودكان به كودكستان ميروند.
ازسوي ديگر، ازخانواده‌‌هايي كه مادروپدرهردوشغل تمام وقت دارند،48%كودكانشان رابه مهدكودكهاي روزانه مي‌فرستند درحاليكه 1603%كودكانشان رابه كودكستان مي‌فرستند.
اين ارقام نشان مي‌دهدكه مهدكودكهاي روزانه ازتعدادبيشتري ازكودكان مراقبت
مي‌كنندتاكودكستان‌هاوهنوزدرميان خانواده هاي بادرآمدمضاعف متقاضي بيشتري دارند.
آموزش پايه
ساختار آموزشي
تعداد دانش آموزان مدارس ابتدايي ومقدماتي متوسطه طي سال1998، به ترتيب 500/663/7 و 600/380/4 نفر بوده است. كودكان پس از ورود شش سالگي در ماه آوريل وارد دبستان مي شوند.سال تحصيلي در ژاپن از ماه آوريل آغاز ميشود، و اين شايد ناشي از اين عامل باشد كه اول آوريل نشان آغاز سال مالي است. بيشتر مدارس ابتدايي و مقدماتي متوسطه سيستم سه ترمي را بكار ميبرند. نخستين ترم از اول آوريل تا نيمه جولاي، دومي از سپتامبر تا آخر دسامبر، و سومي از ژانويه تا آخر مارس ميباشد. بين اين سه ترم، تعطيلات تابستانه، زمستانه و بهاره وجود دارند. بيشتر كالجها و دانشگاهها سيستم دو ترمي را بكار ميبرند كه شامل ترم آوريل تا سپتامبر تا مارس مي باشد.دانش آموزان مراكز آموزشي فوق همچنين در فعاليتهاي باشگاهي، كميته‌هاي كلاسي، و جلسات كلاسي شركت ميكنند. وقت ناهار كودكان مسئول به آشپزخانه ميروند و غذاي مدرسه را به كلاسها ميبرند و ميان اعضاء كلاس پخش ميكنند. بيشتر مدارس ابتدايي و
مقدماتي متوسطه غذاي تمام بچه هاي مدرسه را عرضه مي كنند. بعد از كلاسهاي روز، بچه ها كلاسها را تميز ميكنند، و در فعاليتهاي باشگاهي شركت ميكنند، در كتابخانه مدرسه و يا در كلاسهاي درس خود مطالعه ميكنند، و پس از آن به خانه ميروند. معمولا فعاليتهاي باشگاهي پر طرفدار هستند و بچه‌ها فعاليتهايي را داوطلبانه و تحت راهنمايي و سر پرستي معلمان انجام ميدهند.فعاليتهاي باشگاهي، در مدارس مقدماتي متوسطه بعنوان فعاليتهاي آموزشي ويژه
طبقه بندي مي شوند، ميتوانند توسط دانش آموزان بعنوان فعاليتهاي گروهي داوطلبانه تعريف شوند كه تحت نظارت معلمان انجام ميشوند. محتواي اين فعاليتها بسيار متفاوت و گوناگون مي باشد.
كادرآموزشي
به منظور ارائه آن نوع آموزش كه در بالا طرحي كلي از آنها داده شد، معلمان بايد در زمينه هاي مختلف دانش آموزان را راهنمايي كنند. در سطح ابتدايي، موسيقي، كلاسهاي خانه سازي و امثال آن در كلاسهاي بالاتر توسط معلمان متخصص آموزش داده ميشوند، در حالي كه بيشتر دروس ديگر توسط معلمان تعيين شده براي كلاسي خاص آموزش داده ميشوند. با اين وجود در سطح مقدماتي متوسطه، معلمان در كلاس خاصي معين نميشوند، بلكه در اموزش دروس معيني تخصص پيدا مي كنند. ساختار سازماني مدارس معمولا از مدرسه ابتدايي تا مقدماتي متوسطه يكسان است.فعاليتهاي سازمان آموزشي بي‌نهايت پيچيده است، و علاوه بر كار تدريس و انجام كارهاي ديگر، معلمان بايد به خواستهاي والدين هم بپردازند.وزارت آموزش و هيئت مديره هاي محلي آموزش براي معلمان امكان مشاوره را فراهم مي‌آورند و به سازماندهي نشستهاي آموزشي كمك ميكنند.
شرايط آموزشي دانش آموزان ازشهرتا روستا و ازيك منطقه به منطقه ديگرمتفاوت است.مناطق داراي ارتباطات ضعيف وخلاقيت پايين بطور كامل از ميان نرفته‌اند. تفاوت شرايط در گزارش علمي نشان داده ميشود، و از ميان بردن چنين تفاوتهايي بسيار دشوار است. عليرغم تمامي اين دشواريها، آرزوي والدين تمام مناطق ژاپن براي راه‌يابي كودكانشان به آموزش عالي بسيار شديد است. اين اشتياق،اغلب توسط رسانه هاي گروهي تحريك ميشود وازطريق PTA(انجمن اولياء و مربيان) منتقل ميشود و تاثير چشمگيري بر آموزش دارد و شايد بتوان آنرا علت جزئي تاكيد بيش ازحد برتستها و"امتحان ورودي جهنمي" متداول امروزي ديد.
نسبت دانش آموزان به معلمين
تعدادمعلمان تادهه 80بتدريج افزايش يافته است .بااين حال دردهه 90،اين تعدادجزدرسطح پيش دبستاني در ساير سطوح آموزشي كاهش يافته است .تادهه 80تعداددانش‌آموزان نيزافزايش نشان ميدهد.بااين حال ،ازاوايل دهه 80درسطح مدارس ابتدايي ، ازاواخردهه 80،درسطح مقدماتي متوسطه ،وازاوايل دهه 80درسطح تكميلي متوسطه افت درتعداد دانش آموزان مشهود است.
نسبت دانش آموزان به معلمين دردوره هاي مقدماتي متوسطه وابتدايي ،دريك سال معين ،بتدريج دردوره ابتدايي از36درسال 1950به زير20دردهه 90ودردوره مقدماتي متوسطه از30نفردرسال 1955به 17نفردر1997كاهش يافته است .يكي ازدلايلي كه اين افت اين است كه تعدادكودكان ابتدايي به سرعت روبه افزايش بوده است .اين گرايش انتظارمي رودتاقرن بيست ويكم ادامه يابد .
آموزش ابتدايي
ساختار آموزشي
مقطع آموزش ابتدايي درژاپن حداكثرمدت زمان6 سال رده هاي سني 12-6 سال به طول مي انجامد.اين مقطع آموزشي اجباري ورسمي بوده وبا دريافت شهريه ازوالدين كودكان ارائه مي گردد. مدت زمان كلاس درس 45 دقيقه است .هدف اصلي مراكزآموزش ابتدايي، ارائه آموزش
عمومي مناسب يا مراحل رشد جسمي وذهني كودكان است. برنامه هاي آموزش ابتدايي تا قبل از سال 1992 بر اساس 6 روز در هفته بود اما از آن سال به بعد به تدريج به 5 روز در هفته كاهش يافته است. ارتقا به كلاسهاي بالاتر در دورة ابتدايي به صورت اتوماتيك است. نسبت دانش آموزان به معلمين در دورة ابتدايي 4/19 بوده و به پايه هاي تحصيلي تفكيك نمي گردد. تعداد دانش آموزان در هر كلاس 4/28 نفر است. طبق آمار سال1999،100درصد جمعيت سني12-6سال اين مقطع را طي مي نمايند.
تعداد معلمان زن تعداد كل معلمان تعداد دختران ثبت نامي تعداد كل ثبت نامي تعدادمدارس سال
264512 452849 4575098 9373295 24827 1990
268663 453379 4471355 9157429 24798 1991
- - 4369221 8947226 24730 1992
278060 461729 4293958 8798082 24676 1993
276887 464431 4202583 86112106 24635 1994
263629 430958 4087655 8370246 24548 1995
262237 425714 3957411 8105629 24482 1996
برنامه هاي آموزشي(شوتوكيوايكو(
برنامه هاي آموزش ابتدايي به دروس عادي (عمومي)،آموزش اخلاق
، و فعاليتهاي ويژه تقسيم ميشود .از جمله ديگر برنامه ها ميتوان از زبان ژاپني، تعليمات اجتماعي، رياضيات، علوم، آموزش زندگي ومحيط زيست،موسيقي، هنر و كاردستي، خانه سازي، و بدنسازي نام برد. برنامه آموزش مدارس ابتدايي زمان كافي براي موسيقي ،هنر و تفريحات جسماني فراهم مي‌آورد. فعاليتهايي ويژه نقش مهمي در برنامه كلي آموزش بازي ميكند و شامل فعاليتهايي چون كلوب‌ها،فسيتوال‌ها(جشنواره هاي)در سطح مدرسه، يارقابت‌ها،مشاركت‌هاي دانش‌آموزي، وديگر فعاليتهاي اجرايي توسط دانش‌آموزان ميباشد.
معلمان ميزان قابل توجهي از وقت خود را صرف سازماندهي و حضور در فعاليتهايي چون سفر‌هاي كلاس، نسيتوال‌هاي سالانه ورزشي وفرهنگي، و مراسم ورودي و فارغ التحصيل مي‌نمايند.(لوئيس،1995).سال رسمي تحصيلي براي دانش‌آموزان ابتدايي 35 هفته به طول مي‌انجامد هر كلاس 45 دقيقه طول مي‌كشد و بعداز بيشتر موضوعات درسي 10 دقيقه زنگ تفريح وجود دارد. تعداد زنگ‌هاي كلاس درس در هر سال با بالارفتن سطح كلاس افزايش مي‌يابد. بعنوان مثال، تعداد زنگ‌هاي كلاس اولي‌ها تا كلاس سومي ها طبق برنامه زمان بندي بترتيب 850 ‚910‚ 980 ميباشد، درحاليكه براي كلاسهاي بالاتر از كلاس سوم اين برنامه 1015ميباشد.روزعادي مدرسه از حدود ساعت 8:30 صبح آغاز ميشود و كلاس‌هاحدود 3:50 بعداز ظهر پايان مي‌يابند.نشستهاي خودماني در شروع و خاتمه هر روز برگزارمي‌شوند و بيش از 2 ساعت در هر روزصرف زنگ تفريح،غذا و نظافت كلاسهاي درس و راهرو‌ها ميشود.طبق سنت، دانش‌آموزان روز‌هاي شنبه را نيمه وقت به مدرسه رفته‌اند (تا ساعت 12:30)، اما از آغاز بهار 1995 كودكان ژاپني دردومين وچ‌هارمين شنبه هر ماه مدرسه نداشته اند.
برنامه هاي آموزشي
ساعات درسي استاندارد در مدارس ابتدايي ژاپن
موضوعات پايه هاي تحصيلي
1 2 3 4 5 6
زبان ژاپني 306 315 280 280 210 210
فعاليتهاي زندگي 102 105 105 105 105 105
رياضي 136 175 175 175 175 175
علوم - - 105 105 105 105
موزيك و كاردستي و خانه سازي 136 140 140 140 210 210
تربيت بدني 102 105 105 105 105 105
آموزش اخلاق 34 35 35 35 35 35
فعاليتهاي ويژه 34 35 35 70 70 70
جمع 850 910 980 1015 1015 1015
منبع : مركز، سوگو، 1991
برنامه هاي درسي بنا به پايه تحصيلي
تعداد ساعات درسي اختصاص يافته به دروس دورة ابتدايي
پايه ششم پايه پنجم پايه چهارم پايه سوم پايه دوم پايه اول مواد درسي
210 210 280 280 315 306 زبان ژاپني
105 105 105 105 - - علوم اجتماعي
175 175 175 175 175 136 حساب
105 105 105 105 - - علوم
- - - - 105 102 محيط زيست
70 70 70 70 70 68 موسيقي
70 70 70 70 70 68 نقاشي و كاردستي
70 70 - - - - خانه داري
105 105 105 105 105 102 ورزش
35 35 35 35 35 34 اخلاق
70 70 70 35 35 34 فعاليتهاي ويژه ٭
فعاليتهاي ويژه عبارتنداز : ساعتهاي مشاوره ، مناسبتهاي خاص ورزشي ، جشنها ، بازديد هاي علمي و فعاليتهاي باشگاهي
استاندارد هاي آموزشي
طبق نظر معلّمان مدرسه ابتدايي ماتسو، بسياري از مدارس ابتدايي در حال طرح ريزي استانداردهاي مدارس خود مطابق با برنامة آموزشي جديد منبوشو ميباشند.برنامة جديد آموزشي منبوشو ارزيابي مثبت (هيوكا [1] ) دانش‌آموزان را در عوض ارزيابي منتقدانه (هيوتل [2] ) ايجاب ميكند فضاي هيوكا اينست كه شما در جستجوي بخش خوب، مشخص كردن بخش‌هاي مورد شناخت ضروري است عقيده بر اينست كه اين مسئله به دانش‌آموزان مي‌انجامد كه نگرش‌هاي
مثبت تري در مورد يادگيري را وسعت مي‌بخشند در گذشته اينگونه بود كه در محاسبه شما دانش‌آموزان را وادار مي‌كرديد تمام انواع محاسبات را انجام دهند، و آنوقت آنها را بر اساس نمرات تقسيم مي‌كرديد زماني بود كه دانش‌آموزان فقط مي‌توانستند نيمي از مسائل را در يك تست مث
لاً مسئله‌اي درست حلّ كنند در حال حاضر فرق كرده است با طرز فكر جديد ما هم دانش‌آموزاني را كه دقيقه براي حل مسئله مي‌خواهند مي‌شناسيم و هم آناني را كه دقيقه وقت مي‌خواهند. اين نكتة استانداردهاي جديد ارزيابي است .مدرسه ابتدايي ماتسو استانداردهاي خود را بر اس
اس برنامة آموزشي منبوشو طرح ريزي كرده و از مقياس نمره دادن سه نقطه‌اي استفاده ميكند استانداردهاي مدارس توسط كميته هاي آموزگاران ايجاد شد هشت كميته وجود داشت، يك كميته براي هر موضوع درسي موجود در برنامة آموزشي اين كميته ها متني به نام گزارش ارزيابي استاندارد بوجود آوردند كه جزئيات سطوح اكتسابي مورد نياز به منظور كسب هر يك از سه نمرة حروفي A ، B و C را شرح مي‌داد.
ارزيابي تحصيلي
به علّت عدم وجود امتحان ورودي براي مدارس مقدماتي متوسطه، آموزش ابتدايي در ژاپن به جهت امتحان ورودي پايه‌ريزي نمي‌شود. يك ملّم دبستان گفت كه اگر آنها دانش‌آموزان را براي امتحان آماده مي‌ساختند، هدف از آموزش ابتدايي گم ميشد مدارس ابتدايي دوستي هيچ كلاس فوق العاده يا تدريس ويژه‌اي براي دانش‌آموزاني فراهم نمي‌آورند كه امتحان ورودي مدارس راهنمايي خصوصي را ميدهند امّا با اين وجود، معلّمان ابتدايي ممكن است به اين دانش‌آموزان توصيه هايي در مورد مطالعة در منزل (كاتي گاكوشو [3] ) ارائه دهند يا آنان را تشويق به اينكار كنند سيا ست يكي از مدارس ابتدايي شهر كيتا اينست كه مشق شب را ممنوع ميداند. امّا معلّمان از كودكان انتظار دارند كه درس آنروز را مرور كرده و درس بعدي را نيز مطالعه كنند معلّمان هم چنين موضوعاتي جهت مطالعة دانش‌آموزان داراي انگيزه پيشنهاد مي‌كنندبا وجوديكه نگراني در مورد آماده سازي دانش‌آموزان ابتدايي در امتحانات وجود ندارد. امّا معلّمان ابتدايي مكرراً از دانش‌آموزان امتحا ناتي بعمل مي‌آورند هدف از اين تست‌ها ارزيا بي دانش‌آموزان و كارآيي دروس است تست‌ه
ا هر تا هفته يكبار توسط آموزگاران انجام ميشوند و جهت تكميل آنها به دانش‌آموزان حدود دقيقه فرصت داده ميشود دانش‌آموزان در مقايسه با ديگر دانش‌آموزان و بر طبق عملكردشان در اين تست‌ها طبقه بندي نميشوند، امّا به آنها نمره هايي معمولاً در سه مقياس (A ،B، و C) داده
ميشود. آموزگاران از اين نمرات براي محاسبة نمرات ترم و براي كارنامه استفاده مي كنند.ما دريافتيم كه تست‌هاي هوش استا ندارد (تست‌هاي IQ ) نيز در مدارس ژاپن اجرا ميشوند. در سطح ابتدايي، به‌عنوان مثال، معلّمان گزارش ميدادند كه به دانش‌آموزان كلاسهاي دوّم، چهارم و ششم تست‌هاي هوش گروهي داده ميشود. هدف از اين تست‌هاي هوش، طبق گفتة يك معلّم ابتدايي، تعيين همبستگي و ارتباط نزديك كلاس و نمرات تست‌هاي هوش جهت كمك به تعيين اينست كه آيا دانش‌آموزان با استعداد بالقوة خود عمل ميكنند يا نه. با اين حال، اين معلّم مؤكدّاً تصريح كرد كه او از اين تست‌هاي هوش به هيچ طريق ديگري استفاده نكرده است. اين معلّم ابتدايي اظ‌هار داشت كه نمرات تست‌هاي هوش هرگز به والدين گزارش نميشوند، چون والدين دانش‌آموزان داراي نمرات بالا امكان دارد كودكان خود را به مطالعه در خانه وادارند و والدين دانش‌آموزان با نمرات پايين امكان دارد ناراحت شوند .
توسعة آموزشي
سيستم آموزش پايه درسطح ابتدايي توسط اصلاح قانون آموزش ابتدايي در سال 1900 برقرار گرديد. در آن هنگام ،آموزش پايه 4 ساله بود، اما در سال 1907 تا 6 سال افزايش يافت. انصاف است بگوييم كه بنيانگذار آموزش ابتدايي اجباري موري ارينوري بود ؛ او در سياست آموزشي خود بر تحصيلات دانشگاهي تأكيد داشت. درصد كودكاني كه در مدارس ابتدايي حضور مي‌يافتند، در طول
ده سال از 1890 تا 1900 به شدت افزايش پيدا كرد. علت افزايش حضور در مدرسه، صنعتي شدن كشور به شكلي روز افزون در اين دوره و آگاهي مردم از ضرورت آموزش بود. نرخ حضور در مدرسه در سال 1890، 65 درصد پسران و كمتر از 31 درصد دختران بود كه در سال 1910، اين نسبت به
ترتيب تا 94 درصد و بيش از 97 درصد افزايش يافت. از آن به بعد، حضور در مدرسه به حدود 100 درصد رسيد، و در نتيجه بيسوادي از ميان رفت. صنايع كارخانه‌اي در ژاپن رشد سريعي كرد. در نتيجة جنگ جهاني اول و از دهه 10 تا دهه 20 گرايش شديدي به جهاني شدن دموكراسي در زمينة آموزش ابتدايي وجود داشت. تلاش همه جانبه آموزش نوين توسط سازمانهاي مختلف و تحت تأثير جنبش‌هاي معاصر در آمريكا و اروپا بشدت ادامه يافت. اگر چه در اين دوره عده‌اي خواهان توسعه آموزش پايه بودند، اما اين اصلاحات آموزشي تا بعد از جنگ جهاني دوم تحقق نيافت .
آموزش متوسطه
ساختار آموزشي
آموزش متوسطه ( ملي و خصوصي) شامل : 3 سال دورة مقدماتي متوسطه ، و 3 سال آموزش تكميلي متوسطه مي باشد.مقطع آموزش متوسطه خود از 2مقطع تحت عناوين مقدماتي و تكميلي متوسطه متشكل مي گردد.مقطع آموزش مقدماتي متوسطه حداكثرمدت زمان3سال رده هاي سني 15-12 سال به طول مي انجامد.اين مقطع آموزشي اجباري ورسمي بوده وبا دريافت شهريه ازوالدين كودكان ارائه مي گردد. مدت زمان كلاس درس 55 دقيقه است .هدف اصلي مراكزآموزش
مقدماتي متوسطه، ارائة آموزش عمومي متناسب درسطح مقدماتي متوسطه متناسب با مراحل رشد جسمي و ذهني دانش آموزان است.نسبت دانش آموزان به معلمين در دورة ابتدايي 9/16 بوده و به پايه هاي تحصيلي تفكيك نمي گردد.تعداددانش آموزان درهر كلاس 4/28 نفراست.مقطع تكميلي متوسطه مدت زمان3سال بين رده هاي سني18-15 سال به طول مي انجامد.اين مقطع
آموزشي غيراجباري ورسمي بوده وبا دريافت شهريه ارائه مي گردد. ورود به مدارس مقدماتي متوسطه دولتي با سهمية هيئت مديره آموزش محلي مي باشد ، اما ورود به مدارس ملي و خصوصي توسط امتحان صورت مي گيرد . تعدادي از مدارس خصوصي آموزش پيوستة 6 ساله ارائه مي دهند كه دوره هاي مقدماتي و تكميلي متوسطه را در بر مي گيرد. دردومين وسومين سال دورة مقدماتي متوسطه، حضوردرجوكوJuku( مدارس خصوصي آمادگي) امتحانات معمول مي باشد.
سه نوع دورة تكميلي متوسطه وجود دارد كه : تمام وقت، پاره وقت و مكاتبه اي مي باشند. ورود به دورة تكميلي متوسطه توسط امتحان يا گزينش صورت مي گيرد. در سال 1988 نوع جديدي مدرسه به نام دبيرستان با سيستم واحدي افتتاح گرديد.دوره هاي دبيرستاني مي توانند به دوره هاي عمومي، حرفه اي، و دوره هاي تركيبي(غير حضوري) مكاتبه اي طبقه بندي شوند. مجموع ثبت نام در دبيرستانها، شامل سه دوره، و بالغ بر 600/258/4 نفر درسال 1998 بوده است.دانش آموزان دوره عمومي حدود6/73 درصد و دانش آموزان دوره حرفه اي4/26 درصد را تشكيل ميدهند.
سال اول دبيرستان براي آموزش عمومي دانش آموزان در نظر گرفته مي شود. در سال دوم، دروس به دوره هاي آماده سازي جهت كالجها و دوره هاي حرفه اي تقسيم ميشوند.در سومين سال، دوره هاي آماده سازي كالج به علوم انساني و اجتماعي، علوم و فني تقسيم مي شود. از اينرو حتي در دبيرستانهاي عمومي هم در زمان فارغ التحصيلي سه دوره وجود دارد. دوره هاي حرفه اي ساعات كمتري را براي موضوعات فرهنگي مي گذراند، و طبيعتا بر موضوعاتي تاكيد دارند كه به منظور حرفه هاي معيني جهت گيري شده اند.دانش آموزان به هنگام ورود به مقطع تكميلي متوسطه 15 ساله هستند و تصميم مي گيرند كه دوره عمومي يا حرفه اي و يا دوره مكاتبه اي (غير حضوري)را بگذرانند و چون اين مسئله اي نيست كه معلمان مسئول يا مشاوران هم بتوانند تصميم بگيرند، مسئله دشوار ترميشود. عواملي چون سوابق و شرايط مالي خانواده دانش آموزان مدنظر قرار مي گيرد.
با وجوديكه شانس اخذ وام از انجمن بورسيه ژاپن براي كساني كه مشكل مالي دارند،آسان است اما اين وام هزينه هاي مالي لازم را تامين نمي كند. برخي از دبيرستانهاي ژاپن سيستم پاره وقت فوق العاده اي براي جوانان كارمند دارند. دوره هاي پاره وقت اساسا شبها و بر اساس دوره هاي 4 ساله ارائه مي شوند. بعكس دوره هاي عادي روزانه، بعلت محدود بودن ساعتهاي شبانه، زن
گهاي تفريح بي اندازه كوتاه است. چون دانش آموزان از محل كار روزانه خود به مدرسه مي آيند، دبيرستانهاي پاره وقت سيستم عرضه غذا(در اين مورد شام) دارند. از آنجا كه دانش آموزان معمولا بعد از ساعت 9 شب مدرسه را ترك مي كنند، زماني براي باشگاههاي فوق برنامه باق نمي ماند. از اينرو فعاليتهاي باشگاهي بعنوان يكي از موضوعات عادي در برنامه آموزشي مدارس شبانه در نظر گرفته مي شوند.معلمان دبيرستانهاي پاره وقت بايد دوره هاي روش هاي ويژه تدريس را ديده باشند، چون دانش آموزان پاره وقت، زمان كافي جهت آماده سازي و دوره دروس خود ندارند. اما با وجود اين، دانش آموزان پاره وقت بطور كلي نسبت به دانش آموزان روزانه تجربه اجتماعي غني تري دارند و مشتاق يادگيري و آميزش تجربيات خود با مطالعاتشان هستند.در نوامبر 1988، كه قانون آموزشي مدارس، به شكلي جزئي بازنگري شد، زمان تكميل دوره هاي آموزش متوسطه پاره وقت و دوره هاي تطبيقي از چهار سال" به سه سال" كاهش يافت.
نرخ دانش آموزان و معلمين مراكز آموزش مقدماتي و تكميلي متوسطه طي سالهاي1994-1990
تعداد معلمان زن تعداد كل معلمان تعداد دختران ثبت نامي تعداد كل ثبت نامي سال
197486 658569 5418667 11025720 1990
203280 663215 5248048 10676866 1991
167686 567146 5054022 10255337 1992
230677 695707 5013127 10202510 1993
- - 4852217 9878568 1994
مدارس متوسطه
هدف مدارس متوسطه پرورش اساس آموزش فراهم شده درمدارس مقدماتي متوسطه وفراهم آوردن آموزش عمومي وتخصصي متوسطه مناسب باسطح رشدذهني وجسمي كودكاني است كه مقطع مقدماتي متوسطه رابه اتمام رسانده اند.سه نوع دوره تكميلي متوسطه وجود
دارد:
. تمام وقت
. پاره وقت
. مكاتبه‌اي غيرحضوري
دوره تمام دقت سه سال طول مي‌كشد،درحالي كه دوره هاي پاره دقت ومكاتبه‌اي بيش ازسه سال به طول مي‌انجامند .دوره هاي پاره دقت دونوع هستند:دوره هاي روزانه ودوره هاي شبانه .اكثريت دوره هايي ازاين قبيل شبها ارائه ميشوند.
درسال 1999،سيستم انتخابي جديدي ازآموزش متوسطه ارائه شد .تحت اين سيستم كه به منظوروسعت دادن ميزان گزينش هاي آموزش متوسطه ارائه شد،انتخاب آموزش در6ساله مداوم ازمقطع مقدماتي تا تكميلي متوسطه امكان پذير است..اين سيستم تازه تاسيس درقرون آتي پربارترخواهدشد.ازسال 1960مؤسسات ديگري نيزافزوده شدهاند.درسال 1961،دوره مكاتبه‌اي افزوده شدتاراهي اضافي براي گرفتن دوره هاي متوسطه رافراهم آورد.درسال 1962،دانشكده هاي فني به منظورارائه دوره پنج ساله آموزش فني حتي به فارغ التحصيلان دوره مقدماتي آغازبكاركردند.بعلاوه كالج‌هاي ويژه آموزشي ومدارس چندمنظوره هم دوره هاي حرفهاي ،فني ياديگردوره هارامطابق بانياز‌هاي عملي زندگي ارائه مي دهند.
مدارس عالي
مدرسه عالي موسسه اي است كه آموزش آزاد نيمه حرفه اي را به مدت 2يا3 سال به فارغ التحصيلان مقطع منوسطه ارائه مي دهد. هدف مدارس عالي ارائه دوره كامل آموزش مي باشد، اما براي آنهايي كه خواهان انتقال به كالج يا دانشگاههاي 4 ساله هستند، راه باز است.بعلت ويژگيهاي مدارس عالي، از سال 1997 به بعد 2/92 درصد آنها توسط نهادهاي غير دولتي عمل مي كنند و 2/95 درصد كل دانشجويان مدارس عالي دختران هستند. مدارس عالي از ديد بسياري از اين دانشجويان اغلب بعنوان فرمي از آمادگي جهت ازدواج مي باشند.ازسال 1997 به بعد، تعداد مدارس عالي در ژاپن در 595 مدرسه ثابت ماند و تعداد دانشجويان 750/446 نفر بود.دانشجويان متخصص در ادبيات و علوم انساني و اجتماعي سه برابر دانشجويان متخصص علوم و مهندسي مي باشند.از يك سو، مدارس عالي موسساتي هستند كه آموزش حرفه اي لازم جهت اشتغال را ارائه ميدهند ، اما از سوي ديگر نقش جديدي در زمينه آموزش بزرگسالان و نيز در اشاعه أموزش دانشگاهي ايفا مي كنند.
اخيراً ، به موجب اصلاحات آموزشي ژوئن 1991 ، استانداردهاي تاسيس مدارس عا
لي مورد بازبيني قرار گرفت.تا آن زمان ، دروس آموزشي انتخابي، ميان آموزش عمومي ، بهداشت و تربيت بدني و موضوعات تخصصي تقسيم ميشد ، اما با اصلاحات جديد به مدارس عالي اجازه اعمال اختيارات داده شد.با ابداع دوره هاي مناسب با نيازهايشان ، تقسيمات قديمي ميان دوره ها از ميان برداشته شد. بعلاوه، تعداد موضوعات درسي مورد نيازجهت فارغ التحصيلي بطور ثابت بيش از62 واحد درسي ميباشد، وهركالج مطابق با اهداف خود سيستمي مخصوص به خود دارد.استانداردهاي جديدي هم تجويز شده اند كه مدارس عالي را قادر ميسازند تا به اصلاحات آموزشي و تحقيقاتي خود ادامه دهند.سرانجام قانون آموزش مدارس اصلاح شده و فارغ التحصيلان مدارس عالي درحال حاضر اين امكان را دارند كه خود را "اعضا وابسته " بنامند.
برنامه هاي آموزشي
تعداد ساعات درسي اختصاص يافته به دروس دوره مقدماتي متوسطه
پايه سوم پايه دوم پايه اول مواد درسي
140 140 175 زبان ژاپني
70 140 140 علوم اجتماعي
140 140 105 رياضيات
105 105 105 علوم
35 35 70 موسيقي
35 35 70 هنرهاي زيبا
105 105 105 بهداشت و ورزش
70 70 70 كاردستي و خانه داري
35 35 35 اخلاق
35 35 35 فعاليتهاي ويژه
140 105 105 دروس انتخابي
درمقطع تكميلي متوسطه برنامه هاي درسي به3نوع عمومي،تخصصي وتلفيقي تقسيم ميشوند.
دردورة عمومي دانش آموزان بايددروس بيشتري رادرزمينه هاي فني يا حرفه اي اخذ نمايند.
دردورة تلفيقي دانش آموزان ميتوانند دروس خودرا به طورتؤامان هم درزمينه هاي علمي و هم در زمينه هاي فني و حرفه اي اتخاذ نمايند.دردورة تكميلي متوسطه دروس انتخابي زيادي پيش بيني شده است كه مدارس بر حسب تمايل وانتظارات دانش آموزان تعدادي از آنها را ارائه مي كنند.علاوه بر اين برنامه درسي به سه صورت تمام وقت ، پاره وقت و مكاتبه اي ارائه مي شود كه طول دورة تحصيلي در دوره هاي پاره وقت و مكاتبه اي معمولاً بيش از سه سال است.
ارزيابي تحصيلي
همانطور كه قبلاً متوجه شديم، پايهها و رتبههاي كلاس درمدارس ژاپن توسط تركيبي از امتحانات اصلي و تست‌هاي جزئي كه دركلاس انجام ميشوند تعيين ميشوند.
امتحانات دورههاي اصلي نيز نيروي محرّك پوشش برنامة درس دانش‌آموزان و آمادگي آنان براي امتحانات ورودي كالج ميباشند. همانند مدراس راهنمايي، امتحانات دورهي معمولاً شامل امتحانات نيم ترم و پايان تريم براي دو يك ا زسه ترم طول سال تحصيلي ميباشند. دانش‌آموزان دبيرستان ميجي، بعنوان مثال، از گذراندن پنج امتحان دور‌هاي و سه تست تخصصي در هر سال گزارش ميدارند. تست‌هاي تخصصي در پايان تعطيلات طولاني برنامهريزي شدهاند ومطالب جديد و قديم را در برميگيرند. به اين فضاكه دانش‌آموزان بايد مطالب جديد را مطالعه كنند و مطالب قديم را نيز در طول تعطيلات بلند مدت مرور كنند، امّا دانش‌آموزان اقرار كردند كه براي اين امتحانات زياد مطالعه
نكرد‌ه‌اند.معلّمان از گرفتن تست‌هاي جزئي ( شوتزوتو)به منظور نشان دادن سطح مهارت دانش‌آموزان در مفاهيم گزارش ميدهند بعنوان مثال تمرين بخش رياضي در دبيرستان آراتا اينست كه يك يا دو امتحان جرئي درميان امتحانات اصلي گرفته ميشود. هدف از اين امتحانات اينست كه دانش‌آموزان را وادار به حفظ “ تكنيك‌هاي حل مسئله” كنند و مهارت آنان را در مطلبي كه در
درصد نمره و امتحانات جزئي بقيه را تشكيل ميدهند. ديگر دپارتمان‌هاي دبيرستان آراتا اضافه پرداخت‌هاي گوناگوني براي امتحانات اصلي و تست‌هاي جزئي اتخاذ كرد‌هاند.
تست‌هاي جهتيابي كه برنامة مدرسه مقدماتي متوسطه را پوشش ميدهند با آغاز دبيرستان در مورد تمام دانش‌آموزان كه به تازگي دركلاس دهم پذيرفته شده اند اجرا ميشوند.
مدرسه از نتايج امتحان براي رده بندي دانش‌آموزان ورودي استفاده ميكند و اين ردهبنديها توسط مدرسه و به منظور توصيه به دانش‌آموزان در زمينههايي كه ضعيف هستند استفاده ميشوند. اين تست‌ها توسط بورد‌هاي آموزشي منطق‌هاي براي كّل ناحيه تمجيد ميشود نتايج در چارچوب منطق‌هاي و جهت مقايسه مدارس مورد استفاده قرار ميگيرند.اكثريت فارغالتحصيلان دبيرستان انتظار ندارند كه در كالج يا دانشگاه ثبت نام كنند،و از اينرو امتحان ورودي دانشگاه را نميگذرانند. با اين حال، امتحانات ديپلم در مورد تعدادي ا زموضوعات حرفهاي در دسترس هستند، و توسط كارفرما‌هاي سراسر ژاپن شناخته ميشوند. اين تست‌ها بخصوص براي دانش‌آموزاني مفيد هستند كه از دبيرستانهاي حرفهاي يا دبيرستانهاي علمي رده پايين ميباشند. امتحانات ديپلم، مهارت در برنامههاي منبوشو براي موضوعات حرفهاي را تست ميكنند و در بسياري از موارد، كاملاً دشوار هستند.فارغالتحصيلان دبيرستان ژاپن كه به دنبال حضور در دانشگاه هشتند معمولاً نياز دارند كه امتحان متمرگز كه امتحاني است از نظر قالببندي مشابه امتحان ورودي دبيرستان را بگذرانند. امتحان متمركز، كه از سؤالات چند گزين‌هاي تشكيل شده، مشابه امتحانات در آمريكا ميباشد. با اين حال دانشگاههاي ژاپن معمولاً دانش‌آموزان را براساس امتحان متمركز ميپذيرند و توجهي به نمرات دبيرستان و نامههاي توصي‌هاي ندارند.
امتحان متمركز دوبار در سال اجرا ميشود، در پايان ماه فوريه و در اوايل مارس. دانش‌آموزان امتحان متمركز را در دانشگاهي ميدهندكه خواهان پذيرش در آن هستند. امتحان متمركز مشابه امتحانات ورودي دبيرستان پنج موضوع علمي اصلي را در بر ميگيرد. با اين حال دانش‌آموزان د راين سطح دروس انتخابي بيشتري دارند. به جاي انگليسي ممكن است امتحان فرانسه يا آلماني را بدهند. براي علوم اجتماعي، ممكن است يكي از دروس زير را انتخاب كنند: آموزش اخلاق سياست / اقتصاد، تاريخ ژاپن، تاريخ جهان، جغرافيا، يا جامعة‌معاصر.
انتشار كتاب‌هاي راهنماي آمادگي جهت امتحان متمركز صفت خصوصي بزرگي را در ژاپن تشكيل ميدهد. كل بخش‌هاي كتابفروشي‌هاي بزرگ به اين كتب راهنما اختصاص مي‌يابند، كه معمولاً قيمت آنها بيشتر ا ز10 دلار نيست. با وجوديكه امتحان متمركز، امتحاني منفرد و ملّي است، كتب راهنماي آمادگي براي تمام دانشگاه‌هايي نوشته ميشوند كه امتحان ورودي دارند، چون پيشنيازها با توجه به دانشگاه يا دانشكده متفاوت ميباشند.
در امتحان متمركز، رشتة علوم به سه بخش تقسيم ميشود: در بخش اول، فيزيك يا عل
وم زيست شناسي ممكن است انتخاب شوند. د ربخش دوم، دانش‌آموزان بايد بين شيمي يا ديگر علوم انتخاب كنند. و در بخش سوم تمام دانش‌آموزان امتحان زيستشناسي را ميدهند.هر دانشگاه و دانشكد‌هاي تصميم ميگيرد كه كدام موضوعات را در پذيرش خود مورد تأكيد قرار دهد در نتيجه، برخي از دانش‌آموزان گزارش ميدارند كه اساس انتخاب امتحان دانشگاه را با در نظر گرفتن موضوعات مورد تأكيد در امتحانات قرار ميدهند.امتحان رياضي در امتحان متمركز به دو بخش رياضي او رياضي2 تقسيم ميشود، كه هر كدام 60 دقيقه طول ميكشند و 100 نمره دارند. هر بخش خود به سه بخش تقسيم ميشود. دانش‌آموزان بايد تمام سه بخش را در رياضي 1 كامل كنند و دو بخش از سه بخش رياضي 2 را انتخاب نمايند. هريك از اين بخش‌هاشامل مقداري مسائل كوتاه هستند.
دانش‌آموزان دو موضوع رياضي و انگليسي را بعنوان مهمترين موضوعات امتحانات ورودي دانشگاه در نظر ميگيرند. در نتيجه تشويق ميشوند كه تلاش زيادي كنند تا در اين دو موضوع مهارت يابند. به اين دليل دروس انگليسي و رياضي مشهورترين دورههاي جوكو هستند.
امتحان متمركز منحصر به محتواي برناة درسي منبوشو ميباشد. مركز امتحان ورودي دانشگاه (دايگاكو نيوشي سنتا آ )، كه امتحان متمرگز را طراحي ميكند، امتحان را بررسي ميكند تا هماهنگ با برنامة درسي منبوشو و مسائلي را كه بر اساس سرفصل‌هاي پوشش داده نشده در برنامة درسي منبوشو نباشد حذف مينمايد.دانش‌آموزان ژاپني به اين مسئله گرايش داشت‌هاند كه نمرات عمومي خود در امتحانات ورودي را هر ساله بال ببرند از اينرو نمرات با گذشت هر سال به بالاترين نمره نزديك و نزديكتر ميشوند، و انتخاب ميان متقاضيان سختتر ميشود. به منظور تمايز قابل شدن درميان منقاضيان، امتحان متمركز مجبور شده است سؤالات را به شكل فزايند‌هاي مشكلتر كند. اين سؤالات هنوز براساس برنامة درس منبوشو هستند، امّا به گفتة دفترچة راهنماي آمادگي امتحان، “تلفيقي از چند سر فصل ” را شامل ميشوند. اين روند بخصوص در بخش رياضي امتحان مشهود است. با اين حال، از آنجا كه امتحانات فقط برنامة درسي را در برميگيرند، توصيههاي يافته
شده در راهنما‌هاي آمادگي امتحان ورودي دانشگاه مشابه توصيههاي كتب راهنماي امتحان ورودي دبيرستان ميباشند، و آن عبارتست از مطالعه كتب درسي دبيرستان و حّل مسائل زياد.كالج‌هاي خصوصي از استفاده از امتحان متمركز معاف هستنددرگذشته بسياري از كالج‌هاي خصوصي از امتحانات مخصوص خود استفاده ميكردند، كه درمورد كالج‌هاي خصوصي بسيار معتبر حتي مشكلتر از امتحان متمرگز بودند. با اين حال، به شكل فزاينده دانشگاههاي خصوصي نيز به سمت امتحان متمرگز برميگردند.تا با طرح كردن مسائل بدون انت‌ها كه جهت تعيين واجد شرايط بودن شركت
كنندگان مستعد براي گذراندن امتحان ورودي كالج مورد استفاده قرار ميگيرند، به تصميم گيري درمورد پذيرش كمك نمايند.
تأثيرات منفي امتحانات ورودي
درحاليكه معلّمان ژاپني امتحانات ورودي را داراي تأثيري مثبت براي ايجاد انگيزة مطالعه در دانشآموز ميديند، بسياري هم احساس ميكردند اين امتحانات تأثيري منفي بر كيفيت آموزش در ژاپن دارند. فشار‌هاي امتحانات ورودي باعث مشكلات گوناگون مربوط به مدرسه ديده ميشوند، كه اين فشار‌هاي شامل وابستگي بيش از حد دانش‌آموزان به جوكو ارعاب (ايجيه)، علائم ويژة زير بار مدرسه نرفتن (توكوكيوهي) و محل ديگر مشكلات ميشود. بعنوان مثال برخي از ژاپنيها استدلال ميكنند كه معلّمان خيال سرگرم آمادهسازي دانش‌آموزان براي امتحانات ورودي هستند كه زمان براي مداخله در موارد ارعاب وضعيت آزادي ندارند. برخي نيز استدلال ميكنند كه، از آنجا كه مدارس ژاپن تا حد زيادي در جهت امتحانات حركت ميكنند، دانش‌آموزان با مدرسه بيگانه شدهاند و از حضور د رمدرسه امتناع ميورزند. ژاپنيها بسياري از اين روابط را تصادفي فرض ميكنند و براي شاهدان خارجي مشهود نيستند.مشكلي كه مكّرراً توسط معلّمان علوم تذكر داده ميشد، فشاري بود كه آنها براي پوشش دادن به كّل برنامة درسي تحمّل ميكنند تا دانش‌آموزان بقدركافي براي امتحاناتورودي آمار باشند. واقعيت اين است كه تعداد مطالبي كه بايد آموزش دهيم همان قدر
است يا بيشتر شده است؛ امّا زمان اختصاص داده شده به تدريس رو به كاهش است. تلاش كردن صرفاً به منظور دنبال كردن كتاب درسي تمام انرژي مارا ميگيرد. اگر همة مطالب كتاب درسي ياد ندهيم، آنوقت دانش‌آموزاني كه علوم را در امتحان ورودي برداشت‌هاند، دچار وضعيتي رقتّ بارميشوند.در صورتيكه بخواهيم علاقه دانشآموز به علوم برابر انگيزانيم، بايد زمان آزمايشات را در كلاس درس اجرا كنيم. با اين حال، از آنجا كه آزمايشات زمان ميبرند و در امتحانات ورودي بر
آنها تأكيدي نيست، معلّمان مجبورند بدون انجام واقعي آزمايشات، دانش‌آموزان را وادار به حفظ نتايج مورد انتظار كنند.كتب درسي از مطالبي جهت تدريس در كلاس و آزمايشات تشكيل ميشوند، امّا در آزمايشات بايد حذف شوند.
عدم توانايي در انجام آزمايشات طرحريزي شده در برنامة درسي مدارس راهنمايي و دبيرستان نيز عامل ايجاد مشكلاتي بريا آموزش علوم در كالج در نظر گرفته ميشود در سمپوز يومي درشهر ناكا، كه مربيان دبيرستان و كالج را جهت بحث در مورد پيوند كالج و دبيرستان گرد هم آورده بود، چند پروفسور علوم شكايت كردند كه وادار شده بودند زمان نامعقولي را در كالج صرف انجام آزمايشاتي كنند كه بايد در دبيرستان انجام ميشدند. آنها از اين واهمه داشتند كه اين به آموزش علوم درجة دو در سطح دانشگاههاي ژاپن بيانجامد.آموزش ژاپن طوري است كه دانش‌آموزان فقط نياز دارند پاسخ‌هاي صحيح را بدانند؛ آنها نياز ندارند كه علّت را بدانند يك آزمايش شيمي را در نظر بگيريد كه در آن مخلوط به رنگ قرمز درميآيد. اگر اين مخلوط قرمز نشود، دانشآموزاننياز ندارند كه درمورد علّت قرمز نشدن مخلوط فكر كنند. تمام چيزي كه براي امتحانات بايد بدانند اينست كه قرمز نشده است به اين علّت آموزش ژاپن نميتواند متفكراني خلاق بوجود آورد، يا كساني كه بتوانند كامپيوترها را برنامهريزي كنند و فكر نميكنم آموزش علوم در ژاپن خيلي خوب باشد.بسياري از مربيان نيز فشار‌هاي امتحانات ورودي را براي آموزش رياضي در ژاپن زيانبار ميدانند.و د رمورد رياضي، فشار‌هايي وجود دارد كه با افزايش سرعت تريس، زمان بيشتري بريا حل مسئل به دانشآموزانآموزانداده ميشود. در بعضي دبيرستانها، اين مسئله مستلزم اتمام برنامة‌درسي سه ساله در 2 يا 2 سال و نيم ميباشد، و بقيه ساعات دانشآموزانآموزان در دبيرستان وقف حل مسائل و مرور دوباره جهت آمادگي براي امتحان ورودي كالج ميشود.
بعضي از معلّمان رياضي اين عقيده را ابراز ميداشتند كه تأكيد بر حّل مسئله براي امتحان ورودي، درك مفاهيم رياضي را از ميان ميبرد.به عبارت ديگر، طبق گفتة اين معلّمن، امتحان ورودي كالج، با ايجاد نياز به پوشش دادن به كل برنامة درسي به مشكلات برنامة‌طاقب فرساي رياضي ميافزايند، با وجوديكه آنها از اين مكان ميترسند كه دانش‌آموزان نفهمند چه مطالبي پوشش داده شده
است؛ امّا اين معلّمان ادعا ميكردند كه نتيجه اين فشار اينست كه بسياري از دانشآموزانژاپني تحمّل برنامة درسي را مشكل مييايند و اين به از دست دادن علاقه‍شان به رياضي مي‌انجامد. مشخص نيست كه آيا چنين كاهشي در علاقه دانش‌آموزان ژاپني واقعاً روي ميدهد يا نه؛ با اين حال، درميان بسياري از مصاحبه شوندگان اين برداشت وجود داشت كه است كاهش ردي ميدهد.
امتحانات ورودي نيز ممكن است مسائلي براي دانش‌آموزان كه به كالج ميروندبوجود آورد. سمپوزيوم مربيان كالج و دبيرستان در شهر ناكا در مورد اين مسئله بود. شكايتي از سوي پروفسور‌هاي كالج اين بود كه معلّمان دبيرستان به دانش‌آموزان قول ميدهند كه در كالج نبايد زياد كار كنند. آنها معلّمان دبيرستان را متهم به استفاده از اين قول جهت قانع كردن دانش‌آموزان ناراضي و بيميل به آماده كردن خود براي امتحانات متهم ميكنند.مشكل ديگري كه استادان دانشگاه در اين سمپوزيوم به آن اشاره داشتند كار معمول دبيرستانها در عدم تدريس موضوعات معيني بود كه بخشي از برنامة درسي منبوشو هستند. بعنوان مثال، از آنجا كه احتمالات و آمار در امتحان ورودي دانشگاه نميآيند، دانش‌آموزان زمان لازم براي آمار و احتمالات را حرف دورة ديگر سرفصل‌ها ميكنند. گروهي از دانش‌آموزان دبيرستان آراتا ميگفتند كه كتب درسي احتمالات و آمار را ميخرند امّا هرگز آنرا باز نميكنند. معلّم هرگز اين سر فصل‌ها را درس نميدهند چون در امتحان متمركز نيستند، امّا اين كتاب‌ها بايد ابتياع شوند تا پيروي از رهنمودهاي برنامة درسي منبوشو را نشان دهند.
سيستم نمره دهي
سيستم معمول رده بندي در مقطع متوسطه برمبناي مقياس 5 مي باشد.
بالاترين نمره: 5
نمره قبولي : 2
پايين ترين نمره :1
جنبش اصلاحات
در دهة 60 ، بعد از دوران بازسازي اقتصادي پس از جنگ ، ژاپن بر پايه نوآوريهاي فني و رشد خلاقيّت نرخ رشد اقتصادي بالايي را كسب كرد كه اين به تغييرات مهمي در ساختار صنعتي و تقاضاي كارگر انجاميد و طبيعتاً صنعت ، سيستم آموزش را تحت فشار قرار داد تا به اين تقاضا جامة عمل بپوشاند.به بيان دقيق تر، فشاري درمورد تغيير شكل سيستم آموزشي موجود و اعتبار بيشتر قائل شدن در مورد تفاوت در استعداد و قابليتهاي فردي وجود داشت. در نتيجة اين فشار،
شناختهاي چندي شكل گرفتند.تغيير شكل در وحلة اول در آموزش دبيرستاني ديده شد. همان طور كه قبلاً توضيح داده شد، آموزش اجباري در ژاپن تا پايان مدرسه مقدماتي متوسطه گسترش يافته و آموزش تكميلي متوسطه اجباري نيست. هدف از اصلاح دانش آموزان دبيرستاني و جوانان هم سني بود كه تحصيلات اجباري خود را كامل كرده بودند. درآموزش دبيرستاني ، هماهنگي و
يكسان سازي دوره هاي مدرسه اي و آموزش حرفه اي در شركتها مورد تشويق قرار گرفت. با اين حال، اين هدف خيلي زود بي نتيجه ماند و خنثي شد .درصد دانش آموزاني كه به دبيرستان مي رفتند از90 درصد تجاوز كرد، امّا اكثريت چنين دانش آموزاني خواهان دنبال كردن دوره هاي آموزش عمومي بودند، و تعداد دانش آموزان دوره هاي فنّي و بازرگاني و نيز تعداد دانش آموزان پاره وقت به نحوي بارز زير اين هدف باقي ماند.مدارس چند منظوره و مدارس آموزش حرفه اي (مدارس آرايشگري مردانه و زنانه، تغذيه، خياطي غربي و ژاپني، ككتابداري و غيره ) نيز مورد تشويق قرار گرفتند. بسياري از مدارس چند منظوره تا سطح مدارس آموزش ويژه ارتقاء يافتند، و تعداد دانش آموزان حاضر در چنين مدارسي- بويژه آنها كه نياز به تكميل آموزش دبيرستاني بعنوان پيش نياز پذيرش دارند، سال به سال افزايش يافته است. شهرت آنها، بخصوص با كاهش امكانات شغلي،از اين ناشي شود كه دانش آموزان را قادر مي سازند مهارتهاي پيشرفته فنّي را بياموزند و در نتيجه بر امكانات كسب شغلي خوب بيافزايند.
تأكيد بر قابليت و توانايي، كه در طول دورة رشد اقتصادي بالا به شكلي گسترده مورد حمايت قرار گرفته بود، بعنوان تأكيدي، بر كشف و انتخاب دانش آموزا مستعد تعريف شد، و آموزش بر مبناي توانايي و استداد بعنوان طبقه بندي دانش آموزان به منظور برآورده ساختن تقاضاي كار صنعت درك شد. از اينرو اصلاح آموزشي كه براساس تقاضاي صنعت انجام شده بود، نيازهاي آموزش فني را هرچه بيشترمنعكس ميكرد.با اين وجود، در مورد دو موضوع آموزش و صنعتي كردن ايده هاي
گوناگون مطرح شد. در ابتدا كه صنعتي سازي نياز به نوآوريهاي فنّي داشت، در تغيير شكل آموزش،تأكيد اساسي خود را بر آموزش دبيرستاني قرار داد. از سوي ديگر، يك ديدگاه، صنعتي سازي را بعنوان شرايط فرضي در نظر مي گرفت و اصرار مي ورزيد كه آموزش مناسب بايد در سايه اين شرايط تأمين شود. به اين معنا كه صنعتي سازي بر تمامي جنبه هاي اجتماعي تأثير دارد،
و آگاهي فرهنگي وسيع تر و گسترده تري جهت هماهنگ سازي با اين تأثير مورد نياز است. بار ديگر، هدف اوّليه آموزش دبيرستاني مشاهده نمي شود. اين تفاوت عقايد، مسئله دشوار و مهمّي را روشن مي سازد و آن چگونگي حلّ مشكل جنبه هاي انساني، اجتماعي، و مادّي صنعتي سازي مي باشد. در اين نقطه ، جا دارد مفاهيم پشت اين نقطه نظرات در مورد اصلاحات آموزشي را روشن سازيم.تغييرات در ساختار اجتماعي توسط رشد بالاي اقتصادي بوجود آمد و به تغييرات اساسي در رشد كودكان و جوانان انجاميد توسعه شهري و صنعتي سازي، آلودگي، و ويراني محيط زيست و خالي از جمعيت شدن جوامع كشاورزي را ببار آورد.تأثيرات منفي رقابت جدي و فزاينده در امتحانات ورودي به نام توانايي علمي درحال حاضر علّت مهم نگراني عدة كثيري شده است. مسئله اي كه در حال حاضر مورد سؤال است اينست كه جامعه، خانه و مدرسه چگونه بايد بازسازي شوند تا محيطي مناسب براي رشد كودكان فرهم آورند.
اين نخستين باري است كه نگراني عمومي تا چنين حدي افزايش يافته است و به روشهايي گوناگون، گواهي بر اصلاحات آموزشي مي باشد .كساني كه مي گويند آموزش بايد مستقيماً تقاضاي صنعتي سازي را منعكس نمايد ارزش بالايي براي نقش آموزش در دست يابي به جامع صنعتي شده امروز ژاپن قائل مي شوند. از اين رو وضع اخير مشكلات آموزشي – بويژه مسائلي چون بزهكاري، خشونت درمدرسه، ترك تحصيل و غيره مسئله بسيار مهمي درنظر گرفته ميشود .در سال 1984 ، يك مجمع مشاوره اي ويژه مستقيماً به نخست وزير گزارش داد تا اصلاحات آموزشي به مقياس وسيعي در نظر گرفته شوند. نكته كليدي اصلاحات، جان تازه بخشيدن به آموزش مدرسه مي باشد، و آزادي بيشتري مورد نياز است تا سيستمي استوار و يكپارچه و توسعه يافته
را جايگزين نمايد و نيازهاي جامعه اي در سطحي عالي را برآورده نمود. آناني كه خواهان تغيير شكل بيشتري هستند، تصريح مي كنند كه عنصر بي نظير رقابت آزاد بايد در آموزش مدارس گنجانده شود ، به اين معنا كه سيستم ثابت 3-3-6 بايد تغيير شكل داده شود؛ محدوديتهاي تأسيس مدارس برداشته شده، و آموزش اساساً توسط مدارس بخش خصوصي ارائه شود. مقدمه اصول تغيير شكل و رقابت در هر زمينة آموزشي هماهنگ با تغييراتي چون اجازة جهش يك ساله يا تكراريكساله به دانش آموز و سازماندهي كلاسهاي درس براساس استعداد ، و اصلاح سيستم رسمي آموزش كشور از جمله پيش نيازهاي اصلاحات مي باشد.از سوي ديگر ، آناني كه ادّعا مي كنند مشكلات فعلي آموزش از انقياد آموزش به تقاضاي صنعت ناشي شده است ، حركتهاي جديد اصلاحي را هم مورد انتقاد قرار ميدهند. آنان تصريح مي كنند كه اصلاحات ايجاد شده به چنين نحوي كاري نمي كند جز گنجاندن اصول رقابت آزاد در آموزش كودكان و تقاضاي جامعة صنعتي شده و تغيير شكل داده، و اين كاريست كه تا به حال انجام شده است، و مدّعي هستند كه اين مسئله فقط روند موجود ويران سازي را تسريع خواهد كرد .اين منتقدان بر اين باوردند كه ريشه علّت مشكلات جاري آموزش دراين عامل نهفته است كه مفاهيم كلّي أموزش پس ازجنگ
(قوانين آموزشي و قانون اساسي) زاپن را به سر منزل مقصود نرسانده است و ادعا مي كنند كه در حال حاضر نوع اصلاحات مورد نياز بايد در جهت تلاش بيشتر به منظور حفظ و اجراي اين مفاهيم باشد .با در نظر گرفتن مشكل آموزش دبيرستانها ، گروه قبلي، هماهنگ با سياست تغيير شكل جدّي و قاطع خود ، از سيستم انتخاب موضوع حمايت مي كنند ،كه بر سازماندهي كلاسها براساس مهارت و استعداد، و تغيير سيستم مدرسه تاكيد دارد.
بعكس گروه اخير فكر مي كنند كه انتخاب آزاد موضوعات مي تواند پس از برآورده شدن چند شرط باشد، امّا مي ترسند كه اين مسئله بعنوان ابزار تقسيم دانش آموزان به نخبه و غير نخبه عمل كند. اين گروه مدّعي هستند كه آنچه بيشتر مورد نياز است، ارتباط تشكل يافته با برنامة درسي دورة مقدماتي متوسطه، و ملغي كردن انتقال دانش آموزان به مقطع تكميلي متوسطه براساس نمرات امتحان وروردي آنان مي باشد. آنان تصريح مي كنند كه كلّ اين مسئله مي تواند توسط تأسيس مدارس مقدماتي و تكميلي متوسطه پيوسته حاصل شود.هر دو گروه موافقند كه مشكل اصلي در مراحل پاياني آموزش متوسطه نهفته است. تأثيرات بد رقابت در امتحانات ورودي و آموزش براساس فرمول مورد استفاده جهت ارزيابي اين نمرات به بارزترين نحو در اين مرحله ظاهر مي شوند. تفاوت عقيده در اين است كه آيا راه حل بايد در تغيير شكل دوره ها جستجو شود ، يا در تأمين آموزش
متوسطه براي تمامي دانش آموزان.
در ريشة اين اختلافات، اين مشكل اساسي وجود دارد كه وقتي بيش از 90 درصد دانش آموزان دورة مقدماتي متوسطه راهي مراكز تكميلي متوسطه هستند، آموزش عمومي بايد به به چه شكل باشد .در ماه مارس 1989 ، “دوره هاي آموزشي” تمامي مدارس ازپيش دبستاني گرفته تا تكميلي متوسطه توسط وزارت آموزش بازنگري شد. اهداف اصلي طراحي“دوره هاي آموزشي ” جديد ايجاد شرايطي بود كه مردم را قادر سازد تا خود را با تقاضاي جامعه اي تطابق دهن كه به سمت اطلاعات و جهاني شدن گرايش دارد ،و نيز آنها را قادر به رهبري زندگي مستقل تري سازد. جهت نيل به اين هدف، آنان به دنبال آموزش كامل تر و بي كم و كاست تري هستند كه پرورش دهندة انسانهايي قوي تر و با ملاحظه تر، و اشاعه دهندة استقلال است و در عين حال استحكام بخش ارزشهاي اساسي و مشوّق فرديت و احترام به سنّتها و فرهنگ ميباشد.از سال 1992 به بعد، آموزش اجتماعي و دوره هاي علوم دو كلاس اوليه مدرسة ابتدايي جايگزين درس تركيبي جديدي بنام تجزية زندگي شدند. اميد ميرفت از طريق اين موضوع درسي جديد يعني “تجزية زندگي” ، كودكان نسبت به محيط بلا فصل خود و محيط زيست طبيعي خود آگاهي پيدا كنند، و اين با كشف آنها به انحاء مختلف و اينكه در اين روند رسم و رسومات و مهارتهاي لازم زندگي را آموخته و كاري اساسي براي استقلال بعدي خود برقرار ميسازد، فراهم مي شود. اين موضوع درسي، جدايي از انتقال يك سويه و سادة مهارتها و دانش را نشان ميدهد كه در روش سنّتي آموزش ژاپن مشاهده ميشد.
آموزش ژاپن هم چنين بايد خود را با ماهيت به سرعت رو به تغيير جامعه اي وفق دهد كه به شكل روزافزوني اطلاعات گرا ميشود. با اين هدف، در گنجاندن كامپيوترها در مدارس و توسعه نرم افزار آموزشي پيشرفتهايي حاصل شده است كه از طريق آن به متدهاي جديد انتقال اطلاعات
دسترسي پيـدا مي شود. اميد ميـرود كه اين موضوع مدارس را مؤثـرتر سـازد و در عيـن حال شـرايط لازم ( توانايي استفاده از سيستمهاي اطلاعاتي) جهت قادر ساختن كودكان امروزي به زندگي در جامعة آينده با شبكه هاي اطلاعاتي فوق مدرن را نيز بهبود بخشد.روش جديدي نيز در آموزش دبيرستاني مورد نياز است ، روشي كه بيشتر از هماهنگي صرف با نيازهاي تغيير شكل دانش آموزان باشد، چون با رشد سريع تعداد آنها ، توانائيها و استعدادهايشان نيز به سرعت تغيير شكل ميدهند.در سراسر ژاپن ، اصلاحات امكان پذير شده است و به مسئولين مختلف آموزشي
فرصت بيشتري در مورد اعمال روشهاي امتحان و آزادي عمل در انتخاب داوطلبان تكميلي متوسطه داده شده است. مسئولين آموزشي بيشتري با استفاده از سيستم جديد فارغ التحصيلي دست به تأسيس دبيرستان ميزنند. با اين وجود ، در حال حاضر اين اقدامات نمي توانند بعنوان برآورده كردن كامل نيازهاي تغيير شكل دانش آموزان توصيف شوند و پيشنهادات زيادي در مورد اصلاحات
مطرح شده كه ساختار برنامه هاي آموزشي در سطح دبيرستان را تا جايي كه ممكن است تغيير پذير مي سازند،ارائه دهند. در ميان اينها درخواستهايي در مورد بازنگري دروس ( يعني تأسيس دورة مكاتبه اي تركيبي، شامل هر دو موضوع عمومي و فنّي / حرفه اي) ، و ايجاد دوره هاي جديد فنّي / حرفه اي چون علوم اطلاعات ، بهداشت و توريسم وجود دارند .به علاوه ، به موازات سيس
تم جديد ، نوع جديد سيستم آموزش تكميلي متوسطه 6 ساله مورد توجه قرار گرفته است ، كه هدف آن تشويق رشد مداوم فردي دانش آموز مي باشد
